HAVAYOLU MALİYETLERİNİN YAPISI VE MALİYETLERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. HAVAYOLU MALİYETLERİNİN YAPISI VE MALİYETLERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER HARUN KARAKAVUZ

2. Yakıt maliyetleri İşçi maliyetleri Filo yenileme/genişletme maliyetleri Yer hizmetleri maliyetleri Bakım maliyetleri Amortisman maliyetleri Sigorta maliyetleri Vergi,harç vb. maliyetler Havaalanı kullanım maliyetler İkram hizmetleri maliyetleri Bilgisayar sistemleri maliyetleri Reklam maliyetleri Demirbaş eşya maliyetleri Sarf malzeme maliyetleri Havayolu maLİYETLERİNİN YAPISI

3. Yakıt maliyetleri Havayolları için yakıt maliyeti, giderlerin en büyüğüdür.Özellikle son dönemlerde petrol fiyatları havayolları için daha da önemli bir gider kalemi haline gelmiştir.Petrol fiyatlarının Ekonomik krizler, Savaşlar, OPEC ülkelerinin uyguladığı politikalar gibi nedenlerle yükselmesi en çok havayolu şirketlerini etkilemektedir.Sektörün zaten kırılgan olan yapısı bu gibi krizlerle daha da kırılgan hale gelmektedir.

4. Yakıt Maliyetleri Petrolünvarilfiyatıkrizlerharicindegenelolaraksabitivmeyleyükselişsergilerken 2002 yılısonrasıdahahızlıbirivmeyleyükselişegeçmişve 2008 yılındatarihinin en yüksekseviyesiolan 147$ seviyesine erişmiştir.

5. Yakıt Maliyetleri 2008 yılındakibuemsalsizyükselişsonrası petrol fiyatları 35$ seviyelerinekadarinmiş, 2010 yılındanitibarenDünyapiyasalarınınyavaşyavaştoparlanmasıylatekraryükselişegeçmişveEkim 2011tarihiitibari ilevarili85 $ civarınayükselmiştir.Tüm analizcilerin ortak görüşü petrol fiyatlarının artık bu seviyelerde kalacağı yönündedir.

6. YakıtMaliyetleri

7. Yakıt Maliyetleri Tüm bu yaşanların doğrultusunda havayolu şirketlerinin yakıt maliyetleri,gider kalemlerinin en büyüğü konumuna yükselmiştir. Dünya ortalamasına bakıldığında havayollarının yakıt maliyeti oranı %24 civarındayken bu oran THY’nda 2009 yılında % 28, 2010 yılında ise %31 civarındadır. THY’nın 2010 yılı yakıt maliyeti yaklaşık 2.2 miyar TL’dir.

8. İşçi Maliyetleri İşçi maliyetleri havayolu şirketlerinin en büyük ikinci gider kalemidir.Özellikle son dönemlerde havayolu şirketleri bu konuda özel programlar geliştirmektedirler. Örneğin ;AirFrance, Challenge 12 adını verdiği program dahilinde yeni personel istihdamını durdurduğunu açıklamıştır. Avrupa’lı havayolu şirketlerinin 2010 yılı işçi maliyet oranları %19 civarındadır. THY’nın 2010 yılı işçi maliyeti yaklaşık 1.3 milyar TL’dir.

9. Filo Yenileme/Genişletme Maliyetleri Havayolu şirketlerinin ilk kuruluş aşamasında yada filo yenileme/genişletme aşamasında yaptığı en büyük gider kalemidir.Her ne kadar sürekli bir maliyet olmamasına rağmen hava araçlarının pahalılığından dolayı bu maliyet yapısı şirketlerin bilançolarına her yıl yansımaktadır.

10. Yer Hizmetleri Maliyetleri Yer hizmetleri faaliyetleri; • Yolcu Hizmetleri • Yük kontrol • Ramp • Kargo işlemlerinden oluşmaktadır. Havayolu şirketleri bu işlemleri kendi bünyelerinde bulunan şirketlere yaptırabilecekleri gibi diğer şirketlere de yaptırabilirler.Sonuç ne olursa olsun bu hizmetler karşılığında bir bedel ödemek zorundadırlar. THY’nın 2010 yılı Yer Hizmeti gideri yaklaşık 524 milyon TL’dir.

11. Bakım Maliyetleri Bakım işleri yüksek uzmanlık ve özen isteyen, bunun yanında yüksek maliyetli malzemelerin kullanılmasından dolayı büyük maliyetli bir iş yapısıdır.Havayolu şirketleri için bu maliyet yapısı iki türlü ortaya çıkar. • Satın almış olduğu uçaklar • Kiralamış olduğu uçaklar THY’nın 2010 yılı bakım maliyeti yaklaşık 491 milyon TL’dir.

