هشتمین نشست پژوهشگران رسانه های اجتماعی ایران تهران – فرهنگ سرای رسانه شهریور 1391

هشتمین نشست پژوهشگران رسانه های اجتماعی ایران تهران – فرهنگ سرای رسانه شهریور 1391

فصل اول اهداف و کلیات تحقیق

اهمیت مسئله تحقیق • اهمیت مفهوم سرمایه اجتماعی • سرمایه اجتماعی تسهیل کننده روابط اجتماعی است و راه رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی را هموار مي كند (پوتنام، 2000). • با شناسایی علل و عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی شهروندان می توان در جهت ارتقای آن کوشید و از این رهگذر زمینه های دستیابی به توسعه پایدار و جامعه مدنی را فراهم آورد (کوبایاشی و دیگران، 2006؛ ازکیا و دیگران، 1389).

گسترش روز افزون اینترنت و به تبع آن شبکه های اجتماعی مجازی و لزوم فهم کنش های کاربران در این شبکه ها • ظهور اینترنت و تغییرات حاصله از آن در زندگی انسان، منجر به آن شده است که بسیاری از نظریه ها و مفاهیم اجتماعی و سیاسی بازبینی شوند. • تعداد بالای کاربران ایرانی اینترنت (36500000) و استقبال وسیع آنها از شبکه های اجتماعی مجازی و نظر به اهمیت روزافزون این شبکه ها در زندگی افراد، شناخت رفتار کاربران در اینترنت را ضروری می سازد. • کاربران ایرانی در سایت اورکات در سال 1384 رتبه سوم را در بین تمام کشورها بخود اختصاص داده بودند (کوثری، 1386). • رتبه سایت کلوب در بین سایت های پربازدید کننده در ایران (که بین 5 تا 8 در نوسان است) نشانگر حضور فعال کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی مجازی است.

طرح مساله: سرمایه اجتماعی و کاربری در شبکه های اجتماعی مجازی • با توجه به ویژگی های شبکه های اجتماعی مجازی، می توان گفت که شبکه های اجتماعی مجازی می توانند بعنوان بافتی عمل کنند که اعضای شبکه در آن از سرمایه اجتماعی برخوردارند. • برخی محققان شبکه اجتماعی مجازی را بر اساس سرمایه اجتماعی تعریف کرده اند. به عنوان نمونه، عاملی (1388) شبکه اجتماعی را گونه ای ساختار اجتماعی پویا می داند که در آن افراد با تکیه بر سرمایه اجتماعی خود، ارتباطات خود را با دیگران شکل می دهند. • پاپاچاریسی و مندلسون (2011) سرمایه اجتماعی كه در فیسبوک شكل گرفته را مورد تحقیق قرار داده اند. آنها سعی کرده اند تا رابطه عوامل اجتماعی و روانی را در تولید و پیش بینی سرمایه اجتماعی در فیسبوک مشخص سازند.

سرمایه اجتماعی در شبکه های اجتماعی مجازی که خود در اصل شبکه محسوب می شوند و در درون خود نیز امکانات متعددی برای شبکه سازی دارند چگونه تولید می شوند؟ • با توجه به خلا موجود در این حوزه، کدام شاخص ها را می توان برای سنجش سرمایه اجتماعی در شبکه های اجتماعی مجازی بکار برد؟

سرمایه اجتماعی، مشارکت مدنی و مشارکت سیاسی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند (آدلر و گاگین، 2005؛ ویجل، 2006). • رابطه بین مشارکت مدنی، مشارکت سیاسی و سرمایه اجتماعی در دنیای واقعی توسط محققانی چون تاپیا و اورتیز (2010)، اشنایدر (2007) و اکبری (1383) مورد مطالعه قرار گرفته است، علاوه بر این خود پوتنام نیز در تحقیقات خود توجه به وجود رابطه بین این سه متغیر اشاره کرده است (پوتنام،1995)

