โรคอหิวาต์สุกร ( Swine Fever/ Hog cholera)

1. โรคอหิวาต์สุกร (Swine Fever/ Hog cholera) ระบาดวิทยา • เป็นโรคที่มีการระบาดทั่วโลกและเป็นโรคติดต่อที่รุนแรงมากในสุกร โดยเฉพาะหากไม่มีการทำวัคซีน ทำให้อัตราการป่วยและตายสูงมากในสุกรทุกอายุ สาเหตุ • เกิดจากเชื้อไวรัส ซึ่งสามารถทนต่อสภาวะแวดล้อมได้ดีพอสมควร ทั้งสภาพอากาศร้อนชื้นและแบบอากาศหนาว (สามารถอยู่ในเนื้อแช่แข็งได้เป็นปี) รวมทั้งอยู่ในเนื้อหมักเกลือได้หลายเดือน • ถูกทำลายโดยน้ำยาฆ่าเชื้อประเภทโซดาไฟ หรือ ครีซอล โรคอหิวาต์สุกร

2. การติดต่อ • ติดต่อจากการสัมผัสโดยตรงกับสิ่งขับถ่าย สิ่งคัดหลั่ง เช่น ขี้ตา น้ำมูก น้ำลาย อุจจาระ ปัสสาวะ • สุกรในฝูงเป็นตัวอมโรคที่สำคัญ โดยเฉพาะการซื้อสัตว์ใหม่เข้าฟาร์มโดยไม่มีการกักโรค • พาหะและพาหนะที่เข้าออกฟาร์มสามารถแพร่เชื้อได้เป็นอย่างดีมาก โรคอหิวาต์สุกร

3. อาการและวิการ 1. แบบเฉียบพลัน • เมื่อไวรัสเข้าสู่ร่างกาย จะเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วในกระแสเลือด ทำให้มีไข้สูง ตาอักเสบ ท้องเสียและอาจมีอาการทางประสาท • ไวรัสจะเข้าไปทำลายหลอดเลือดและหลอดน้ำเหลือง ทำให้เกิดวิการเลือดออกและวิการอุดตายในอวัยวะต่างๆ ทำให้พบจุดเลือดออกที่ผิวหนังและในอวัยวะภายในทั่วไป หรืออาจพบว่าผิวหนังส่วน extremity มีสีม่วงคล้ำ โรคอหิวาต์สุกร

4. อาการจุดเลือดออกใต้ผิวหนัง ซึ่งแสดงถึงภาวะโลหิตเป็นพิษ แต่ลักษณะจุดเลือดออกนี้ ไม่ใช่ลักษณะเฉพาะของโรคอหิวาต์สุกร โรคอหิวาต์สุกร

5. วิการจุดเลือดออกที่อวัยวะภายใน1วิการจุดเลือดออกที่อวัยวะภายใน1 ลักษณะ ภายในผนังลำไส้2 แบบแผลกระดุม 1 ม้ามโต 1 ม้ามผิดปกติ2(splenic infarct) ที่มาภาพ: 1:www.pighealth.com/diseases/petechiae.htm 2. www.vet.uga.edu/vpp/gray_book/FAD

6. แสดงจุดเลือดออกที่ไต2(pinpoint hemorrhage) ทอนซิลอักเสบอย่างรุนแรง 2 แสดงจุดเลือดออกที่ต่อมน้ำเหลือง โดยเฉพาะบริเวณลำคอ มีลักษณะ strawberry-like 1 ที่มาภาพ: 1:www.pighealth.com/diseases/petechiae.htm 2. www.vet.uga.edu/vpp/gray_book/FAD? โรคอหิวาต์สุกร

7. โดยเฉพาะเมื่อผ่านรกจะทำอันตรายต่อลูกอ่อน ทำให้เกิดการแท้ง ลูกกรอก และการตายคลอด • อัตราการป่วยและอัตราการตายสูงใกล้ 100% โดยเฉพาะในสัตว์ที่ไม่ได้ทำวัคซีน 2. แบบเรื้อรัง • อาจพบท้องผูก สลับกับท้องเสีย ผิวหนังอักเสบแบบเรื้อรัง แคระแกร็น และไม่สมบูรณ์พันธุ์ แต่อัตราการตายต่ำ โรคอหิวาต์สุกร

8. การวินิจฉัยโรค • ส่งสัตว์ป่วยเพื่อผ่าซาก หรือส่งตัวอย่างอวัยวะภายในเพื่อทำการวินิจฉัยแยกเพาะเชื้อไวรัส • ต้องวินิจฉัยเปรียบเทียบกับโรคอื่นๆ ที่ทำให้เกิดโลหิตเป็นพิษ ส่วนแบบเรื้อรัง ไม่มีลักษณะและวิการเฉพาะของโรค การรักษา • ไม่มี โรคอหิวาต์สุกร