12. Amortisman Maliyetleri Havayolu şirketleri kullandıkları uçaklar için uçak bedelinin %15’i kadarını eşit parçalar halinde her yıl amortisman bedeli olarak ayırmaktadırlar.Geniş gövdeli,uzun mesafeli uçaklar için amortisman ayırma süresi genellikle 14-16 yıl,dar gövdeli,kısa mesafeli uçaklar için ise genellikle 8-10 yıl arasındadır. Amortismanlar eskiyen uçakların yenilenmesi için kullanılmaktadır. THY’nin 2010 yılı amortisman maliyeti yaklaşık 427 milyon liradır.

13. Sigorta Maliyetleri Bir havayolu şirketi,uçaklarını ister kiralasın ister satın alsın mutlaka sigortalatmak zorundadır.Sigorta maliyetleri bir hayli yüksek maliyetli olup havayolu şirketleri için önemli gider kalemlerinden biridir.Sigorta işlemlerinin maliyetleri ülkelere,bölgelere hatta uçulan destinasyonlara göre değişmektedir. Bunların yanında havayolu şirketleri başka sigortalar da yaptırmak zorundadır. • Mali Mesuliyet sigortası • Üçüncü Şahıs Mali Mesuliyet Sigortası

14. Vergi,Harç vb. maliyetler Bu maliyet yapısını havayollarının devlete ödediği vergiler ve harçlar oluşturur. Örneğin;İlk kuruluş aşamasında her uçak için SHGM’ye belli bir ücret ödemelidir.Ruhsat işlemleri için yine belli teminatları yatırmak zorundadır.Her uçuş için devlete belli vergileri ödemek zorundadır. Bunların yanında yeni geliştirilen karbon salınım vergilerini yakın gelecekte şirketler ödemek zorunda kalacaklardır.

15. Havaalanı Kullanım Maliyetleri Havayollarının,havaalanlarını kullanmaları karşılığında havaalanı otoritesine ödedikleri bedellerdir. Bunlar; • Konma ve konaklama ücretleri • Havaalanı çalışma saati uzatma ücreti • Emniyet tedbiri hizmet ücreti • Uçak/Araç yönlendirme ücreti • Yer Hizmeti ücretleri • Araç özel plakası ücretleri

16. Havaalanı Kullanım Maliyetleri • Yer tahsisleri ücretleri • Yolcu servis ücretleri • Check-in,transit kontuar,kioks ve karşılama bankoları ücretleri • İletişim sistemleri ücretleri • Uçuş bilgi sistemi monitör kullanımı ücreti • Uçuş bilgi sistemi reklam ücretleri • Giriş kartları ve Pat sahasında araç kullanma yetki belgesi ücretleri • Elektrik,su,ısıtma,soğutma ve havalandırma sistemleri ücretleridir.

17. İkram Maliyetleri Bu maliyet kalemi en çok geleneksel taşıyıcılar için geçerli olsa da bazı low-cost şirketlerde de görülmektedir. THY’nın 2010 yılı yolcu hizmetleri ve ikram hizmeti giderleri 400 milyon TL’dir.

18. Bilgisayar Sistemleri Maliyetleri Şirketler bilgisayar sistemlerini kullanırken bazı özel yazılımlara ve programlara ihtiyaç duyarlar.Bu tür yazılım ya da programları kendi bünyelerinde bulunan şirketlerden elde edebilecekleri gibi dış kaynaktan da elde edebilirler. Örneğin;CRS’ler Bunun yanında her havayolu şirketinin zorunlu olarak alması gereken SITA yazılımı da ayrıca bir maliyettir. Ayrıca şirketler son dönemlerde İnternet yazılımlarına da ek bir kaynak ayırmak zorundadırlar.

19. Reklam maliyetleri Serbestleşmenin etkisi ile seçeneklerin çoğalmaya başlaması, havayolu şirketleri için reklamın hayati öneme sahip olmasına neden olmuştur.Müşterilerin ilgisini çekebilmek için şirketler çeşitli medya organlarında görsel,işitsel ya da yazılı olarak hatta küçük promosyon hediyelerle reklamlarını yapmaya başlamışlardır.

20. Demirbaş Eşya Maliyetleri Havayolu şirketleri işlemlerini yapabilmek,müşterilerine daha iyi hizmet verebilmek gibi nedenlerle bazı demirbaş eşyaları temin etmek zorundadırlar. Örneğin; THY Atatürk Havaalanında business yolcuları için ayrı bir salon açmıştır.Buraya harcanan giderlerin bir kısmı demirbaş eşya maliyetidir.

21. Sarf Malzeme Maliyetleri Havayolu şirketlerinde her ne kadar sarf malzeme çok fazla kullanılmasa da yinede şirketler için bir maliyet yapısıdır. Örneğin; • İkram hizmetlerinde kullanılan plastik bardak,tabak • Personel Üniformaları gibi giderler sarf malzeme maliyetlerini oluştururlar.

22. Dinlediğiniz için teşekkürler…