Tıp Eğitiminde Geriatri

1. Tıp Eğitiminde Geriatri Dr. Gülşah Seydaoğlu

2. Ben gençolmanın ne olduğunubiliyorum • I know what it is to be youngBen gençolmanın ne olduğunubiliyorum • But you don't know what it is to be oldFakatsenyaşlılığın ne olduğunubilmiyorsun • Someday you'll be saying the same thingBirgün, sendeaynışeylerisöylüyorolacaksın • Time ticks away, so the story is toldZamangeçipgidiyorvebuhikayeanlatılıyor

3. Haber • 1985’de yaşlıların %20’si engelli iken 2060 yılında yaşlıların %30’unun engelli olacağı tahmin edilmektedir. 65 yaş üstü bireylerin • %20’sinden fazlasında yarım mil yürüme zorluğu, • %30’undan fazlasında ağır ev işi yapma zorluğu, %50’sinde mobilya gibi eşyaları itme-çekme zorluğu yaşanmaktadır. • Yalnız yaşama oranı kadınlarda 3 kat fazladır. • Yine %48’i sağlık yardımı, %12’si tıbbi bakım ve %38’i özel harcama gerektirmektedir.

4. Haber • İngiltere’de yapılan bir araştırma, bunamadan muzdarip insan sayısının bu yılın sonu itibarıyle bütün dünyada 35 milyona ulaşacağını gösterdi • Bunun önceki tahminlerin kat kat üstünde bir rakam olduğuna dikkat çeken bilim adamları, gelecekte Alzheimer ve demans hastalarının dünyaya maliyetinin sanılandan daha fazla olacağını belirtti. • Bunamadaki artışın başlıca sebebi, artık daha uzun yaşamamız. (BBC - 22.09.2009)

5. Kötü haber • Hepiniz yaşlanacaksınız

6. İyi haber • Uzun yaşayacaksınız • Mutlu Olacaksınız… • 40'a kadar daha mutsuzuz, 40'tan sonra hayat daha da güçleşiyor... Ama 74'e gelince kendine daha çok vakit ayırıyor insan. İNGİLTERE'DE YAPILAN ARAŞTIRMA BÖYLE DİYOR

7. En iyi haber • Çalışmalar, genç hekimlerin yaşlı hastalara giderek daha adaletli davranmaya özen göstermekte olduklarını gösteriyor

8. Günümüzde eskiye oranla daha uzun bir ömür sürme şansına sahip olmanın yaşam kalitesi artmadan bir anlamı olmayacağı ve sağlık beklentisinin yaşam beklentisinden çok daha önemli olduğu vurgulanmaktadır. • Dolayısı ile genç popülasyonda tıbbın hedefi tedavi iken geriatrik popülasyonda esas hedef hastaların yaşam kalitesinin korunmasıdır.

9. Sağlık çalışanları açısından yaşlıların işlevlerinin sürdürülmesi için, bu yaş gruplarında görülen semptomların azaltılabilmesine odaklanmalı ve öncelikle iyi hasta-hekim ilişkisine özen gösterilmelidir. • Ayrıca hekim-bakıcı ve hekim-aile ilişkisi de son derece önemlidir. Terminal hastalarda tanı ve tedavi prosedürlerini uygularken olanaklar çerçevesinde az mental ve fiziksel hasar oluşturmaya çalışılmalı ve hasta ile ailesi duygusal olarak da desteklenmeye çalışılmalıdır.

10. Yaşlı İstismarı

11. Yaşlanan nüfusun artışı göz önüne alınarak, değişmekte olan mortalite ve morbiditepaternlerine göre sağlık hizmetleri ve bu bağlamda sadece tıp eğitimi sürecinde mezuniyet öncesi ve sonrası müfredatlarda değil, uzmanlık sonrası sürekli eğitim programlarında ve ilgili disiplinlerin mesleki gelişim programlarında da yeniden düzenlemelere gidilmektedir.

12. Yaşlı sağlığı • Dünyanın en büyük-lider tıp fakültelerinde tüm cerrahi ve medikal branşlarda geriatri eğitim programının gerekliliği doğrultusunda müfredat değişikliğine gidiliyor. • Hem tıp eğitimi süresince ve hem de tüm uzmanlık dallarının eğitimi kapsamında tıpta çok özel bir risk grubu niteliğindeki yaşlıların sağlık sorunlarına çözüm üretilmesi ve toplumların sağlıklı yaşlanabilmesi konusunda dersler ve kurslar düzenleniyor.

