TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARINDAKİ DEĞİŞMELER NEREYE GİDİYORUZ ?

1. TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARINDAKİ DEĞİŞMELERNEREYE GİDİYORUZ ? Prof. Dr. Zafer Öztek

2. Neler oluyor ? Hükümetimizin sağlık hizmetlerini etkileyecek başlıca iki girişimi vardır : • Kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması • Sağlıkta Dönüşüm Programı

3. Kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması ve sağlık hizmetleri • Sağlık Bakanlığı’nın taşra örgütü kaldırılacak • Bakanlık strateji belirleyici, kural koyucu, denetleyici olacak • Bağlı kuruluşların taşra örgütü olabilecek • Eğitim hastaneleri Sağlık Bakanlığı’nda kalacak

4. Kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması ve sağlık hizmetleri • Ulusal programlar Bakanlık tarafından yürütülecek • Sağlık kuruluşları il özel idarelerine devir edilecek • İl özel idareleri, sağlık kuruluşlarını belediye, üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektöre devir edebilecek ya da hizmetleri bunlara gördürebilecek

5. Sağlıkta Dönüşüm Programı • Aile hekimliği • Genel Sağlık Sigortası • Özel sigortacılığı teşvik • Özerk hastaneler • Ulusal İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumları

6. Aile Hekimliği 5258 sayılı “Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun” • 24 Kasım 2004 tarihinde kabul edildi • 9 Aralık 2004 tarihinde yayımlandı • 10 maddeden oluşuyor • İki yönetmeliğin çıkartılması gerekiyor : 1. Çalışma esasları (Taslak mevcut) 2. Sözleşme ve ücretlendirme (Taslak mevcut)

7. Aile Hekimliği • Aile hekimliği merkezi • Bölge içi hizmet / Köyler bir aile hekimine bağlanacak • Hekim seçme (1.000 – 4.000 kişi) / Hasta seçme • Hekimin listesindeki kayıtlı kişi sayısı 1000’in altına dişerse iki ay sonra sözleşmesi sona erer • Sevk sistemi / Doğrudan hastaneye başvuranlar masrafın %20-40’ını (?) ceplerinden ödeyecek • İkinci basamak : Hastaneler, özel uzman hekimler • İlçe sağlık idaresi / Yönetimi ve diğer hizmetler • Kapitasyon ödeme yöntemi

8. Aile Hekimliği • Üç türlü aile hekimi : 1. Sözleşmeli 2. Tam gün esasına göre görevlendirmeli 3. Serbest çalışan görevlendirmeli • Pratisyenler, AH uzmanları ve dal uzmanları aile hekimi olabilir • Aile hekimi olan dal uzmanları ikinci basamakta çalışamaz • Aile hekimliği uzmanlık eğitimi değişecek (1yıl klinik,1 yıl birinci basamak, 1 yıl elektif) • Aile doktorları eğitimi (9 ay)

9. Aile Hekimliği • Herhangi bir nedenle bölgedeki aile hekimleri tarafından kayıt edilemeyen kişi, İl Sağlık Müdürü tarafından listesinde en az kişi kaydı olan aile hekiminin listesine eklenir. (Neden kayıt edilemez? Kronik hastalığı olanlar, uzakta oturanlar vb.)

10. Aile Hekimliği • Hazine, belediye veya il özel idarelerine ait taşınmazlar doğrudan aile hekimlerine kiraya verilebilir. (Bütün kamu kurumlarının taşınmazları Hazineye aittir)

11. Aile Hekimliği Aile Hekiminin Görevleri • Kişiye yönelik sağlık hizmetleri • Tedavi ve rehabilite edici hizmetler • Bakanlığının özel programlarını yürütmek • Bölgenin sağlık planlamasını yapmak • Toplum ve çevre sorunlarını bildirmek

12. Aile Hekimliği • AÇS, aile planlaması, kanser taraması, periyodik muayeneler, ruh sağlığı, yaşlı hizmetleri • Periyodik ev ziyaretleri • Laboratuvar hizmeti vermek ya da verdirmek • Acil müdahale, gözlem altına alma • Kronik hastaları izlemek • Özürlü kişilere yönelik hizmetler

13. Aile Hekimliği • Gerektiğinde aldığı uzmanlık eğitimine ve yaptığı rotasyonlar çerçevesinde hastayı yatırarak tetkik ve tedavi etmek (Her aile hekiminin yetkileri farklı. Karmaşık ve denetimi zor bir uygulama.)