تاکنون تمرکز محققان بر مطالعه تاثیر اینترنت بر متغیرهایی چون مشارکت سیاسی (استانلی و ویور، 2004)، سرمایه اجتماعی (ولمن و دیگران، 2001) و غیره بوده است. در برخی موارد نیز رابطه این متغیرها با یکدیگر را در دنیای واقعی مورد مطالعه قرار داده اند. تحقیقات اندكي نیز وجود دارد که به شناسایی فرآیند مباحثات سیاسی در فضای مجازی پرداخته اند (کوشین و کیشنر، 2009). • نوعی خلاء مطالعاتی در حوزه سنجش رابطه این متغیرها در دنیای واقعی و فضای مجازی وجود دارد، از اين جهت انجام چنین تحقیقی می تواند مشخص سازد که آیا می توان از سرمایه اجتماعی در فضای مجازی برای پیش بینی متغیرهای دنیای واقعی استفاده کرد یا خير؟ • با توجه به ارتباط نزدیک سرمایه اجتماعی، مشارکت مدنی و مشارکت سیاسی در دنیای واقعی، هنوز مطالعه جامعی در باره سرمایه اجتماعی کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی و رابطه ی آن با مشارکت مدنی و مشارکت سیاسی آنان در دنیای واقعی در ايران انجام نشده است.

پرسش تحقیق: کدام شاخص ها، نشان دهنده سرمایه اجتماعی کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی مجازی می باشند؟

میدان تحقیق: سایت فیسبوک • بعنوان یک بافتار تحقیق ارتباطی تا با مطالعه موردی آن، امكان توليد شناخت در حوزه عملکرد شبکه های اجتماعی برای تولید سرمایه اجتماعی فراهم آيد. • انتخاب سایت فیسبوک بدلیل تعداد بازدید کننده آن، که نشان از اهمیت آن برای افراد جامعه ایران دارد، صورت گرفته است. • در حال حاضر طبق آمار سایت ویکی پدیا (فهرست سایت های شبکه های اجتماعی،2012)، بیش از 240 شبکه اجتماعی مجازی وجود دارد که شامل شبکه های از بین رفته و همچنین شبکه های قرار ملاقات نمي شود. شبکه Facebook.com از مهمترين شبكه ها محسوب مي شود چرا که در آمار سایت Alexa.com رتبه دوم را در بین تمامی سایت های موجود در اینترنت از لحاظ تعداد بازدید کننده كسب كرده است (اطلاعات سایت فیسبوک، 2012). • محققین بسیاری (بوید و الیسون، 2007؛ والنزوئلا و دیگران، 2009؛ الیسون و دیگران، 2007؛ شیه، 2009، آکلند، 2009) سایت فیسبوک را محیط مناسبی برای انجام تحقیقات اجتماعی می دانند.

فصل دوم چهارچوب نظری: كاربرد نظريه سرمايه اجتماعي براي تبيين مكانيزمهاي شكل گيري سرمايه اجتماعي در شبكه اجتماعي فيس بوك

چهارچوب نظری: رابرت پوتنام و نظریه سرمایه اجتماعی • سرمایه اجتماعی مفهومی است که هر چند در سالهای دور توسط لیدا جی هانیفان و جین جاکوب مطرح شده است (هانیفان،1920؛ منظور و یادی پور، 1387؛ تاجبخش، 1384) اما با کارهای بوردیو، کلمن و پوتنام جای خود را در اغلب رشته های علوم انسانی باز کرد ( ون هوت،2011؛ فیلد، 1384).

بوردیو درباره سرمایه اجتماعی معتقد است که اين سرمايه: سرمایه ای که از روابط اجتماعی است که در صورت نیاز حمایت های سودمندی فراهم میکند. آن مجموعه منابع مادی یا معنوی است که به یک فرد یا گروه اجازه مي دهد تا شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در اختیار داشته باشد (بوردیو،1986).

جیمز کلمن سرمایه اجتماعی را اینگونه تعریفکرده است: مجموعه ای از منابع که در روابط خانواده و سازمان اجتماعی محلی وجود دارند و برای رشد اجتماعی یا شناختی یک کودک یا نوجوان مفید هستند. این منابع برای افراد مختلف متفاوت اند و می توانند امتیاز مهمی را برای توسعه سرمایه انسانی کودکان و جوانان ایجاد کنند (کلمن، 1988).

رابرت پوتنام با انتشار کتاب "بولینگ تنها" مفهوم سرمایه اجتماعی را عمومی کرده و آن را به مرکز مباحثات علمی کشاند (فارل و دیگران،2003؛ فیلد،1384؛ پوتنام، 1995).

پوتنام سرمایه اجتماعی را بعنوان وسیله ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی در سیستمهای مختلف سیاسی میدانست (رابتیوتچر، 2008؛ الوانی و سید نقوی، 1380). به عبارت دیگر، پوتنام، این سرمایه را وجهی از ساختار اجتماعی و گرایشهای تسهیل کننده همکاری و هماهنگی در جهت رسیدن به منافع مشترک قلمداد می کند (پوتنام، 1995). وی به تاسی از دو توکویل و دروکیم، زندگی انجمنی را بعنوان پایه رسیدن به دموکراسی در نظر می گیرد( پوتنام،2000).

