Sárasótt Syphilis

1. SárasóttSyphilis Dagrún Jónasdóttir 5. árs læknanemi 11. nóvember 2011

2. Inngangur • Sárasótt er kynsjúkdómur orsakaður af bakteríunni Treponemapallidum • Gormlaga baktería • Sést ekki við grams litun • Darkfield smásjárskoðun • Smitast fyrst og fremst við kynmök • Kynfæri, endaþarmur, munnur • Getur smitast frá móður til fóstur yfir fylgju og valdið meðfæddri sárasótt (congenitalsyphilis)

3. Saga • Sárasótt barst í fyrstu eins og drepsótt um Evrópu • Þróaðist síðar yfir í kynsjúkdóm • Er fyrst getið á Íslandi snemma á 16. öld • Virðist síðan fjara hér út • Berst aftur til landsins á 18.öld

4. Faraldsfræði • Í Bandaríkjunum fór tíðni sjúkdómsins lækkandi frá árunum 1990-2000 en síðan þá hefur tilfellum farið fjölgandi • Mest í samkynhneigðum karlmönnum • Algengara hjá svörtum • Stór hluti fólks með sárasótt hefur einnig HIV • Nýgengi 3,7 per 100.000 árið 2007 (USA)

5. Sárasótt á Íslandi • Flest tilfellin meðal innflytjenda sem smitast erlendis • Aldur: Algengast 20-39 ára • Algengara meðal karla • Nýgengi ~1-2 per 100.000

6. Sjúkdómsmyndir • Primarysyphilis • Secundarysyphilis • Latentsyphilis • Earlylatentsyphilis • Latelatentsyphilis • Tertiarysyphilis • Congenitalsyphilis Kemur fram innan árs frá smiti → Earlysyphilis

7. Primarysyphilis • Meðgöngutími er 21 dagur (3-90 dagar) • Papula→ Harðsæri (chancre) • Oftast stakt • Ulceratíft • Sársaukalaust • 1-2 cm • 1/3 líkur á að smita • Hverfur á 3-6 vikum • Bilateral eitlastækkanir • Bakterían dreifir sér

8. Secondarysyphilis • 25% ómeðhöndlaðra fá einkenni secondarysyphilis • Vikum til nokkrum mánuðum eftir primarysyphilis • Einkenni: • Útbrot • Almenn “systemísk” einkenni • Eitlastækkanir • Blettaskalli (alopecia) • Sár eða íferðir í meltingarvegi • Synovitis, osteitis, periostitis • Próteinuria- nephroticsx – bráður nephritis með háþr. – bráð nýrnabilun • Meningitis • Uveitis – retinitis • Smitandi

9. Latentsyphilis (dulin sárasótt) • Er einkennalaus sýking með eðlilegri skoðun en jákvætt blóðvatnspróf • Latent sárasótt er flokkuð í “early” og “late” eftir því hvenær áætlað er að smitið hafi orðið • Earlylatentsyphilis • Smit hefur orðið innan eins árs • Latelatentsyphilis • >1 ár frá smiti

10. Tertiarysyphilis • 5-20 árum eftir smit (1-25) • 1/3 ómeðhöndlaðra • Einkenni • Neurosyphilis • Cardiovascularsyphilis • Gummata

11. Sárasótt á meðgöngu og meðfædd sárasótt • Sýking í móðurkviði getur valdið: • Vaxtarskerðingu, andvana fæðingu, nýburadauða, fyrirburafæðingu, meðfæddri sýkingu og anomalíur. • Meðfædd sárasótt (congenitalsyphilis) • Earlyonset - < 2 ára aldur • Hiti, vanþríf, lifrar og miltisstækkun o.fl. • Lateonset - > 2 ára aldur • Gumma,neurosyphilis og augnrýrnun

12. Greiningarrannsóknir • Darkfield smásjárskoðun • Blóðvatnspróf: • VDRL • TiterIgG og IgM mótefna gegn cardiolipin-cholesterol-lecithinantigen • Ósértækt • FTA og TPHA • Mælir sértæk mótefni fyrir treponema • Ekki magnmæling

13. Meðferð • Langvirkt penicillin • Primary, secondary eða earlylatentsyphilis • 2,4 milljón einingar IM x 1 • Latelatentsyphilis • 2,4 milljón einingar IM x1 vikulega í þrjár vikur • Endurmeta alla 6 og 12 mánuðum eftir meðferð • Fjórföld lækkun á títrum

14. Forvarnir • Almennar forvarnir kynsjúkdóma • Skimun í mæðravernd • 10,2 milljónir króna (árið 2008)

15. Heimildir • Vefsíður: • Landlæknisembættið: www.landlaeknir.is • Wikipedia: www.wikipedia.org • Uptodate: • Pathogenesis, clinical manifestations, and treatment of early syphilis • Diagnostic testing for syphilis • Syphilisinpregnancy • Pathogenesis, clinical manifestations, and treatment of late syphilis • Congenital syphilis: Clinical features and diagnosis • Greinar • Farsóttarfréttir, 2. árg. 5. tölublað. Maí 2006. • Skýrsla um bólusetningar og skimanir vegna smitsjúkdóma og krabbameina, október 2008.