9. การควบคุมและป้องกันโรคการควบคุมและป้องกันโรค • สุกรที่ซื้อเข้าฟาร์มจะต้องมีการฉีดวัคซีนอย่างสม่ำเสมอและมีการกักสัตว์ก่อนเข้าฟาร์ม • เข้มงวดเรื่องการเข้าออกฟาร์ม และการใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ • กำจัดสัตว์ที่อาจเป็นพาหะในการนำโรค เช่น นก ค้างคาว โรคอหิวาต์สุกร

10. การควบคุมและป้องกันโรค (ต่อ) • วางโปรแกรมการทำวัคซีน* (กิจจาและคณะ, 2536) • 1. สุกรทดแทน • SF AD FMD AR/EP PV1 PV2 • ----//------/-----/-------/------/-------/---- ผสม (นน > 110 กก) • เริ่มต้นทำวัคซีนที่อายุ ~ 5-6 m และช่วงห่างระหว่างวัคซีน 2 w โรคอหิวาต์สุกร

11. การควบคุมและป้องกันโรค (ต่อ) • 2. สุกรพันธุ์ • พ่อพันธุ์ ( SF, AD, FMD & PV)ปีละ 2 ครั้ง • แม่พันธุ์ • AD1 SF AR/EP PV AD2 FMD • ----/------/-------/-------/------//-------/-------/-------/ -4 -3 -2 -1 คลอด 1 2 3 w (อายุ) โรคอหิวาต์สุกร

12. - 3. ลูกสุกร • แนะนำให้ทำที่อายุประมาณ 5-6 w (ไม่ควรทำช้ากว่านี้เด็ดขาด) แม้ว่ายังไม่มีข้อสรุปเกี่ยวกับภูมิคุ้มที่ลูกได้รับการถ่ายทอดจากแม่ทางน้ำนมเหลืองจะสิ้นสุดเมื่อใด นอกจากนี้ภาวะโรคและสุขภาพของแม่สุกรจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มของแม่ด้วย โรคอหิวาต์สุกร

13. การควบคุมและป้องกันโรค (ต่อ) • EP1 EP2 SF1 FMD1 AD1 • ----//------/-------/-------/------//-------/-------/-------/-------/ เกิด 1 2 3 หย่านม 5 6 7 8 w (อายุ) • SF2 FMD2 AD2 • ----//-------------/-------------/--------------/------- • เข้าขุน 9 10 11 w (อายุ) • ฟาร์มที่มีการระบาดของโรค ให้ทำวัคซีนอย่างน้อย 2 ครั้งที่อายุ 3 และ 4 w ร่วมกับการทำวัคซีนในแม่ที่ 3 w ก่อนคลอด และใช้โปรแกรมนี้จนโรคสงบจริงๆ โรคอหิวาต์สุกร

14. โรคไฟลามทุ่ง (Swine erysipelas) ระบาดวิทยา เป็นโรคที่ระบาดอยู่ทั้งในเขตร้อนและเขตหนาวและทำให้เกิดโรคในคน สาเหตุ • เกิดจากเชื้อแบคทีเรียรูปแท่ง ชนิดกรัมบวก ในสุกรเกิดจาก Erysipelothrix rhusiopathiae • เป็นเชื้อที่มีความทนต่อสิ่งแวดล้อม สามารถอยู่ในดินได้เป็นเดือน เจริญเติบโตได้ตั้งแต่อุณหภูมิ 4-41 C การติดต่อ1. การซื้อสัตว์ใหม่ที่เป็นตัวอมโรคเข้าฝูง 2. แมลงที่เป็นพาหะนำโรค esp แมลงวันบ้านและแมลงวันคอก โรคไฟลามทุ่ง

15. อาการ • มีทั้งแบบชนิดเลือดเป็นพิษ ซึ่งทำให้เกิดวิการจำเพาะเป็นหย่อมเลือดออกที่ผิวหนังเป็นรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน และชนิดเรื้อรังซึ่งทำให้เกิดข้ออักเสบแบบไม่มีหนองและ/ หรือเยื่อบุหัวใจอักเสบแบบมีเนื้อเยื่อคล้ายหูด นอกจากนี้ยังทำให้แม่สุกรแท้งได้ จุดเลือดออกรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนนี้ ถือเป็นวิการที่จำเพาะของโรค โรคไฟลามทุ่ง

16. การวินิจฉัยโรค วิการจุดเลือดออกรูปสี่เหลี่ยมเป็นวิการเฉพาะที่เห็นได้อย่างชัดเจน • ในกรณีที่ไม่แน่ใจให้ส่งตัวอย่างเลือดเพื่อทำการเพาะแยกเชื้อแบคทีเรีย การรักษา • ให้ยาจำพวกเพนนิซิลลิน เตตร้าซัยคลิน หรือยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์กว้างทั่วไป การควบคุมและป้องกันโรค • เหมือนโรคติดเชื้ออื่นๆ ร่วมกับการทำวัคซีน โรคไฟลามทุ่ง