پوتنام در تحقیقات اولیه خود سرمایه اجتماعی را اینگونه تعریف کرده است: • سرمایه اجتماعی . . . به ویژگیهایی از سازمان اجتماعی از جمله اعتماد، هنجارها و شبکه ها اشاره دارد که قادرند کارایی جامعه را با تسهیل کنش های تعاونی بهبود ببخشند (پوتنام، 1993 ).

پوتنام چندی بعد تعریف خود را تا حدودي تغيير داد و در سال 1996 منظور خود از سرمایه اجتماعی را به شکل زیر بیان کرد: • منظور من از سرمایه اجتماعی آن دسته از ویژگی های زندگی اجتماعی، شبکه ها، هنجارها و اعتماد است که مشارکت کنندگان را قادر می سازد تا به شیوه ای موثرتر اهداف مشترک خود را تعقیب نمایند (پوتنام، 1996).

پوتنام در آخرین تعریفی که از سرمایه اجتماعی در سال 2000 ارائه کرد، تغییراتی به شرح زير در این عناصر ایجاد می کند. ایده اصلی سرمایه اجتماعی این است که شبکه های اجتماعی ارزشمند هستند. تماس های اجتماعی بر کارایی افراد و گروه ها تاثیر می گذارند (پوتنام، 2000). • پوتنام در اینجا اعتماد را به همراه كنش متقابل به عنوان یک جزء ذاتی هنجارهایی که در نتیجه شبکه های اجتماعی به وجود می آیند ارائه می کند و به این طریق، بجاي سه عنصر اصلی، از دو عنصر اصلی يعني شبکه ها و هنجارها براي شرح سرمايه اجتماعي استفاده می کند

منظور از هنجارها در نظریه سرمایه اجتماعی «برداشت ها، قواعد و رسوم غیر رسمی مشترک است که رفتارهای معینی را در اوضاع مختلف تجویز، ممنوع یا تعدیل می کند» (پوتنام،2000).

شبکه های اجتماعی مجازی • شبکه ها افراد را قادر می سازند تا نمایه شخصی خود را بصورت عمومی یا نیمه عمومی بسازند، فهرستی از اعضا که در ارتباط با آنها شریک خواهند بود ایجاد کنند و در بین نمایه های اعضا گردش کنند و از تازه ترین اقدامات اعضا با خبر شوند (بوید و الیسون ، 2007). به این فهرست اصطلاحا Friend List گفته می شود. • شبکه های اجتماعی مجازی انواع مختلف دارند. برخی از آنها بر پایه علایق شغلی شکل می گیرند (مانند linkedin.com)، برخی دیگر بر اساس روابط عاطفی (مانند Frindster.Com) و برخی نیز بر اساس روابط بین دانشجویان (مانند Facebook.com) در اوایل کار خود (الیسون و دیگران، 2007)

اولین شبکه اجتماعی مجازی با آدرس sixdegrees.com در سال 1997 آغاز به کار کرد (سالاوی و دیگران، 2008) • مرکز پژوهشهای کاربردی در کلرادو، در پژوهشی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی به این نتیجه رسیده است که 2/85 درصد از مشارکت کنندگان در تحقیق از حداقل یک سایت شبکه اجتماعی استفاده می کنند (سالاوی و دیگران، 2008)

معرفی سایت فیسبوک • فیسبوک در حال حاضر بیش از 900 میلیون نفر عضو دارد که با رشدی حدود 2 درصد افزایش می یابند (کوهن،2012)، گفتنی است تعداد اعضای فیسبوک در آگوست 2006 تنها 100 میلیون نفر بوده است و طی این مدت رشد زیادی داشته است (فیسبوک،2012). • در سه ماهه منتهی به سپتامبر 2012، نزدیک به 44.6 درصد از کاربران اینترنت از سایت فیسبوک دیدن کرده اند (اطلاعات سایت فیسبوک، 2012). • نتایج یک تحقیق در سال 2007 نشان داد که کاربران معمولی در روز حدود 20 دقیقه وقت خود را در فیسبوک می گذرانند و دو سوم کاربران نیز حداقل یک بار در روز وارد فیسبوک می شوند (کاسیدی، 2006).