13. Lider kuruluşlardan biri olan, “The Boston UniversityCenter of Excellence in Geriatrics” tarafından düzenlenen ve hedef kitlesi, tüm tıp öğrencileri ve tüm araştırma görevlileri olan kurs programı kapsamındaki modüllerde; • Geriatrinin kapsamı, • Klinik eğitim, • Kanıta dayalı tıp ve Sağlık sistemleri (Bakım, koruyucu vb) detaylı ele alınıyor.

14. Türkiye • Ülkemizde de gerek mezuniyet öncesi ve sonrası eğitim müfredatı kapsamında, gerekse sürekli tıp eğitimi etkinliklerinde yaşlıların son derece geniş bir yelpazeye yayılan sağlık sorunlarına giderek artan oranlarda yer veriliyor. • Geriatri Bilim Dalı?

15. Gerontolojinin tanımı Gerontoloji yaşlanma olaylarının biolojik, sosyolojik, ekonomik ve çevresel bütün yönlerini bilimsel yöntemlerle inceleyen bir bilimdir.

16. Yaşlılarda sık görülen sağlık sorunları 1-Intellectualfailure (Bilişsel yetersizlik), 2-Immobility (Hareketsizlik), 3-Instability (Dengesizlik), 4-Incontinence (İdrar-gaita tutamama),5-Insomnia (Uykusuzluk), 6-Iatrojenikproblems (Tanı veya tedavi girişimlerinden kaynaklanan sorunlar),7-Involvement of thefamilies (Ailelerin katılımı) 1-Medikal konular;A-Tıbbi durumun yeniden gözden geçirilmesi B-İlaç yan etkilerinin önlenmesiC-Hipotansiyon 2-Mental ve emosyonel durum;A-DepresyonB-AnksiyeteC-DeliryumD-Demans 3-Ağrı4-Düşmeler Geriatrik sendromlar (1)1-İnkontinans2-Uyku bozuklukları Geriatrik Rehabilitasyon Yaşlılarda Acil Müdahale Gerektiren Durumlar Yaşlılarda İlaç Kullanımı Yaşlılıkta Koruyucu Hekimlik Yaşlılara yönelik taramalar Etik Boyut

17. Multidisiplin • Geriatri bilgi tabanında konular klasik tıp uygulama dallarında olduğu gibi kolaylıkla tek bir organ veya dokunun yapı ve fonksiyonları ile sınırlandırılamaz; pek çok bilimin bilgi tabanını içermektedir. • Dolayısı ile suni sınırlar yaratılmamalı, yaşlı insanları ilgilendiren tıbbi bilgi tabanı yaşlı hasta bakımı ile uğraşan birinci basamak hekimlerince ve ilgili tüm uzmanlık dallarınca kullanılmalıdır. • Böylesi bir yaklaşım ile hekimlerin yaşlanan nüfusun gereksinimlerini en iyi şekilde karşılamak üzere çok yönlü ve kapsamlı bir eğitim alması sağlanmalı.

18. Tıp Eğitimi Yaklaşımı? • Tıp eğitimi ile ilgili olarak ulusal ve uluslararası ihtiyaçların zaman içinde farklılaşması olasıdır. • Bu özellikle ülkelerin sağlık ihtiyaçlarına göre değişen konuların sürekli gözden geçirilmesi ve programlara yansıtılması önerilmektedir.

19. Tıp Eğitimi Yaklaşımı? • Tıp eğitimindeki yaklaşımlarla ilgili gelişmeler dünyada var olan önemli değişimlerin bir uzantısı olarak görülebilir. • Tıp eğitimi biliminde bu değişimler olagelirken dünyada da yirminci yüzyılın başlamasıyla birlikte pek çok değişim yaşanmıştır. • Örneğin; bilim ve teknoloji alanında yaşanan değişimler tanı yöntemlerinin çeşitliliğini ve tedavi olanaklarının gelişmesini ve farklılığını beraberinde getirmiştir.

