Energielabel nieuwbouw Woningen en utiliteitsgebouwen

1. Energielabel nieuwbouw Woningen en utiliteitsgebouwen Kees Arkesteijn (ISSO)

2. Programma • Functie Energielabel nieuwbouw • Proces rondom ontwikkeling protocol • Opnameprotocol • Nog uit te voeren aanpassingen protocol • Eisen BRL 9500 • Projectdossier • Bewijsvakbekwaamheid • Vragen/discussie

3. Functie Energielabel nieuwbouw • Nagaan of Energetische prestatie nieuwbouw gebouwen in werkelijkheid ook gerealiseerd is. • Hoe ? • Aan de hand van opnameprotocol • ISSO 82.1 Woningbouw • ISSO 75.1 Utiliteitsgebouwen • Website

4. Proces ontwikkeling Protocol (1) Totstandkoming opnameprotocol • Werkgroep: BZK, AGNL, LA-partijen, Bouwtransparant, ISSO • Pilotproject: Nieman Raadgevende (voorjaar 2012) Ingenieurs BV • Kontaktgroep ISSO: Marktpartijen • Kritiekperiode: Mei 2012 Commentaar verwerkt

5. Proces ontwikkeling Protocol (2) Totstandkoming opnameprotocol • Implementatieproject: DWA (eind 2012/begin 2013) • Project met meerdere EPN-adviseurs: DWA, Nieman, (voorjaar 2013) Synergie Commentaar wordt verwerkt (gereed mei 2013)

7. Opname protocol nieuwbouw methode • Bronnen: • EPC –berekening • Bestek en tekening • Bewijs verzameld tijdens bouwproces • Ter plekke nagaan of maatregelen zijn uitgevoerd

9. EPC-berekening en bestek • EPC-berekeningen NEN 7120/5128/2916 • Controle EPC-berekening • Fout in berekening dan herstellen • Bijv.: Verkeerde stapeling van verklaringen ? Alleen controle indien is afgeweken van forfaitaire waarde

10. Thermische eigenschappen constructies • Berekening conform NEN 1068 • Koudebruggen • Verklaringen bouwproducten

11. controle ter plekke (1) • Controle ter plekke in gebouw van o.a.: • Dichte delen (Oppervlakte, isolatietype en –dikte); • Eigenschappen ramen (Oppervlakte ramen, Glas- en kozijntype) ; • Luchtdichtheidsmeting (qv,10)

12. controle ter plekke (2) • Controle ter plekke in gebouw van o.a.: • Type opwekker; • Type warmwater voorziening; • Leidinglengten keuken en badkamer; • Douche water WTW;

13. controle ter plekke (3) • Controle ter plekke in gebouw van o.a.: • Ventilatiesystemen • WTW ventilatie; • Zonnesystemen: • PV-cellen • Zonnecollectoren • Type, Oppervlakte, oriëntatie.

14. Opnameprotocol (prestaties) • Extra prestaties o.a.: • Aanbrengkwaliteit isolatie • Foto’s tijdens bouwproces of IR foto’s) • Inregelstaat • Aansluiting DWTW

15. Opnameprotocol (Optioneel) • Beoordeling Ventilatiesysteem : • Conform BRL 8010 ? • Inregelstaat (BRL 6000-10 ?) • Ventilatiecapaciteit verblijfsruimte • Geluidsmeting • Ventilatiesysteem goed en deugdelijk • Gebruikshandleiding • Stimulans: • Indien systeem goed functioneert • praktijkrendement WTW 0,9 ipv 0,8

16. Toegestane afwijkingen • Voorbeeld: • Rc-waarden maximale afwijking 0,3 m2K/W • U-waarde raam max. afwijking 0,1 W/m2K • Geen foto (IR) bewijzen aanbrengkwaliteit isolatie koudebruggen forfaitair • Oppervlakten: 10% • Installaties: geen • Overige zie opnameprotocol

17. Toegestane afwijkingen • Bewonersopties in gebouwen => afwijking • Afwijking ≤ dan toegestaan: • Energieklasse => EPC • Afwijking > dan toegestaan: • Opnieuw EPC bepalen (NEN 7120) • Energielabelklasse => EPC-herberekening

18. Bepalen Energieklasse ++

19. Nog uit te voeren aanpassingen • Opmerkingen implementatietraject e.d. verwerken o.a: • Toetsing hoeveelheid isolatiemateriaal weglaten • Verplicht wordt (dus niet meer optioneel) • Luchtdichtheidsmetingen • Inregelen verwarmings- en koelsystemen • Aanbrengkwaliteit isolatiematerialen • Stimuleren ventilatietoets • Later stadium: Onderbouwing PSI-waarden (koudebruggen) • Aanpassingen in Mei 2013 gereed

21. Opnameprotocol in ISSO-publicatie 75.1 en 82.1 • Technische aspecten • Eisen proces • BRL 9500 • Vakbekwaamheidseisen EPN-adviseur en CI • Toe te passen opnameprotocol • Eisen projectdossier Opnameprotocollen digitaal op www.isso.nl

22. BRL 9500 • BRL 9500 • 01 Energielabel EI-methode woningen • 02 Maatwerkadvies woningen • 03 Energielabel EI-methode U-bouw • 04 Maatwerkadvies U-bouw • 05 Energielabel methode nieuwbouw woningen • 06 Energielabel methode nieuwbouw U-bouw Bewijs van vakbekwaamheid

23. Projectdossier

24. Projectdossier (BRL 9500) Projectdossier bevat minimaal: • Schriftelijke opdrachtbevestiging • Kopie van het afgemelde energielabel • Invoerfile EPC (Energielabel) • Herleidbaar vastgelegde opnamegegevens • Wijze waarop isolatie is bepaald • Bewijzen vastgelegd tijdens bouwproces • Eventuele klachten

25. Projectdossier (2) Opleveren: niet alles is te controleren Dus bewijs verzamelen tijdens bouw o.a.: • Foto’s isolatiedikten, merk, type • Foto’s aansluiten isolatiemateriaal • Foto’s ingestorte leidingen Ook KOMO-attesten, facturen, getekende opdrachtbrieven e.d. Projectdossier 10 jaar bewaren

26. Vakbekwaamheid Nieuwbouw label • BRL 9500 Energieprestatie gebouwen • ISSO 82.1 Nieuwbouwmethode • NEN 7120 EPG=> EPC-berekening • NVN 7125 Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau • NEN 8088 Ventilatienorm • NEN 1068 Thermische eigenschappen

27. Examen Open boek examen. Ontwikkeling vragen: met opleidingsinstituten Beoordelen vragen door examencommissie (marktpartijen) Toetsing door: Rond zomer 2013: 1e examens: (bij voldoende belangstelling)

28. VRAGEN? Bedankt voor uw aandacht