ORGANIZACIJA PREDUZEĆA

1. ORGANIZACIJA PREDUZEĆA

2. POJAM MENADŽMENTA KAO NAUKE • Pod menadžmentom podrazumijavamo naučni i profesionalni proces planiranja, organizovanja, odlučivanja, vođenja i kontrole prirodnih, ljudskih, finansijskih i informacionih resursa radi postizanja uspjeha u poslovanju • Menadžeri su stručnjaci za upravljanje vlasništvom. • Njihov zadatak je: 1) određivanje ciljeva; 2) realizacija ciljeva; 3) organizovanje poslovanja; 4) delegiranje ovlašćenja i određivanje raspona rukovođenja ; 5) izbor i imenovanje kadrova; 6) stimulisanje i sankcionisanje rada ljudi; 7 razvoj preduzeća • Savremeni menadžment karakteriše profesionalizam • Menadžmen je multidisciplinovana nauka koja rješava mnogobrojne probleme u organizaciji: tehnološki, organizacioni i razvojni • Pravila menadžmenta su su ista u svim sistemima, nezavisno od društveno političkog i ekonomskog sistema (ista su u privatoj i držav noj svojini) • Menadžerstvo je profesija, nauka i vještina. • Menadžers • tvo ima: strategiju, operativu i taktiku

3. RAZVOJNI PUT MENADŽMENTA • Menadžment kao nauka nastao je i iz potrebe za povećanje produktivnosti • Federik Tejlor bazirao je svoj menadžerski sistem na proučavanju vremena proizvodnje linije (u čeličani). • Sa studijom vremena rastavio svaki posao na komponente i izradio najbrže i najbolje metode operacija sa svaki dio posla. • Posticao poslodavce da više plate produktivne radnike. • U svojoj studiji Principi naučnog menadžmenta ističe 4 principa: - razvoj nauke o menadžmentu - naučna selekcija radnika - naučno obrazobanje u razvoju radnika - intimna saradnja između menadžmenta i radne snage.

4. Henri Grant (1861-1919) • Razmotri Tejlorom sistem posticanja produktivnosti • Napuštajući sistem diferencijalne stope Grant je došao na novu ideju • Svaki radnik koji je ispinio normu za dan – dobio je bonus za taj dan • Supervizor zarađuje bonus za svakog radnika koji je ispunio dnevnu normu, plus bonus ako svi radnici ispune dnevnu normu • Crnom kredom bilježio kada je norma ispunjena, a crvenom kad nije Frank i Lilijan Bilberet (1868 – 1924. i 1978-1972) Psifologija menadž. • Po njihovoj koncepciji i pokret i zamor su isprepleteni • Koristeći kameru utvrđivali su najekonomičnije pokrete za posao • Prema njihovom planu unapređenja radnik obavlja svoj posao, priprema se za komplikovaniji posao i obučava svog naslednika • Naglasak su stavili i na naučnu selkciju i razvoj radnika • Pomoću dizajna rada tragali su za najboljim načinom da se posao obavi

5. Henri Fajol (1841-1925) • Smatra se osnivačem klasične škole menadžmenta, ne zato što ga je prvi istraživao već zato što ga je prvi sistematizovao • Smatrao je da se zdrava menadžerska praksa može prikazasti određenim pravilima koja se mogu indetifikovati i analizirati • Sačinio je detaljnu šemu doktrine menadžmenta- • Stavom da menadžment nije lični talenat već vještina dao je glavni doprinos menadžmentu • Da bi razvio nauku o menadžmentu započeo je sa podjelom poslovnih operacija na uzajamno povezane aktivnosti: 1) tehnička - proizvodnja i izrada proizvoda; 2) komercijalna – nabavka sirovina i prodaja proizvoda; 3) finansijaka – sticanje i korišćenje kapitala; 4) bezbjedonosna – zaštita zaaposlenih i imovine; 5) računovodstvena – evidencija troškova, profita, izrada bilansa... 6) menadžerska aktivnost • Fajol je definisao i pet funkcija rukovođenje i upravljanja: planiranje, organizacija, naređenje, kordinacija i kontrola.

6. Marks Veber (1864-1920) • Razvio teoriju biroktratskog menadžmenta – sa striktno definisanom hijerarhijom upravljana i preciznom regulativom linije vlasti • Meri Parker Folet (1868-1933) • Vjerovala je da čovjek ne može biti kompletan ako nije član grupe • Uzela je kao aksiomu Tejlorovu tvrdnju da rad i menadžment dijele zajednički cilj kao članovi iste organizacije • Čester Bernard ( 1886-1961) • Formulisao teoriju o organizaciji života • Prema Bernardu ljudi se udružuju u formalne organizacije da bi ostvarili ono što ne mogu pojedinačno. • Bernard je smatrao da je dužnost rukovodioca organizacije da izgrađuje osjećaj morala kod svojih zaposlenih.

7. AKTIVNOSTI MENADŽMENTA • Poslovi i zadatci koje obavljaju menadžeri su: planiranje, organizovanje, kadrovska politika, rukovođenje i kontrola • Postoje tri osnovna nivoa menadžera: vrhovni nivo (top menadžeri), srednji nivo i miži (operativni) nivo menadžera • Vrhovni menadžer se bavi planiranjem i kontrolom cjelokupnok poslovanja,srednji nivo menadžera se bavi organizovanjem i rukovođenjem, a operativni nivo se bavi rukovođenjem • Aktivnosti menadžera u procesu reprodukcije su različite, pa se pojavljuju i različita zvanja: 1. Operativni menadžer 5. Menaadžer proizvodne kontrole (U proizvodnim organiizacijama pjavljuju se menadžeri pogona i direktori proizvodnje – u oblasti usluga menadžeri radnja, filijala i direktori) 2. Materijalni menadžeri 6. Menadžer kvaliteta 3. Menadžer nabavke 7. Menadžer kapaciteta 4. Menadžer invetara 8. Linijski menadžer 9. Analitičar operativnog planiranja (opšte planiranje, budžet i kontrola operacija) 5. menadžer proizvodne kontrole