20. Uluslar arası sağlık • Bu başlıkların uluslararası boyutta tartışılması için programlar geliştirilmesi hedeflenmektedir.o Nüfus yapısındaki değişimlere bağlı meydana gelen sorunlar (yaşlılık, kronik hastalıklar vb.),o Sigara ve alkol kullanımı, madde bağımlılığı,o Ruh sağlığı sorunları,o Beslenme sorunları,o Kadın sağlığı sorunları,o Toplumsal cinsiyet kavramının sağlığa yansıması,o Çocuk sağlığı sorunları,o Bulaşıcı hastalıkların kontrolü,o HIV/AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar,o Değişen çevre koşulları ve ilgili sağlık sorunları,o Uluslararası anlaşmalar ve etik konular,o Sağlık hizmetlerinin sunumundaki değişimler,o Sağlık sistemlerinin değişimi.

21. Uluslar arası sağlık • "uluslararası sağlık" alanında üzerinde durulan önerilerin tıp fakültesi müfredatına yerleştirilmesi öğrencilerin bakış açılarını geliştirmesi ve sağlık sorunlarına daha bütüncül bir yaklaşım getirebilmelerini sağlaması açısından önemlidir. • Bu programlar öğrencilerin kendi ülkelerine benzer ya da farklı olan dünyanın diğer bölgelerinde/ülkelerinde sağlığın nasıl algılandığını, ne tür sorunlar olduğunu ve bu sorunların nasıl çözümler bulabildiğini görmeleri açısından çok yararlıdır

22. 2050 yılında • 60(+) yaş nüfusun 2 milyara çıkması, 2 milyar yaşlı • Yaşlı nüfusun çocuk nüfusunun iki katı olması, 1 çocuğa 2 yaşlı • 60( +) yaş kadın/erkek oranının 100/87’ye düşmesi, 100 kadına 87 erkek • 80(+) yaş ileri yaş grubunun beş kat artması beklenmektedir.

23. Populasyonunuz • Aile yapısı değişiyor, endüstrileşme, kentleşme, iş gücü göçü, doğurganlıkta meydana gelen düşüş, boşanma oranlarının artması ve bireysellik gibi etmenler, • Adrese Dayalı Nüfus Sayım Sistemi sonuçlarına göre, Türkiye nüfusunun yüzde 7,01'inin 65 yaş üzerinde • Yaşlı nüfusun yüzde 56'sını kadınların oluşturuyor

24. 65 yaş üzeri nüfus artıyor! • 1935 %3.9, • 2005 %5.6, • 2050 yılı tahmini 16 milyon Ülkemiz nüfus yapısı değişiyor!

25. Müfredat nasıl belirleniyor? • Ulusal ÇEP incelenir • Kurumsal ÇEP oluşturulur • Değerlendirmeler sonucunda ÇEP’ e uygun ağırlıkta ders dağılımı sağlanır

26. Klinik bilim konularından en az birisi ile ilgili midir? Klinik bilim konularından en az birisinin anlaşılması ve uygulanması için gerekli bir ön bilgi ya da temel bilgi niteliğinde midir? Konunun bilinmemesi öğrencinin genel tıp bilgisinde önemli bir eksiklik oluşturacak mıdır? Temel Bilimler Değerlendirme Çizelgesi 0-1-2 puan verilir

27. Klinik Bilimler Değerlendirme Çizelgesi • Konu, önemli bir sağlık sorunuyla mı ilgilidir? • Konunun bir pratisyen hekim tarafından bilinmemesi bir bireyin yaşamını ya da yaşam kalitesini tehdit eder mi? • Konu, bir pratisyen hekimin acil tanı koymasını gerektiren bir durum mudur • Konu, pratisyen hekim tarafından yapılabilecek bir acil girişimle ilgili bilgi, ve beceri kazandırmakta mıdır? • Konu, bir pratisyen hekimin kendisinin girişim yapması gerekmeyen, ancak, ön tanıyla bir merkeze sevkini gerektiren bir durum mudur? • Konu, önemli bir koruyucu hekimlik uygulamasını içermekte midir? • Konu, birinci basamakta tanı konulabilecek bir hastalıkla ilgili bilgi ve beceri kazandırmakta mıdır? • Konu, birinci basamakta tedavi edilebilecek ve evde ve ayakta izlenebilecek bir sorunla ilgili bilgi ve beceri kazandırmakta mıdır? • 0-1-2 puan verilir