والنزوئلا و دیگران (2009) پنج دلیل عمده به شرح زیر برشمرده اند که فیسبوک را مستعد تولید سرمایه اجتماعی می کنند: • اول اینکه فیسبوک به افراد کمک می کند تا هویت شخصی خود را بسازند. فیسبوک این کار را از طریق فعال کردن کانالهای چندگانه ای برای گرفتن بازخورد و پذیرشهای ضعیف (مانند زدن like) انجام می دهد. • دوم، فیسبوک می تواند نیازهای اطلاعاتی افراد را برطرف کند، که این خود عنصر کلیدی ای در تقویت پیوندهای ضعیف و کنش جمعی است.

سوم، کاربران می توانند با وارد فیسبوک شدن به نیازهای مبتنی بر تفریح و فراغت خود پاسخ گویند. • والنزوئلا و دیگران، انگیزه مشهودی که افراد را به عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی تشویق می کند، آنچه که مک کوئیل آن را تحت عنوان نیاز به اتحاد و تعامل اجتماعی می نامد، می دانند. • شناخته شدن توسط دیگران و دارا شدن احساس تعلق، پیدا کردن پایه ای برای مباحثات و تعاملات اجتماعی، متصل شدن به اعضای خانواده، دوستان و جامعه، مطلع شدن از شرایط دیگران از جمله دلایلی هستند که افراد را به استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی ترغیب می کنند.

مشارکت سیاسی • به نظر راش (1384) مشارکت سیاسی، درگیر شدن فرد در سطوح مختلف فعالیت در نظام سیاسی از عدم درگیری (عدم مداخله) تا داشتن مقام رسمی را در بر مي گيرد. • کاووس سید امامی توضیح می دهد که در رابطه با مشارکت سیاسی چند نکته را باید مد نظر داشت: • اول اینکه مشارکت سیاسی اصولا نوعی کنش است و از این جهت علاقه به سیاست یا پیگیری اخبار سیاسی را نمی توان نوعی مشارکت سیاسی به شمار آورد. • دوم اينكه، مشارکت سیاسی محدود به شرکت در انتخابات یا برخی اشکال متعارف نمی شود. • سوم اینکه، منظور از مشارکت سیاسی رفتار شهروندان و نه فعالیت سیاستمداران یا مسئولان حکومتی است و • چهارم اینکه، مشارکت سیاسی عملی داوطلبانه است، حتی اگر فرد بشدت تحت تاثیر برخی تلقین های ایدئولوژیکی یا باورهای مذهبی باشد (سید امامی، 1386) • ویجل: مشارکت مستقیم/ مشارکت غیر مستقیم

مشارکت مدنی • تاپیا و اورتیز (2010) مشارکت مدنی را اعمال فردی و جمعی می دانند که به منظور شناخت و حل مشکلات مربوط به نگرانیهای عمومی صورت می گیرند. • به اعتقاد من رفتار داوطلبانه شهروندان در امور جمعی را هنگامی که مربوط به حوزه سیاست باشد ، باید تحت عنوان مشارکت سیاسی مطالعه کرد و اگر این اعمال مربوط به حوزه سیاست نباشد آنگاه آنها را بايد کنش های مربوط به مشارکت مدنی به حساب آورد. به عنوان مثال شرکت در یک اجتماع سیاسی، شاخص مشارکت سیاسی است اما اگر همین جمع برای جمع آوری پول برای کمک به نیازمندان و یا برای بحث در مورد حل مشکلات محله زندگی فرد باشد، آنگاه این مشارکت شاخصی برای مشارکت مدنی است.

سرمایه اجتماعی و مشارکت مدنی • اشنایدرمعتقد است که این دو مفهوم، عناصر مشترکی دارند که برای کمک به اجتماع و رفع نیازهایش مهم اند. اين عناصر عبارتند از: اعتماد، روابط بین افراد، هنجارها، ارزشها و نگرشهای فرهنگی؛ اما این دو مفهوم بگونه ای متفاوت از این عناصر بهره می گیرند. اشنایدر تفاوت کلیدی بین این دو مفهوم را در این می داند که چه کسی از تلاشها برای متحد کردن منابع اجتماع و نوع اعتماد بهره می برد. مفهوم مشارکت مدنی این فرض را در خودش گنجانیده که کل اجتماع از این موارد نفع می برد در حالیکه مفهوم سرمایه اجتماعی چنین فرض می کند که افراد عضو در شبکه از مواهب سرمایه منتفع می شوند.