8. POSLOVI MENADŽERA • Menadžeri visokog položaja se više bave politikom i planiranjem • Niži i srednji linijski menadž. se oglavnom bave dnevnim zaduženjma • Menadžer ima prevashodni zadatak da istraži i izuči: • gdje se nalazi potencijalne poslovne mogućnosti • kako se one mogu iskoristiti • kakve resurse traže iskorišćavanje poslovnih mogućnosti • kako se mogu kontrolisati promjene • Proces menadžmenta je kompleksan i u njemu se međusobno prepliću brojni činioci koji moraju biti međusobno usklađeni • Osnovni elementi ovog procesa su: ideje, stvari ili sredstva, ljudi i njihove poptrebe. • Polazeći od ideja njihovom razradom dolazimo do plana... • Aktivnosti menadžera u oblasti ljudi usmjerena su u tri pravca: 1.) Izbor stručnih i odgovornih saradnika, 2.) Sprovođenje svega što je planirano i organizovano, 3.) Osiguranje izvršenja obaveza radne jedinice, kvalitet i kvantitet proizvodnog posla i održavanje kvaliteta ljudskih resursa. • Funkcije menadžera: 1. planiranje; 2. organizovanje; 3. kadrovska politika 4. rukovođenje; 5. kontorla

9. MENADŽMENT I DRUGE POSLOVNE AKTIVNOSTI Menadžment i rukovođenje • Između menadžmenta i rukovođenja postoje razlike, pa samim tim i između menadžera i rukovodioca. • Svaki menadžer nije rukovodilac i obrnuto • Menadžer ima ovlašćenja za upravljanje ljudima, procesima i resursima • Menadžertsvo je vezano za sam vrh hijerarhijske piramide • Strategujski menadžment ili top menadžeri kreiraju politiku cijele kompanije i obezbjeđuju joj mjesto u tržišnim uslovima privređivanja • Rukovođenje je vezano za donošenje operativnih odluka, tekućih i dnevnih odluka • Rukovodioci treba doslovno da sprovode zamisli menadžera zbog čega imaju malo slobode u izboru ciljeva

10. Menadžment i organizacija • Organizacija predstavlja povezanost ljudi radi ostvarivanja nekog cilja • Zajednički rad grupe ljudi uvijeg je efikasniji od pojedinačnog rada • Menadžer u sistemskom smislu određuje organizaciju • Organizacija je rezultat menadžerskog rada, predviđanja i vizionarstva – zbog toga se ona mijenja i prilagođava menadžerskim ciljevima • Menadžment je stalna i stabilna funkcija vlasništva • Ona se ne mijenja - mijenjaju se menadžerske tehnike i metodi rada • Svaki menadžer stvara onu i onakvu organizaciju koja mu najviše odgovara

11. Rukovođenje i poslovodstvo • Termin rukovođenje ima druge kvalitete u odnosu na poslovođenje; • Rukovođenje je karakteristično za klasičnu organizaciju i tradidicionalne sisteme, poslovođenje je vezano za nevlasničku org. • Rukovođenje se zasniva na vlasti čovjeka nad čovjekom, dok se poslovođenje zasniva na načelu istog statusa ljudi u organizaciji • Rukovođenje se zasniva na vlasti nad ljudima, stvarima i tehničko - tehnološkim procesima, a poslovođenje je vladanje tehničko – tehnološkim procesima • Poslovanje je model rukovođenja. Ono je izvedeno iz rukovođenja kao klasne funkcije (profesije) i predstavlja viši nivo kvaliteta u vođenju organizacije Zajedničko za rukovođenje i poslovanje je: • Jedna i druga funkcija proizilaze iz vlasništva nad sredstvima za proizvodnju. Rukovođenje je karakteristično za privatno vlasništvo, državno i mješovito, a poslovođenje za društvenu ili zajedničku svojinu • Rukovođenje i poslovođenje imaju istovjetne ciljeve

12. Menadžment i preduzetništvo • Preduzetništvo predhodi menadžmentu. - mendžment slijedi preduzetništvo i ima zadatak da upravlja sa određenim faktorima proizvodnje i poveća njihovu efikasnost 2. Preduzetništvo je izvorna funkcija. - preduzetnik postaje vlasnik određenih faktora putem kupovine ili nasleđa, preduzetništvo eleminiše delegiranje - menadžerska funkcija nastaje delegiranjem upravljanja od strane preduzetnika 3. Svaki preduzetnik u isto vrijeme može da bude i menadžer, ali savki menadžer ne može biti i preduzetnik 4. Preduzetništo je vezano za vlasništvo, a menadžment za upravljanje tuđim kapitalom- - Da bi preduzetnik uuspio, mora da zna da ne zna. 5. Preduzetnička djelatnost ima svoje zakonitosti, kao i što menadžerska profesija ima svoje zakone i peioritete.

13. Menadžment i privredne aktivnosti • Menadžeri su često u sukobu sa proizvodnjom – tehničkim sektorom: 1. Tehnički sektor želi stabilnu i stalnu proizvodnju - Menadžment nastoji da na proizvodnju prenese zahtjeve tržišta 2. Proizvodnja odbija promjene – one su neprijatelj rada i tradicije - Menadžment smatra da su promjene sastavni dio života i rada jedne organizacije • Proizvodnja polazi od toga da je ona centralna osa • Menadžment polazi od toga da je proizvodnja servis za zadovoljavanje potreba i zahtjeva potrošača • Prema menadžersko-markentiškom shvatanju centralno načelo oko koga moraju da se mobilišu sve aktivnosti je - potrošač

14. Menadžment i planiranje • Planska služba insistira na planskom nastupu na tržištu, prema planiranom scenariju, u predviđeno vrijeme i na predviđenom mjestu • Plan nastoji da odredi količinu i dinamiiku proizvodnje • Menadžment ukazuje da čvrsti planovi pripadaju prošlosti • Nivo zaliha je taj faktor koji diktira dinamiku proizvodnje • Cijene su sledeći element na kome se sukobljavaju plan i menadžment - planska služba insistira na planskim cijenama, a naročito na preciznom određivanju cijene koštanja i prodajne cijene