28. Dünya Tıp Eğitimi Kongresi-2002. 1. Sınıftan itibaren: • Küçük tartışma gruplarının müfredatın %10-30 unu oluşturması gerektiği, • Toplum ve meslekle yüz yüze getirme yöntemlerinin kullanılmasının önemi • Ölçme değerlendirme sistemi ile müfredatı ve beceriyi ölçmenin önemi

29. Dünya Tıp Eğitimi Kongresi.(WFME 2002 Kopenhag) • Öğrencigeri bildirimlerinin önemi • Tıp eğitiminin %20 sinin elektif ders veya stajlardan oluşması gerektiği, • Tıp eğitiminin anadille olması gerekliliği vurgulandı.

30. Tıp Eğitiminde Hedefler • Yeni müfredat aracılığı ile öğrencilere yaşam boyu kendi kendine öğrenme becerisi kazandırılmalıdır. • Tıp literatür bilgilerini kanıta dayalı tıp kavramı ile birleştirebilecek beceriler kazandırılmalıdır. • Öğrenciler eleştirel muhakeme yapabilecek düzeye eriştirilmelidir.

31. Tıp Eğitiminde Değişiklikler • Müfredatta yoğunluk azaltılmalı • Müfredat tam entegre olmalıdır. • Hem yatay entegrasyon(temel bilimler anabilim dalları arasında) hem de dikey (temel bilimler ile klinik bilimler arasında) entegrasyon sağlanmalı • Tıp eğitiminde, hasta ile karşılaşma sadece fakültelerde değil birinci ve ikinci basamak sağlık kurumlarında da organize edilmelidir. • Tedavi edici ve koruyucu sağlık hizmetlerinin ağırlığı dengelenmelidir.

32. Yaşlı Bireye Multidisipliner Yaklaşım Modülü • Küçük tartışma gruplarının müfredatın %10-30’unu oluşturması gerektiği, • Toplum ve meslekle yüz yüze getirme yöntemleri • Yeni müfredat aracılığı ile öğrencilere yaşam boyu kendi kendine öğrenme becerisi kazandırılmalıdır. • Tıp literatür bilgilerini kanıta dayalı tıp kavramı ile birleştirebilecek beceriler kazandırılmalıdır. • Öğrenciler eleştirel muhakeme yapabilecek düzeye eriştirilmelidir. • Hem yatay entegrasyon hem de dikey entegrasyon sağlanmalı • Tıp eğitiminde, hasta ile karşılaşma sadece fakültelerde değil birinci ve ikinci basamak sağlık kurumlarında da organize edilmelidir. • Tedavi edici ve koruyucu sağlık hizmetlerinin ağırlığı dengelenmeli.

33. Ülke düzeyinde Hedefler • Sağlık ve Bakım Hizmetlerine Tam Erişimin Sağlanması • Yaşlıların Sağlık ve Bakım Hizmetlerine Evrensel ve Eşit Olarak Ulaşımının Sağlanması İçin Yaş, Cinsiyet ya da Herhangi Bir Nedene Dayalı Sosyal ve Ekonomik Eşitsizliklerin Ortadan Kaldırılması

34. Ülke düzeyinde Hedefler • Bakım Hizmeti Verenlerin ve Sağlık Çalışanlarının Eğitimi • Yaşlıların Gereksinimleri Konusunda Sağlık Çalışanlarının ve Bakım Hizmeti Veren Diğer Bireylerin Bilgilendirilmesi ve Eğitim Olanaklarının Sağlanması • Yaşlıların Ruh Sağlığı Gereksinimleri • Korumadan Erken Tanı ve Tedaviye Değişen Çeşitli ve Çok Yönlü Ruh Sağlığı Hizmetlerinin Geliştirilmesi, Yaşlılarda Ruh Sağlığı Sorunlarının Çözümlenmesi ve Tedavi Hizmetleri • Yaşlılar ve Yeti Yetersizliği • Yaşam Boyu Fonksiyonel Kapasitenin En Üst Düzeyde Sürdürülebilmesi ve Yeti Yetersizliği Olan Yaşlıların Tam Katılımının Sağlanması

35. Ülke düzeyinde Hedefler • Kuşaklar Arası Dayanışma • Kuşaklar Arası Eşitlik ve Dayanışmanın Güçlendirilmesi • Bütün Yaş Gruplarında Bireylerin, Yaşla Kazanılmış Deneyimlerin Yararları Göz Önüne Alınarak, Kapasite ve Danışmanlığından Yararlanma • Yaşlılara Yönelik Negatif ayrımcılığın engellenmesi