فرضیه های تحقیق • فرضیه 1: هرچه كاربران شبکه اجتماعی فیسبوک تحصیلات بالاتري داشته باشند، سرمایه اجتماعی بالاتری را نيز از خود نشان مي دهند. • فرضیه 2: بین جنسیت کاربران و سرمایه اجتماعی آنها در فیسبوک رابطه همبستگي وجود دارد. در اينجا منظور آن است كه جنس افراد نوع و ميزان سرمايه اجتماعي آنها را در شبكه فيس بوك تعيين مي كند. • فرضیه 3: بین سن کاربران با سرمایه اجتماعی آنها در فیسبوک رابطه همبستگي وجود دارد. در اينجا منظور آن است كه سن افراد نوع و ميزان سرمايه اجتماعي آنها را در شبكه فيس بوك تعيين مي كند.

فرضیه 4: افراد با سرمایه اجتماعی بالاتر در شبکه اجتماعی مجازی فیسبوک از مشارکت مدنی بالاتری در دنیای واقعی برخوردارند. • فرضیه 5: افراد با سرمایه اجتماعی بالاتر در شبکه اجتماعی مجازی فیسبوک از تمایل بالاتری برای مشارکت سیاسی در دنیای واقعی برخوردارند.

فصل سوم روش شناسی مطالعه سرمايه اجتماعي در شبكه فيس بوك و رابطه آن با مشاركت سياسي و مدني در دنیای واقعی

شاخص های سنجش سرمایه اجتماعی در دنیای واقعی • ون شایک و دیگران (همان) چهار شاخص اصلی براي سنجش سرمایه اجتماعی را که پوتنام با ارجاع به کارهای پاکستون (1999) و نک و کیفر (1997) ترکیب کرده، معرفی می کنند. این چهار شاخص عبارتند از: 1) اعتماد بین فردی، 2، اعتماد نهادی، 3) مشارکت در جامعه مدنی (بصورت رسمی و غیر رسمی) و؛ 4) نظر پاسخگویان در مورد قابل اعتماد بودن خودشان. وندی استون (2001) این شاخص ها را با دقت بیشتری توضیح داده است. او مولفه های سنجش سرمایه اجتماعی را به دو دسته ساختار روابط اجتماعی (شبکه ها) و کیفیت روابط اجتماعی (هنجارها) به تاسی از آخرین تعریف پوتنام تقسیم بندي کرده است. • شاخص های ارائه شده توسط ساندرا فرانک (2005)

شاخص های ارائه شده توسط فرانک به دو دسته تقسیم می شوند: شاخص هایی که در شبکه های اجتماعی مجازی نیز قابل استفاده اند و شاخصهایی که اختصاص به دنیای واقعی دارند. من برای تشخیص این دو دسته از شاخصها و تشخیص نحوه عمل شاخص های دسته اول در فیسبوک از روش مثلث بندی استفاده کرده ام. • فن مثلث بندی بخشی از فرآیند جمع آوری اطلاعات است که در آن دو یا چند روش یا منبع با هم تلفيق می شوند. این شیوه ضرورتا یک شیوه برای اعتبار بخشی کیفی است (دلاور، 1390). همچنین مفهوم مثلث بندی به کاربرد هر دو روش کیفی و کمی برای فهم کامل ماهیت یک مساله پژوهشی اشاره دارد (ویمر و دومینیک، 1384).

مراحل اجرای تحقیق

شرکت کنندگان در مشاهده مشارکتی نوع دوم

در مدت زمان10 روز، 70 گزارش از فعالیتهای اعضای نمونه در فیسبوک و140 نمایه ذخیره شده اعضای نمونه گردآوری شد. • تدوین شاخص های مقدماتی • پخش پرسشنامه مرحله پیش آزمون بین 400 کاربر فیس بوک و برگشت 218 پاسخ • تحلیل پاسخنامه ها با نرم افزار SPSS

روش نمونه گیری • روش نمونه گیری اين مطالعه از نوع گلوله برفی بوده و بر اساس در دسترس (هدفمند) بودن نمونه ها انجام شده است. ببی (1385) این دو روش را در زمره روشهای تصادفی غیر احتمالی دسته بندی کرده است. در روش هدفمند، اعضای نمونه با توجه به اهداف تحقیق انتخاب می شوند و روش گلوله برفی نیز بدینصورت است که ابتدا تعدادی از افرادي را مي یابيم که دارای ویژگی مورد نظر هستند و سپس از آنها خواهیم خواست تا افراد دیگری که دارای آن ویژگی هستند به ما معرفی کنند (همان). روش هدفمند از آنجا برای تعیین اعضای نمونه در این تحقیق مناسب است که فهرست معتبری از دانشجویان ایرانی كه در سایت فیسبوک عضو باشند در دست نیست و بنابراین نمی توان از روش های احتمالی استفاده کرد. روش تحقیق نیز پیمایشی و از طریق بكارگيري پرسشنامه آنلاین انجام شده است.