15. Menadžment i kadrovske aktivnosti • Kadrovska služba nastoji da ima stalnu i stabilnu radnu snagu • Menadžment u prvi plan stavlja kvalitativnu stranu kadrova • Kadrovska služba u prvi plan stavlja sistematizaciju i opise poslova i zadataka • Menadžment smatra da su naprijed navedeni elementi manje važni od znanja, sposobnosti i vještine koji kadrovi raspolažu • Sukob se produbljava kada kadrovska služba stupi u koaliciju sa tehničkim sektorom i planskom službom • Menadžment polazi od toga da organizaciju modelira tržište • Menadžment insistira na kataloškoj prodaji robe – kupci ispostavlju zahtjeve u boji, obliku, tipu... • Finansije imaju strategijsko mjesto u organizaciji • Sve više se izmedžu finansija i menadžmenta uspostavlja ravnoteža

16. MENADŽMENT I SRODNE NAUČNE DISCIPLINE • Menadžment u koristi izučavanja u drugim naučnim disciplinama Logistika -je nauka u kojoj se izučava proces planiranja, obezbjeđenja, kontrole i evidencije snadbijevanja materijalnim sredstvima,organizacija transporta, održavanja i razvoja preduzeća Logistika je vještina računanja, sposobnost zaključivanja i vještina proračunavanja vremena i prostora koji realno uslovljavaju izvršenje nekog zadatka • Zadatci poslovne logistike kao nauke sastoje se u: • Inetifikaciji i praćenju kretanja svih elemenata ciklusa reprodukcije • Istraživanju i analizi indetifikovanih kretanja sa stanovištva ciljeva • Teoretskom uopštavanju zakonitosti ii principa odvijanja indetifikovanih tokova i preduzimanje mjera za uspješno rješavanje Zadatci poslovne logistike se sastoje u: 1. Snadbijevanju radnih mjesta sa svim što je potrebno za uspješno izvršavanje radnog zadatka; 2. efikasnom korišćenju faktora vrijeme; 3. primjeni logističkih modela, metoda i tehnika rada radi rješenja problema u oblasti snadbijevanja 4. praćenju i analizi podobnosti primijenjenih metoda i 5. obezjeđivanje povratnog uticaja primjene logističkih metoda

17. Sagledavanje mogućnosti povećanja poslovnih rezultata je cilj logističkih izučavanja • Nauka i praksa logistike je utvrdila dva osnovna načina poboljšanja poslovanja bilo kog sistema i pojedinca i to: • Korišćenje sopstevnih iskustava, dostignuća i grešaka • Korišćenje iskustava i saznanja do kojih su došli drugi uupravljački timovi i pojedinci u obavljanju istih ili sličnih aktivnosti. - korišćenje sopstvenih iskustava i saznanja je najjeftnijije, ali sa stanovništva troškova nanepovoljnije

18. Ekonomika preduzeća - je naučna disciplina koja izučava ekonomske zakonitosti koje djeluju u poslovanju preduzeća • Poslovna ekonomija posebno izučava ulaganja u reprodukciju, odnose između rezultata i ulaganja i faktore koji ih uslovljavaju • Na ulaganja djeluju mnogi faktori čije je izučavanje neophodno za postizanje optimalnih rezultata • Ekonomska aktivnost – predstavlja svjesno djelovanje radnih ljudi na ostvarenju i proizvodnji novih upotrebnih vrijednosti, na njihovoj razmjeni radi raspodjele, tj njihove potrošnje • Ciljevi poslovne ekonomije preduzeća su u osnovi indentični sa ciljevima društvene reprodukcije • Ekonomika preduzeća praktično izučava mjere kojima se utiče na rezultate i ulaganja , a time i na kvalitet ekomonije • Aktivnosti pred. treba posmatrati sa ekonomske i tehnološke strane • Opstanak preduzeća je moguć samo ako ono rezultatima pokriva ili nadoknađuje utošene vrijednosti. • Ekonomika preduzeća izučava postojeće i pronalazi nove metode čijom primjenom se obezbjeđuje uspjeh preduzeća.

19. Opšta ekonomija – je šira nauka od ekonomike preduzeća • Ona izučava opšte zakonitosti koje vladaju u proizvodnji, u društvu u svim etapama njegovog razvitka • Ekonomija izučava razvoj i funkcionisanje privrede u cjelini. Računovodstvo - izučava postupke i procese u iskazivanju poslovnih događaja, kao iskazivanje i rezultata i poslovanja preduzeća Privredno pravo - izučava načela pravnog regulisanja odnosa koji nastaju u poslovanju preduzeća – odnosno međusobna prava i obaveze preduzeća kao poslovnih partnera Ekonomska geografija - je nauka o geografskoj lokaciji proizvodnih snaga i pojedinih privrednih subjekata. - zavisno od predmeta posmatranja ona je: opšta i posebna Nauka o finansijama - izučava probleme javnih prihoda i rashoda, poreza i budžeta Ekonomska statistika - je nauka o metodama i načinu prikazivanja ekonomskih pojava i zbivanja u društvu. - Ona ima zadatak da zakonitosti ekonomskih zbivanja kvantitativno izrazi i dokaže

20. MENADŽMEN ORGANIZACIONIH FUNKCIJA

21. POJAM ORGANIZACIONIH FUNKCIJA • Proces poslovanja svakog preduzeća podrazumijeva postojanje raznih oblika organizacionih funkcija • Na organizacionu strukturu funkcija utiču mnogi faktori,kao što su: veličina, obim prometa, predmet poslovanja- kod trgovačkih preduzeća: broj prodavnica, teritorijalna udaljenost prodavnica, stovarišta, veličina i kvalifikaciona struktura, raznovrsnost oblika prodaje itd. • Suština se svodi na izvršenje zadataka na svakom pojedinom radnom mjestu ( u određenom vremenu, na određenom mjestu, i pod određenim uslovima) • Nosioci izvršnih funkcija su članovi radnog kolektiva, što znači oni isti ljudi koji su nosioci funkcija upravljanja i funkcije rukovođenje. • Razlike između nosioca izvršne funkcije i nosioca upravljačke i rukovodilačke funkcije postoje, ali ne u ličnostima. • Razlike postoje u načinu na koji se ličnosti pojavljuju kao nosioci tih funkcija • Nosioci izvršnih funkcija su članovi radnog kolektiva pojedinačno, svaki pojedinac na svom radnom mjestu obavlja tu funkciju.