36. Yaşlılara yönelik negatif ayrımcılık evrenseldir.

37. Negatif ayrımcılık; • Azalan özgüven, • Artan göreli yoksulluk, • Kuşaklar arası gerilim, • Bağımlılığın artması, • Düşük gelir, • Potansiyellerin tanınmaması ve kullanılmaması, • Damgalanma, • Yaşlılığa hazırlanmama, • Çok yönlü sosyal yoksunluk, • Fiziksel ve zihinsel kayıpla, ortaya çıkar.

38. Toplumun bu kesimi için geliştirilmesi gereken sosyal politika ve stratejilerin yaşama geçirilmesini engelleyen Yaşlı Ayrımcılığı , yaşlıların diğer kesimlerle bütünleşmesini engeller.

39. Hedefler • Yaşlanmaya Bakış Açısı • Yaşlıların Otorite, Bilge, Üretken Özelliklerinin ve Diğer Önemli Katkılarının Toplum Tarafından Tanınmasının Sağlanması

40. Yaşlılığa ilişkin kalıp yargılar, ayrımcılığı besler!! “ Tüketici / memnuniyetsiz / müşkülpesent Bencil / hoşgörüsüz /geri kafalıdır.” -Elin ermez, gücün yetmez, -Artık köşende otur, -Yaşından başından utan -Çaptan düştü -Ununu elemiş, eleğini asmış

41. Modülün Hedefleri

42. En kritik sorun yaşlıların sağlık gereksinimlerinin karşılanması konusunda yeterli bilgi –beceri – tutum eksikliğidir.

43. Tıp Öğrencisi • Tıp eğitimi tıp öğrencisi için yalnızca bir meslek kazanma süreci değil, aynı zamanda da bir sosyalleşme sürecidir. • Hekim adayı, bu dönemde diğer sağlık çalışanları ile nasıl etkileşeceğini, hastane ile kliniklerdeki hiyerarşik yapıyı öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda çok farklı sosyal sınıflardan gelen ve değişik değer sistemlerine sahip hastalarla yüzleşmeyi de öğrenir.

44. Sosyalleşme süreci • Ancak, bazı durumlarda bu sosyalleşme sürecinin olumsuz sonuçları da ortaya çıkar. • Farklı ülkelerde yapılan araştırmalar göstermiştir ki, tıp öğrencilerinin empati yetenekleriyle şefkat duygularında tıp fakültesine girdikten sonra belirgin bir azalma olmaktadır.

45. Empati • Tıp fakültelerini kazanan öğrencilerin, tıbbiyeyi tercih nedenleri arasında, • “yoksullara yardımcı olmak”, • “insanların acılarını dindirmek”, • “yaşlı ve çocukların hastalıklarını tedavi etmek” • Ancak tıp fakültesini bitirene kadar bu idealizm, dramatik olarak körelmektedir. Acaba başlangıçta var olan empati ve şefkat hasletleri nasıl geri kazandırılabilir veya korunabilir?

46. Hedefimiz Şefkat ve empati yeteneğinizi yitirmemeniz

47. En önemli hedefimiz • Genç hekimlerimizin yaşlı hastalara giderek daha adaletli davranmaya özen göstermesi…

48. Yaş Yaşam Yaşlılık “Esefsiz,güvenle emniyetle gölgeli bir bahçeye girer gibi girebilmek usulca ihtiyarlığa” Nazım HİKMET

49. Beklenen yaşam • Doğurganlıktaki azalmanın kadın başına 2.1 çocukta (2000-2005 yılları arasında) duracağı kabul edilmektedir. • Aynı zamanda ölümlülükteki düşüşün devam edeceği ve beklenen ömrün kadınlarda 76.0 ve erkeklerde 70.9 yıl olarak sabitleşeceği varsayılmıştır. Kaynak T.C. DİE

50. Yaşlılık ve Kadın • Hastalıklarla uzun bir yol.. • Sağlık bakımına ulaşma sorunları • Eğitimsizler • Yaşlı kadınlar yaşlı erkeklerde göre daha fakir ve sosyal güvenceden yoksunlar.