14. Aile Hekimliği Aile sağlığı merkezinin fiziksel nitelikleri • Muayene odası en az 6m2 • Girişim odası, Laboratuvar, Büro, WC • Tıbbi cihazlar - sağlık ocağındakiler gibi • Laboratuvar cihazı yok • YUKARIDAKİ NİTELİKLER KAMU BİNALARI İÇİN ARANMAZ. (Çifte standart)

15. Aile Hekimliği Birinci basamaktan sevk yalnızca aile hekimi tarafından yapılır. (Verem savaş dispanseri vb diğer kuruluşlar sevk yapamaz.)

16. Aile Hekimliği İşyeri hekimi, reçete, rapor, sevk gereken işçiyi aile hekimine gönderir. (İşyeri hekimliği zayıflatılmaktadır.)

17. Ağız ve diş sağlığı için Sağlık Bakanlığı ayrı bir pilot çalışma yapacaktır.

18. Aile Hekimliği (Brüt Aylık Ödeme)

19. Aile Hekimliği(Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Tazminatı) TAVAN ÜCRETİN % 60 ‘INA KADAR VARAN ÖDEME

20. Aile Hekimliği(Aile Sağlığı Merkezi Giderleri Yardımı) Sözleşmeli çalıştırılan aile hekimine hizmet verdiği merkezin kira, amortisman, elektirik, su, yakıt, telefon, internet, bilgi-işlem, temizlik, büro malzemeleri, küçük onarın ve tıbbi sarf malzemeleri gibi giderleri için tavan ücretin % 100’ü aylık olarak ödenir. Bu ödeme için herhangi bir belge veya fatura talep edilmez. Bu ödemeden sadece damga vergisi kesilir.

21. Aile Hekimliği(Gezici Sağlık Hizmetleri Yardımı) TAVAN ÜCRETİN % 40 ‘INA KADAR VARAN ÖDEME

22. Aile Hekimliği(Teknik ve sarf malzemeleri yardımı) TETKİKLER İÇİN TAVAN ÜCRETİN % 100 ‘Ü KADAR ÖDEME Hekim tetkikleri kendisi yaparsa belge gerekmez. Yerel sağlık idarelerinin gösterdiği merkezi laboratuvarlarda yaptırılan tetkikler için belge karşılığında ödeme yapılır.

23. Aile Hekimliği Bir aile hekimine brüt olarak ödenebilecek aylık en az 3.200 YTL en çok 11.000 YTL

24. Tahmini ödeme Aile hekimi başına : 2500 kişi Gerekli aile hekimi : 28.000 Ortalama aylık ödeme : 7.000 YTL Aylık toplam ödeme : 200 Milyon YTL Yıllık toplam ödeme : 2.35 Milyar YTL (2.35 Katrilyon TL) (1.75 Milyar ABD $)

25. Sağlık Bakanlığı Bütçesi (2004) 4.75 katriyon TL / Cari : 3 Katrilyon Bütçe içindeki payı : % 3.17 (2005) 5.46 Katrilyon TL Bütçe içindeki payı : % 3.55

26. Aile Hekimliği(Kesintiler) Sevk kesintisi Bir önceki ay sevk oranı Sözleşmeli hekimler için % 15’ten az ise % 0 % 15-20 ise tavan ücretin 6 katının % 1’i % 20-25 ise tavan ücretin 6 katının % 2’si % 25’den büyükse tavan ücretin 6 katının % 5’i (Tam gün çalışan görevlendirilmiş AH için bu oranlar tavan ücretn 2 katı, Serbest çalışırken görevlendirilmiş olanlar için tavan ücreti üzerinden hesaplanır)

27. Aile Hekimliği(Kesintiler) Aşı takibi Gebe takibi Çocuk-bebek takibi Bir önceki aydaki başarı oranları %80-95 arasındaysa tavan ücretin % 1-5’i arasında kesinti yapılır.