22. Svaki pojedinac na svom radnom mjestu obavlja tu funkciju izvršavajući svoj sopstveni zadatak • Rasčlanivanje ukupnog zadatka na veliki broj malih zadataka koji se izvršavaju na različitim radnim mjestima je ustvari, sprovođenje i organizovanje tehničke podjele rada. • U organizacionom smislu, radna mjesta predstavljaju kanal kroz koji prolaze zadatci na putu njihova izvršavanja • Prema tome, sva radna mjesta zajedno, odnosi i veze koje postoje između njih, čine strukturu izvršne funkcije

23. Funkcija izvršavanja - je djelatnost koja se sastoji od niza međusobno povezanih i usklađenih izvršnih poslova kojima se ostavruje ukupni zadatak organizacije. • Osnovna funkcija izvršavanja je podsistem organizacionog sistema organizacije, a sekundarne funkcije, koje su rezultat rasčlanjivanja osnovne funkcije izvršenja, predstavljaju podsisteme u okviru izvrše funkcije • Sekundarne funkcije u izvršnoj funkciji su ustvari velike grupe poslova – one se obavljaju u organizacionim jedinicama različitog nivoa i u radnim zajednicama službi (sektorima,službama, referatima) • Organizaciona jedinica je takva ekonomsko sociološka organizacija radnika koja na sebe preuzima racionalnu realizaciju jednog dijela poslovnog procesa. • Organizaciona jedinica bez obzira na njen nivo, je nosilac određene funkcije ili samo jednog njenog dijela (funkciju može da obavlja i pojedinac na svom radnom mjestu) • Kao sekundarne funkcije u okviru izvršne vlasti pojavljuju se: nabavna služba, skladišna funkcija, kadrovska funkcija i druge)

24. Funkcija upravljanja proizvodnjom - uglavnom se svodi na sledeće: - palaniranje proizvodnje; - upravljanje procesom proizvodnje; - kontrola procesa proizvodnje; 1. Planiranje proizvodnje – svodi se na rješavanje dva problema: - ispravna procjena platežno sposobne tražnje za određenim proizv. - izrada odgovarajućeg plana proizvodnje- koji zadovolja zahtjeve tržišta i rješeva problem kvalitetnog upošljavanja kapaciteta i resursa. • U slučaju rasta tražnje, tehnički menadžment ima sledeću mogućnost - da isti broj radnika opslužuje veći broj mašina; - da se angažuju novi izvršioci; - uvođenje prekovremenog rada i rada u neradne dane; - pružanje pomoći od strane administrativnih radnika; - proces mehanizovanosti radnog procesa.

25. Upravljanje procesom proizvodnje - savremenom menadžmentu dobija kvlitetno nove dimenzije: • Osamostaljuje se radno mjesto, svako radi svoj posao i ne postoji tutorisanje rukovodioca nad radnicima • Smanjuje se hijerarsijska piramida i uvodi organizaciona struktura, što omogućava da jedan menadžer upravlja sa više radnika • Omogućava se da radnici sami donose odluke u proizvodnji • Prilikom donošenja odluka o proizvodnji traži se mišljenje radnika, što dovodi inverzije (spuštanja sa vrha na dno) upravljačke moći • Sve se više stvaraju proizvodni sistemi koji mogu da daju male serije proizvodnje na istoj liniji, po cijenama masovne ili velikoserijske proizvodnje

26. Upravljanje procesom proizvodnje obuhvata: • Definisanje tehničke osnove proizvodnje ( vrsta mašina, alata i probora za proizvodnju ili pružanje usluga) • Upravljanje materijalima ( dinamika i način dopreme materijala do proizvodnih linija i između pojedinih tačaka na proizvodnoj liniji) • Studija rada ( metode rada, radna mjesta, utvrđivanje vremenskih standarda i mjerenje fizičkog obima proizvodnje) • Kontrola proizvodnje ( uspostavljanje redosleda u tehničko-tehnološkom procesu rada) • Kontorlisanja zaliha materijala i preduzimanje mjera za rad bez zaliha • Održavanje, remont i popravka sredstava za rad • Uvođenje i primjena stimulativnih mjera • Uspostavljanje evidencije o: broju ljudi, inovacijama,održavanju.... • Primjena mjera higijenski – tehničke zaštite

27. OBLICI ORGANIZACIONIH FUNKCIJA • Poslovni uspjeh preduzeća zavisi od nivoa organizacije rada i racionalnog korišćenja sredstava – u tom pogledu posebnu ulogu i značaj imaju organizacioone i poslovne funkcije • One predstavljau skup povezanih i usklađenih poslova, odnosno radnih opreacija koje čine određenu cjelinu i kao takve izvšavaju jedan dio zadatka u okviru ukupnih zadataka preduzeća. • Važno je da se radi o međusobno povezanim poslovima. • Veliki broj faktora opredjeljuje broj, nivo organizacije i položaj pojedinih poslovnih funkcija u preduzeću- najvažniji su: -1. proizvodna funkcija, - 2. nabavna funkcija, • 3. prodajna funkcija, - 4. funkcija makrentinga, • 5. logistička funkcija, - 6. funkcija planiranja, • 7. finansijaka funkcija, - 8. funkcija poslovno- informacionog sistema, • 9. istraživačko razvojna fun. - 10. kadrovska funkcija • - 11. ostale poslovne funkcije

28. Proizvodna funkcija • Proizvodnja je osnovna poslovna funkcija u preduzećima • Proizvodnja se najčešće definiše kao proces u kome se elementi rada, po dejstvom sredstava za rad i aktivnim učešćem radne snage, pretveraju u upotrebna materijalna dobra • Proizvodnje je početna i jedna od najsloženijih faza društvene repr. • Proizvodnja ka proces stvaranja novih upotrebnih vrijednosti sastoji se iz tri faze: a)faza pripreme proizvodnje, b) faza tehnoloških procesa i c) faza tehničke kontrole • a) Priprema proizvodnje je početna faza koja se sastoji iz: tehničke pripreme, operativne pripreme i lansiranja dokumentacije • Operativna priprema nadovezuje se na tehničku pripremu • Na osnovu operativnog plana lansira se odgovarajuća tehnička, knjigovodstvena i obračunska dokumentacija – nju izdaje lansirska služba: radni nalog, radna lista, nalog za izdavanje materijala, alata. • b) Tehnološka faza je najznačajnija faza, Ona predstavlja skup radnih operacija pomoću kojih se mijenjaju hemijska, fizička i tehnička svojstva, oblik i veličina ulaznih elemenata (sirovina) • c) Tehnička kontrola završna faza proizvodnje