جمعیت آماری: دانشجویان دانشگاههای تهران، شهید بهشتی، صنعتی شریف، صنعتی امیر کبیر، خواجه نصیر، علامه طباطبایی، علم و صنعت و تربیت مدرس بوده اند که در سایت فیسبوک عضویت دارند. • تعداد کل دانشجویان این دانشگاه ها: 90200 نفر • براساس نمونه گیری از جوامع ناپایدار حجم جمعیت آماری 2819 نفر بدست آمد. • حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری از جوامع کلان: 2819 نفر

پرسشنامه تحقیق با استفاده از سایت GoogleDocs طراحی و جاگذاري شده و از تاریخ 28 مهرماه سال 1390 تا 1 بهمن ماه پرسشنامه برای اعضای جمعیت مورد مطالعه ارسال شد. • تعدا پاسخ های دریافتی: 674 پاسخ

فصل چهارم یافته های تحقیق

یافته های روش مثلث بندی: شاخص های سنجش سرمایه اجتماعی در سایت فیسبوک • اندازه و تنوع شبکه • شبکه های محلی/ جهانی و باز/ بسته • نزدیکی فضایی اعضای شبکه • شرایط دستیابی به منابع • شکاف بین منابع مورد انتظار و دریافت شده • هنجارها و قواعد داخلی شبکه • هنجارهای اعتماد: اعتماد به دیگر کاربران/ اعتماد به خود شبکه • هنجارهای کنش متقابل

آمار توصیفی شاخص های سرمایه اجتماعی در فیسبوک( پرسشنامه مقدماتی)

نتیجه اول: حذف شاخص اندازه و تنوع شبکه • مقدار بالای این گویه موجب می شود که نتایج تحقیق، مورد اعتماد نباشد. چرا که اگر کاربری در گویه اندازه و تنوع شبکه، بالاترین نمره ممکن را بدست آورد اما در گویه های دیگر نمره های متوسطی داشته باشد، در نهایت نمره سرمایه اجتماعی اش از کاربری که در همه گویه ها بجز این گویه نمره بالایی داشته است، بیشتر می شود و این با چهارچوب نظری تحقیق تطابق ندارد. • نتایج پیش آزمون نشان داد که تقریبا 25 درصد افراد نمی دانند در چه تعداد گروه عضویت دارند. این درصد در مورد گویه تعداد اعضای گروه هایی که کاربر عضو آنهاست 42.1 درصد و در مورد گویه تعداد صفحه های پسند شده 37.2 و در مورد تعداد افرادی که صفحه های مورد پسند کاربر را پسند کرده اند به 43.2 درصد می رسد. در تمام این گویه ها اکثریت پاسخ ها متعلق به کسانی است که از تعداد موارد خواسته شده اطلاع ندارند. • پس از حذف شاخص ”اندازه و تنوع شبکه“از بین شاخص های سنجش سرمایه اجتماعی، مجددا ضریب همبستگی پیرسون براي این دو محاسبه شد. ضریب همبستگی پیرسون در این مرحله 0.01- با sig= 0.39 بدست آمد كه نشان مي دهد این میزان همبستگی از نظر آماری معنادار نمی باشد و بنابراین، این دو متغیر مستقل می باشند و بر هم اثر علي ندارند.

آمار توصیفی شاخص های تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی در سایت فیسبوک

آمار توصیفی متغیرهای مشارکت سیاسی و مدنی

آمار توصیفی گویه های تشکیل دهنده متغیر مشارکت سیاسی

آمار توصیفی گویه های تشکیل دهنده متغیر مشارکت مدنی

آزمون فرضیه ها • فرضیه 1: هرچه كاربران شبکه اجتماعی فیسبوک تحصیلات بالاتري داشته باشند، سرمایه اجتماعی بالاتری را نيز از خود نشان مي دهند.

هشتمین نشست پژوهشگران رسانه های اجتماعی ایران تهران – فرهنگ سرای رسانه شهریور 1391