28. Hükümet politikasının irdelenmesi • Karmaşık örgütlenme • Belediyelerin sağlık hizmeti vermesi • Denetim güçlüğü • Koordinasyon güçlüğü • Kırsal kesimi dışlayan sistem • Tedavi ağırlıklı sistem • Kronik hastalığı olanlar dışlanabilir • Ulusal programlar güçleşecek • Pahalı sistem

29. Hükümet politikasının irdelenmesi • Taşra örgütü olmayan Bakanlık • Yönetmelikler çok karmaşık uygulamalar öngörmektedir (Ücretlendirme vb) • Bölge kavramı ile hekim seçme özgürlüğü karşıttır. • Kentsel ve kırsal kesimde ikamet edenlerin hekim seçme özgürlükleri arasında farklılık vardır. • Aile hekimleri arasında hasta kaydı konusunda rekabet yaratılmaktadır.

30. Hükümet politikasının irdelenmesi • Kota sistemi hekimler arasında işsizliğe ve hava parası uygulamalarına neden olabilir. • Sevk zinciri kuruluyor olmakla birlikte güçlükler de vardır. • Aile hekimleri arasında yetkiler standart değildir. • İşyeri hekimliği zayıflatılmaktadır. • Verem dispanserleri göz ardı edilmiştir. • Loboratuvar analizleri merkezileştirilmektedir.

31. Hükümet politikasının irdelenmesi • Pilot uygulamanın nasıl değerlendirileceği belirsizdir. • Eğer, değerlendirme tarafsız bir kuruluş tarafından yapılmazsa, yanıltıcı olur. • Pilot uygulama ile daha sonra ülkeye yaygınlaştırılması düşünülen model arasında ciddi farklar olacağı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, pilot uygulama başarılı olsa bile uygulanacak modelin başarılı olacağı söylenemez.

32. Nereden? Nereye ? • Kamu hizmetinden, özel sektöre • Sade örgütten, karmaşık örgüte • Yaygın hizmetten, kentlere yoğun hizmete • Sağlık hizmetinden, tedavi hizmetine • Kamu finansmanından, özel sigortaya • Ucuz hizmetten, pahalı hizmete • Tek elden yönetimden, karmaşık yönetime

33. SAĞLIK HİZMETLERİNİN İSTENİLEN DÜZEYDE ve NİTELİKTE SUNULAMADIĞI BİR GERÇEKTİR.

34. Sağlık hizmetlerinin karşıya olduğu sorunların altında yatan temel faktörler • İçsel nedenler : * Hükümetlerin sağlığa öncelik vermemesi * Yetersiz yönetim * Politik çevre * Sanayi ve özel sektör baskısı 2.Dışsal nedenler * Uluslararası kuruluşlar * Küreselleşme akımı

35. Bu gerçeğe karşın, son 15 yıldır, bazı çevreler ve hükümetler mevcut sorunların nedeni olarak hizmet modelini suçlamışlar ve değiştirilmesi gerektiğini savunmuşlardır.

36. BU DURUMU DÜZELTMEK VE SAĞLIK HİZMETLERİNİN NİTELİĞİNİ YÜKSELTEBİLMEK İÇİN, İKİ SEÇENEK VARDIR :

37. Mevcut sistemin aksaklıklarının giderilmesi • Yeni bir hizmet modelinin oluşturulması

38. HÜKÜMET ikinci seçeneği öneriyor

39. Aslında, aile hekimliği modeli yıllardır ülkemizde uygulanmaktadır. Sözü edilen aile hekimi, Türkiye’deki hizmet modelinde, sağlık ocağı hekimidir.

40. TEŞEKKÜR EDERİM