29. 2. Nabavna funkcija • Obuhvata početnu fazu procesa reprodukcije u preduzeću • U proizvodnim organizacijana: sirovine, repometerijal, a kod trgovine: roba za prodaju • Nabavna služba treba da se pridržava odgovarajućih principa: 1.Da se uz ostale jednake uslove roba nabavlja iz što bližih izvora; 2. da se nabavke vrše blagovremeno; 3. da se pojedinačne nabavke kreću u ekonomski opravdanim količinama; 4. da se zalihe robe formiraju na optimalnom nivou; 5. da se komparacijom ponuda biraju one sa najpovoljnijim cijenama; 6. da se koristi najpovoljniji transport sa gledišta brzine i tarife; • Funkcija nabavke obuhvata sledeće aktivnosti: 1. istraživanje tržišta; 2. planiranje nabavke; 3. izbor dobavljača i ugovaranje nabavke: 4. prijem naručene robe; 5. praćenje zaliha; 6. vođenje odgovarajuće evidencije. • Nabavka može da se odvija: centralizovano na nivou preduzeća, decentralizovano po organizacionim dijelovima ili kombinovano

30. 3. Prodajna funkcija - predstavlja završnu fazu procesa reprodukcije • Proizvodnja nije sama sebi cilj. – Proizvedena dobra treba prodati, zadovoljiti potrebe potrošača, a proizvodnju učiniti korisnom. • U tržišnim uslovima poslovanja prodaja je najznačajniji segment poslovne politike preduzeća • Danas se više vjeruje da je lakše proizvesti nego li prodati robu • Svaka roba ima svog kupca • Prodajna služba obavlja sledeće poslove i zadatke: 1. istraživanje tržišta; 2. planiranje prodaje; 3. određivanje prodajnih cijena; 4. ekonomsku propagandu; 5. ugovaranje prodaje; 6. izvršenje prodaje; 7. vođenje odgovarajuće evidencije. • Istraživanje tržišta i poslove ekon. propagande – služba markentinga, u slučaju da je nema – služba prodaje • Rezultati istraživanja tržišta su osnova za izradu plana prodaje • Određivanje prodajnih cijena složena i odgovorna obaveza prodajne službe. • Sprovodi se uz uvažavanje spoljnih okolnosti: zakonski propisi; mjere ekonomske politike; stanje na prodajnom tržištu;

31. i unutrašnjih faktora: stepen korišćenja kapaciteta; troškovi poslovanja; , utvrđenje poslovne politike cijena proizvoda u preduzeću • Operativne funkcije prodajnog poslovanja obuhvataju: a) zaključivanje kupoprodajnog ugovora; b) isporuku ugovorene robe; c) fakturisanje prodate robe. • Ugovorom se uređuje: predmet prodaje, količina, cijena, vrijeme, mjesto i način isporuke, uslovi plaćanja i drugo.. • Prodaja može biti organizovana kao: direktna i indirektna • Prodajna služba može biti organizovana: kao samostalna služba ili kao služba u okviru komercijalnog, odnosno markentiškog sektora

32. 4. Funkcija planiranja • Preduzeće je složen sistem, a takvog ga čine: nivo organizovanosti, sistem upravljanja i rukovođenja, način poslovnog funkcionisanja, • Zbog toga se nameće potreba uspjeravanja poslovanja, tj planiranja • Osnovni ciljevi planiranja; 1. Utvrđivanje optimalne proizvodnje i optimalne strukture poslovanja; 2. Traganje za optimalnim veličinama pojedinih elemenata reprodukcije, kao i optimalnog kvaliteta tih elemenata u datom periodu; 3. Otkrivanje, obuhvatanje planom i ukazivanje organima upravljanja na sve one interne i eksterne , prirodne, tehničke, društvene i subjektivne faktore koje se mogu odraziti na reprodukciju; 4. Pružanje što potpunije i jasnije slike o uslovima i očekivanim rezultatima poslovanja preduzeća u planiranom periodu • Plan predstavlja skup ciljeva i zadataka koje preduzeće treba da ostvari u određenom vremenskom periodu, kao i metode i sredstva, odnosno uslove za ostvarivanje tih zadataka i ciljeva. • Planiranje je jedan od segmenata procesa upravljanja

33. Da bi plan bio valjan neophodno je rukovoditi se sa metodološkim principima kao što su: 1. princip naučnosti, 2. princip kompleksnosti; 3. princip realnosti; 4. princip kontinuiranosti; 5. princip fleksibilnosti; 6. princip istovremenosti • Prema vremenskoj dimenziji planovi mogu biti tekući, odnosno; kratkoročni, srednjoročni i dugoročni. • Kod planiranja poslovnih aktivnosti moguća su dva pristupa: a) koji polazi od raspoloživih resursa, odnosno mogućnosti proizvodnje b) koji se bazira na mogućnostima prodaje, takozvani tržišni pristup • U uslovima tržišne privrede drugi pristup je realniji i objektivniji • Neophodno je raspolagati informacijama o ponudi, tražnji, cijeni proizvoda, kupovnoj moći potrošača, segmentaciji tržišta i dr.

34. 5. Finansijska funkcija • Njena je funkcija je u obezbjeđenju potrebnih finansijskih sredstava za izvršenje planiranih aktivnosti preduzeća, kao i staranje o njihovom efikasnom korišćenju. • Finansijske aktivnosti u preduzeću odvijaju se preko služni kao: 1. finansijska operativa; 2. knjigovodstvo; 3. obračun zarada radnika • Najvažniji zadatci finansijske operative su: 1. izrada planova potrebnih fin. sredstava; 2. pribavljanje fin. sredstava; 3. usklađivanje dinamike priliva i odliva sredstava u skladu sa fin. planom; 4. isplata obaveza; 5. naplata potraživanja; 6. isplata zarada radnika; 7. poslovi likvidature i blagajne; 8. osiguranje imovine; 9. kontrola raspolaganja. • Knjigovodstvena služba vodi evidenciju o imovini preduzeća, evidentira poslovne promjene i utvrđuje finansijski rezultat preduzeća • Knjigovodstveni poslovi se organizuju po pojedinim sektorima: 1. knjigovidstvo osnovnih sredstava; 2. materijalno knjigovodstvo; 3. knjigovodstvo obaveza i potraživanja; 4. pogonsko knjigovodstvo; 5. knjigovodstvo zarada radnika i 6. finansijsko knjigovodstvo • Služba za obračun zarada radnika vrši obračun zarada i ostalih primanja na osnovu propisane evidencije o radu i postojećih opštih akata kojim se uređuje ova oblast.

35. 6. Istraživačko – razvojna funkcija • Ovoj funkciji danas se poklanja velika pažnja • Posebno u uslovima tržišnog privređivanja,velike konkurencije i oteženom plasmanu proizvoda • Istraživanja i razvoj su dvije međusobno povezane, zavisne i uslovljenje aktivnosti • Osnovni cilj ove funkcije je: 1. primjena novih tehnoloških dostignuća; 2. uvođenje novih proizvoda; 3. usavršavanje i poboljšanje postojećih proizvoda; 4. iznalaženje mogućnosti šire primjene postojećih proizvoda; 6. osvajanje novih tržišta i dr. • Istraživanja mogu biti: fudamentalna i primjenjiva. • Fundemantalna istraživanja dolaze do opštih saznanja iz pojedinih oblasti • Stećena saznanja čine osnovu daljih aktivnosti u oblasti primjenjivog istraživanja- Riječ je o uvođenju novih proizvoda, usavršavanju postojećih proizvoda i njihovoj operativnoj konkretizaciji. • Ustrojstvo istraživačko-razvojnih poslova zavisi od: 1. veličine preduzeća; 2. obima poslovanja; 3. djelatnosti; 4. finansijskih mogućnosti; 5. kadrovske zastupljenosti; 6. obima istraživačko razvojnih poslova • U velikim sistemima ove poslove obavljaju naučne jedinice - instituiti

36. 7. Kadrovska funkcija • Kadrovska funkcija bavi se sprovođenjem kadrovske politike u pred. • Riječ je o veoma osjetljivom i delikatnom području • Zadatci kadrovske službe su: 1.Izrada plana kadrova; 2. Prijem novih radnika; 3. Školovanje, usavršavanje i unapređenje znanja radnika; 4. Iznalaženje stimulativnih modela nagrađivanja; 5. Staranje o povoljnom radnom ambijentu; 6. Vođenje evidencije iz oblasti rada i radnih odnosa. • Položaj kadrovske službe i njena unutrašnja organizacija zavisi od: a) Veličine preduzeća; b) broja uposlenih radnika; c) organizacionog ustrojstva preduizeća; d) materijalne moguićnosti i e) specifičnosti odvijanja aktivnosti u preduzeću.

37. 8. Funkcija opštih poslova • Ova služba obavlja raznovrsne poslove iz kojih izdvajamo: • Poslovi sekretarijata (administrativni poslovi): poslovi opšte korespodencije - prijem i otprema pošte; tehnički poslovi za poslovodne organe; poslovi arhive; poslovi ekonomata, razni poslovi pomoćnog osoblja.. • Pravni poslovi (obavlja služba pravnih poslova): ostvarivanje imovinskog prava preduzeća u odnosu sa poslovnim partnerima; zastupanje preduzeća pred sudovima i drugim državnim organima; sastavljanje ugovora i njihova kontrola ispravnosti; tumačenje zakonskih propisa;davanje pravnih savjeta; pravno regulisanje odnosa između preduzeća i zaposlenih; pokretanje i vođenje discioplinskih postupaka i ostale pravne radnje u preduzeću • Zaštita na radu :Zadatak ove službe je stvaranje povoljnog ambijenta za rad radnika i izvršavanje postavljenih ciljeva • Poslovi obezbjeđenja imovine: požari, krađe, provale i druga fizička oštećenja predstavljaju stalnu opasnost po imovinu.

38. 9. Ostale poslovne funkcije • U preduzeću se mogu organizovati i mnoge druge funkcije kao: • Funkcija analize poslovanja; • Funkcija unapređenja organizacije rada; • Funkcija interne kontrole i dr. • Složeni uslovi privređivanja zahtijevaju stalno praćenje i sagledavanje dinamike ostvarenja postavljenih ciljeva i zadataka u preduzeću • To su operativne i tekuće analize na osnovu kojih se preduzimaju mjere za unapređenje poslovanja • Složene i kompleksnije analize obavljaju posebne službe koje su pod ingerencijom direktora preduzeća • Unapređenje organizacije rada i poslovanja je stalni zadatak preduz. • Jednom koncipirana organizacija rada i posl. ne može imati statički karakter • Neophodna je “elastična” organizacija koja se može u hodu mijenjati i • Znatno složeniji su poslovi uvođenja nove organizacije: 1. analiza postojećeg stanja; 2. predlog nove organizacije; 3. priprema za uvođenje nove organizacije i 4. uvođenje nove organizacije

39. MENADŽMENT NABAVNE FUNKCIJE • Nabavka obuhvata skup operacija i poslova koju realizuje jedno preduzeće u namjeri da upravlja materijalom i robom neophodnom za poslovanje • Nabavka podrazumijeva: 1. kupovinu; 2. skladištenje; i 3. upravljanje zalihama • Obaveza je službe nabavke da obezbijedi da se u potrebnom momentu raspolaže sa robom i materijalom u odgovarajućim količinama i kvalitetu • Zalihesu skup robe koja je uskladištena od strane preduzeće i dozvoljava da se poslovanje odvija, a ne čeka proizvodnja ili isporuka od strane dobavljača (zalihe štite od mogućih ostupanja u prodaji) • Postoji potreba upravljanja zalihama • Nabavke treba da se realizuju na racionalan način: a) precizan kvalitet i količina; b) optimalna cijena; 3. utvrđeno vrijeme isporuke • U nabavci je važno sledeće: 1. nabaviti proizvode u količini koje su potrebne; 2. ugovoriti plaćanje sa max. odlaganjem u odnosu na rok ispopruke; 3. odložiti prijem robe do momenta kada je neophodno – da se optimalizuje skladište i transport i indirektno odloži plaćanje 4. precizno analizirati količine robe – bez mrtvih zaliha; 5. detaljno istražiti izvore nabavki sa uvođenjem novih dobavljača.

40. Klasifikacija prema finansijskim sredstvima, - u finasijskom planu se definiše vrijeme obrta koje obuhvata vrijeme od nabavke do prodaje, sa pregledom troškova i dobiti : 1. normalne nabavke – koje se mogu realizovati dnevno; 2. spekuilativne nabavke i 3. nabavke za formiranje sigurnih zaliha ( definišu se posebnim finansijs. planom) • Klasifikacija nabavke prema vremenu prijema robe : 1. neregularna nabavka – nepredviđene kupovine; 2. nabavka sa fiksiranim rokovima isporuke • Klasifikacija nabavki prema uslovima isporuke: 1. kompletna isporuka po prevoznom sredstvu ili kontejneru; 2. grupna isporuka; 3. isporuka na osnovu definisane težine ili obima. • Klasifikacija prema načinu plaćanja: 1. unaprijed plaćena isporuka; 2. isporuka sa plaćanjem pri preuzimanju; 3. isporuka sa odloženim plaćanjem, na otvoreno ili uz garanciju • Nabavna služba je čuvar sredstava preduzeća. • Kanali nabavke za proizvodnju mogu biti: direktna nabavka od proizvođača ili preko posrednika

41. Međuzavisnost nabavke i zaliha je vrlo izražena • Planiranjem i kordinacijom politike manipulacije, u nabavci treba da se sa dobavljačem usaglasi veličina isporuke tj. pakovanje, paletizacija i kontejnerizacija. • Nabavka treba da postigne dva cilja: 1. efikasno obezbjeđenje robe koje su potrebne za normalno poslovanje i 2. uspješno poslovanje sa stanovništa ekonomičnosti, kroz kontrolu finansijskih sredstava uloženih u nabavku • Principi za postizanje najboljih rezultata nabavke: 1. redovno nabavljati u skladu sa potrebama preduzeća; 2. nabavke bazirati na provjerenim karakteristikama robe; 3. nabavke izvršiti na osnovu poznavanja tržišta, tj. uslova koje nudi ponuda i potražnja; 4. nabavku izvršiti od dobavljača koji nudi povoljnije uslove za isti kvalitet, količinu, cijenum vrijeme isporuke i plaćanja; 5. nabavke treba da predvide buduća kretanja na tržištu • Kadrovi nabavke obilaze: dobavljače, sajmove uzoraka, revije... • Istraživanje tržišta nabavke • Planiranjem nabavke predviđaju se vrste robe, količine robe i rokovi nabavke • Plan nabavke sastavlja se na osnovu plana prodaje i fin. plana

42. Narudžbenica predstavlja zahtjev potropšaču da isporuči robu kako je dato u ponudi ili naknadno dogovoreno • Na nabavnu politiku i odnose sa dobavljačem utiču činioci iz okruženja i unutrašnji činioci iz samog preduzeća • Djelovanje spoljnih faktora izraženo je kod izbora dobavljača • Broj dobavljača može da bude ograničen, pa sve do dobavljača monopoliste

43. MENADŽMENT ZALIHA • Zalihe imaju veliki značaj jer održavaju ravnotežu između nabavke i ponude, odnosno pomažu održavanje kontinuiteta prodaje. • Držanje zaliha predstavlja trošak poslovanja (u zavisnosti od obima) • Optimalni nivo zaliha treba da zadovolji: 1. regulisanje ritma nabavke i prodaje robe; 2. optimalizaciju prihoda; 3. obezbjeđivanje od nepredviđenih situacija (funkcija sigurnosti – predostrožnost) • Zalihe mogu biti: 1) minimalne, 2) optimalne, 3) signalne i alarmne, 4) prekomjerne, 5) nekurentne, 6) sezonske, 7) tranzintne, 8) sigurnosne, 9) izdvojene i 1o) zalihe za slučaj kriznih situacija • Nedostatak zaliha prouzrokuje: 1. nezadovoljstvo potrošača, 2. promjena navike potrošača; 3. negativan utiče na odnose sa dobavljačem, jer se ne sprovodi dinamika i obim nabavke • Metode koje se koriste za vrednovanje zaliha su: 1. prihvatanje pravila da se posljednja roba koja uđe prodaje prva, ( Na ovaj način podiže se vrijednost zaliha za procenat inflacije cijena koja je ugrađena u zadnje nabavke) 2, prva roba koja je ušla treba treba da prva izađe 3. roba sa najvišom cijenom prodaje se prva, 4. metoda koja se bazira na tome da se predpostavi trošak ponovnog uspostavljanja zaliha ( vrijednosti se utvrđuju na osnovu tekućih cijena na tržištu)

44. Upravljanje zalihama • Upravljanje zalihama robe obuhvata politiku skladištenja i politiku zaliha • Zbog vremenske i tržišne nepodudarnosti između proizvodnje i potrošnje formiraju se zalihe, zbog savlađivanja te nepodudarnosti • U proizvodnbjie se formiraju zalihe repomaterijala, poluproizvoda i nedovršene proizvodnje • Zalihe gotovih proizvoda formiraju se i u proizvodnji i trgovini • Trgovina sprečava gomilanje zaliha u proizvodnji, stvarajući vlastite zalihe • Preko zaliha vrši se usklađivanje robnih i novčanih tokova privrede • Upravljanje zalihama obuhvata; 1. količine zaliha, po periodima i asortimanu i 2. troškove zaliha • Relevatne faktore formiranja zaliha možemo podijeliti na: objektivne (djeluju spolja: prirodni uslovi, tržišne nabavke i prodaje, razvoj nauke i teh., uslovi prodaje.. potrebe proizvodnje, nabavke, potrebe prodaje, lokacija, skladišta, skladišni prostor...) i subjektivne (organizacija rada i rukovođenja, skladišni i transportsni radnici, stručna sprema, poslovno iskustvo, stavovi..)

45. Funkcija skladištenja • Skladišna funkcija obavlja poslove vezane za vremensku funkciju trgovine • Osnovne funkcije ove službe su: 1. preuzimanje robe po dokumentaciji; 2. po količini i kvalitetu; 3. smještaj robe na odgovarajuće mjesto u skladištu; 4. čuvanje robe do vremena izdavalja kupcima ili prodavnicama • U skladištu se vodi evidencija o ulazu i izlazu robe i o zalihama robe • Po potrebi i: raspakivanje, čišćenje, dotjerivanje, prepakivanje robe..) • Vodi se i evidencija ambalaže posebno sopstvene • Skladišta u organizaciji izvršavaju dvije osnovne funkcije: 1. ekonomsku (održavanje uz najmanje troškove potrebne količine robe..) i 2 tehničku (briga da uskladištena roba se sačuva od kvara, krađe, loma, rastura..)

46. Ugovor o uskladištenju • Je ugovor o obavljanju privrednih usluga u kome se jedna ugovorna strana - skladištar obavezuje da primi na čuvanje određenu robu i da preuzme potrebne ili ugovorene mjere radi njenog očuvanja u određenom stanju, te da je preda na zahtjev druge ugovorene straneostavodavca ili drugog ovlašćenog lica, a ostavodavac se obavezuje da mu za to plati određenu naknadu (proviziju). • Po svojim pravnim karakteristikama ugovor o skladištenju spada u samostalne imenovane ugovore trgovačkog prava, dvostrano – obavezne, teretne ugovore, neformalne i formalne ugovore , po pravilu ugovore intuitu personae (dužnost ličneg izvršenja) • Ugovor o uskladištenju je adhezioni ugovor – lice koje hoće da zaključi ugovor o uskladištenju dužno je da prihvati uslove čuvanja robe koje je propisala privredna organizacija koja se bavi tim poslov. • Izuzev smješta i čuvanja robe organizacije se moghu baviti i: utovar, istovar i pretovar robe, sortiranje, doprema i otprema robe, plaćanje transportnih troškova.. • Predmet ugovora o uskladištenju su stvari – pokretne i nepokretne. • Jedino se izuzimaju: životinje i biljke, novac, dragocjenosti i hartije od vrijednosti.

47. U privrednom životu razlikujemo više vrsta skladišta: 1. Javna skladišta - privredne organizacije koje se bave tuđe čuvanjem robe kao zanimanjem. DIjele se na: opšta i specijalizovana skladišta. 2. Carinska skladišta - osnovaju se u mjestima gdje se vrši carinjenje robe. Čuvaju robu koja nije carinjena i pripremaju je za izvoz ili uvoz - carinsko skladište nije dio carinarnice, a ni posebna organizacija - ono se nalazi u sastavu organizacije koje se bavi skladištenjem - carinarnica je dužna da vrši nadzor nad carinskim skladištem u smislu poštovanja propisa 3. Carinsko smjestište - mogu osnovati preduzeća koja se bave izvozom i uuvozom - to je privremeni smještaj necarinjne robe koju ova org. uvozi ili izvozi - Smestišta se ne mogu osnivati ako u okolini postoje carinska skladišta ili carinski magacini za smještaj robe - Odobrenje za rad daje carinarnica koja i vrši nadzor poslovanja 4. Konsignaciona skladišta - se osnivaju za čuvanje robe iz uvoza koja pripada inostranim firmama (roba nije ocarinjena) • Odobrenje za osnivanje daju nadležni carinski organi 5. Tržnice na veliko

48. Skladišna organiz. je dužna da objavi opšte uslove poslovanja - kako bi proizvodili pravno dejstvo prema potencijalnim ostavodavcima • Vođenje poslovnih knjiga - pored opštih poslovnih skladištar dužan da vodi i skladišnu knjigu i matičnu knjigu skladišnih listova • Prijem robe – javna skladišta su dužna na osnovu samog zakona da prime odgovarajuću robu svakog ostavioca ako su ispunjeni propisani uslovi – (obaveza nije apsolutna, već je u funkciji mnogih uslova) • Skladištar robu mora da pregleda i da o primjećenim manama odmah obavijestu ostavioca. • Nedostatci koji se nijesu mogli primijetiti prilikom preuzimanja moraju se na pouzdan način reklamirati – najkasnije 7 dana od prijena robe • Čuvanje robe – Pod čuvanjem robe podrazumijeva se niz radnji koje je dužan da preduzme skladištar kako bi očuvao svojstvo robe i kad dođe vrijeme predao je u ispravnom stanju deponentu • Za štetu koja zadesi robu odgovara skladište • Rok čuvanja robe određuje se ugovorom, a ako nije precizirano primijeniće se odredba o rokovima koje sadrži Opšti uslovi poslovanja

49. Izvršenje naloga ostavioca - odnose se na pojedine radnje koje vrši skladište na račun deponenta (nap. obavljanje carinskih poslova) • Zaštita interesa deponenta • Izdavanje skladišnog lista (skladišnica) –dokaz o redaji robe • Skladišni list je i hartija od vrednosti koja ima određenu ulogu u prenosu stvarnih prava povodom robe na koju glasi • Skladišni list se sastoji iz jednog ili dva dijela • Skladišni list koji se sastoji iz dva dijela je podeseniji za cirkujaciju i za transakciju u vezi sa robom- on je prihvaćen od većine zemalja. • Ti dijelovi su perforirani (lako odvojivi) i mogu da cizkulišu zajedno ili odvojeno. Oni se nazivaju priznanica ili varant (založnica) • Kao hattija od vrijednosti može da glasi na ime, po naredbi i na donosioca. • S obzirom na to kako glasi, skladišni list se različito prenosi; na ime – cesijom, po naredbi – indosamentom, na donosioca - tradicijom

50. Skladišnica je tradicionalna hartija od vrijednosti jer se njenim prenosom prenose određenja stvarna prava- prenos indosamentom • Pored toga što se može prenijeti skladišnica u cjelini moguće je izvršiti prenos priznanice i založnice odvojeno • Ako je prenijeta smo priznanica, to je znak da je novi imalac priznanice stekao pravo svojine na robi, ali opterećeno založnim pravom. Da bi se toga opterećenja oslobodio on mora da iskupi varant plaćajući vrijednost vrijednost na koju je roba založena. Putem varanta omogućuje se zalaganje robe. Predaja robe • Nakon isteka roka čuvanja roba, skladište je dužno da deponentu preda robu u stanju u kome je primljena na čuvanje • Troškove prijema i predaje stvari plaća deponent. • Obaveze ostavotavca su: 1. plaćanje naknade (skladišnina) (Skladište ima založno pravo na robu); 2. naknada troškova;( nužni i potrebni troškovi: plaćanje prevoza, špedicije, osiguranja robe..) 3. preuzimanje robe (ako roba nije preuzeta u roku skladištar ima pravo da deponovanu robu proda. O javoj prodaji skladište je dužno da obavijeti ostavioca.