Społeczno-ekologiczna odpowiedzialność przedsiębiorstw na poziomie lokalnym

1. Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa zaczyna się tam, gdzie kończy się zasięg oddziaływania prawa K. Davies Społeczno-ekologiczna odpowiedzialność przedsiębiorstw na poziomie lokalnym

2. Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu CSR i odpowiedzialność ekologiczna przedsiębiorstw

3. Kształtowanie się koncepcji CSR (1) Funkcjonujący obecnie model konsumpcji i produkcji cechuje wysoki stopień ekologicznego i społecznego niezrównoważenia, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej; Następuje wzrost społecznych i publicznych oczekiwań wobec sektora przedsiębiorstw, dotyczących ich relacji z otoczeniem przyrodniczym i społecznym; Sektor gospodarczy jest w największym stopniu oskarżany o degradację środowiska naturalnego i ukierunkowanie działalności gospodarczej wyłącznie na maksymalizację dochodów, bez uwzględniania ekologicznych i społecznych kosztów działania; Stymulowanie maksymalizacji konsumpcji, poprzez działania marketingowe i ofensywną reklamę.

4. Kształtowanie się koncepcji CSR (2) Inicjatywa i apel premier Norwegii Gro Harlem Brundtland z 1987 roku o zrównoważony rozwój, ekologiczną i społeczną odpowiedzialność działalności gospodarczej; Od czasu konferencji ONZ pt. Środowisko i Rozwój w Rio de Janeiro w 1992 r. nastąpiło zwiększenie instrumentów i mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska, w szczególności tych o charakterze dobrowolnym; Wprowadzanie do zarządzania strategicznego przedsiębiorstw elementów uwzględniających aspekty środowiskowe i podejmowanie projektów tzw. społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw; Kontynuacja i poszerzenie tego kierunku działań o międzysektorowe inicjatywy partnerskie na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju było głównym przesłaniem Szczytu Ziemi w Johannesburgu w 2002 r.

5. Kształtowanie się koncepcji CSR (3) Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (biznesu) jest tłumaczeniem angielskiej formuły Corporate Social Responsibility (w skrócie CSR); CSR jest koncepcją określającą szereg inicjatyw, projektów i programów, jak również sposobów zarządzania, podejmowanych i wprowadzanych przez przedsiębiorstwa, mających na celu dobro danej społeczności, lub społeczeństwa jako całości; Działania CSR należą do "miękkich" instrumentów realizacji zrównoważonego rozwoju; Upowszechnienie koncepcji postaw CSR w sektorze przedsiębiorstw stanowi istotny warunek ich angażowania się w przedsięwzięcia na rzecz lokalnego ekorozwoju.

6. Kształtowanie się koncepcji CSR (4) CSR traktuje się jako metodę zarządzania strategicznego i budowania długofalowej przewagi konkurencyjnej firmy na rynku; Działania CSR wykraczają poza zobowiązania prawne i mają charakter całkowicie dobrowolny; Podstawową powinnością firmy jest przestrzeganie wymogów prawnych i dostarczanie produktów zaspokajających potrzeby społeczne, w odpowiedniej jakości i cenie, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi oraz tworzenie miejsc pracy, opłacanych proporcjonalnie do wkładu pracy pracowników; Działania CSR-owe postrzega się raczej jako inwestycję, niż tylko jako koszt.

7. Model interesariuszy

8. ZAKRES CSR prawa człowieka prawa pracownicze zaangażowanie w sprawy społeczne, ochrona środowiska, relacje z dostawcami. • INSTRUMENTY CSR: • kampanie społeczne, • marketing zaangażowany społecznie • (Cause Related Marketing); • standardy społecznej odpowiedzialności; • raportowanie społeczne; • etyczne inwestowanie; • uzasadnione znakowanie ekologiczne • i społeczne produktów; • programy etyczne i in. Zakres i instrumenty CSR

9. Etapy rozwoju CSR Podstawowy - zgodność działalności gospodarczej z przepisami prawa.Obejmuje ona podejmowanie działań prospołecznych i proekologicznych, jakie są wymagane przez prawo (np. wypłata wynagrodzeń pracowniczych w terminie, przestrzeganie zasad bhp, przestrzeganie norm emisji). Można to określić jako odpowiedzialność narzucona; Zaawansowany – podejmowanie inicjatyw o charakterze dobrowolnym pod wpływem otoczenia. Działania prospołeczne i proekologiczne są w tym przypadku formą odpowiedzi przedsiębiorstwa na presję ze strony zewnętrznego lub wewnętrznego otoczenia (związki zawodowe, organizacje pozarządowe, władze publiczne). Można to określić jako odpowiedzialność wymuszona; Wzorcowy – Dobrowolne inicjatywy na rzecz otoczenia społecznego i przyrodniczego.Przedsięwzięcia na tym poziomie obejmują działania wynikające z wewnętrznego przekonania i inwencji przedsiębiorstwa oraz jego postawy obywatelskiej (corporate citizenship). Zakres możliwych prospołecznych i proekologicznych działań jest praktycznie nieograniczony i zależy od zasobów, potencjału organizacyjnego i finansowego oraz misji i strategii przedsiębiorstwa. Inicjatywy te można określić jako odpowiedzialność świadoma.

10. CSR a JST? • Czy przedsiębiorstwa i firmy powinny jedynie wytwarzać produkty i oferować usługi odpowiedniej jakości oraz tworzyć miejsca pracy? • Dlaczego jednostki samorządowe powinny być zainteresowane koncepcją CSR i jej upowszechnieniem? • Obecnie wielu problemów ekologicznych i społecznych nie uda się rozwiązać jedynie wysiłkiem podmiotów publicznych czy pozarządowych i konieczne jest włączenie się do tych działań podmiotów sektora biznesu; • Ważne jest aby działania prospołeczne i proekologiczne były skoordynowane i właściwie ukierunkowane, nad czym powinien właśnie czuwać lokalny samorząd.

11. Koncepcja CC (CorporateCitizenship) – zaangażowanie biznesu na rzecz społeczności lokalnej

12. Przedsiębiorstwa a społeczność lokalna Kapitał społecznego zaufania CorporateCitizenship – obywatelska postawa firmy – Corporate Community Involvement – społeczne zaangażowanie przedsiębiorstwa Działania z tego obszaru oferują szerokie spektrum możliwych działań, w szczególności: • wspieranie podmiotów lokalnych: finansowe, organizacyjne, rzeczowe • wolontariat pracowniczy • zlecanie prac do wykonania lokalnym podmiotom społecznym • lokalną współpracę biznesu z organizacjami pozarządowymi w obszarze przedsięwzięć na rzecz środowiska Działania z zakresu CSR zmierzają do tego, aby firmy konkurowały ze sobą nie tylko na płaszczyźnie kosztów, ceny i jakości wytwarzanych produktów i świadczonych usług, ale także w obszarze społecznej i środowiskowej odpowiedzialności, przyczyniając się w ten sposób do zrównoważonego rozwoju lokalnego.

13. Wspieranie podmiotów lokalnych: finansowe, organizacyjne, rzeczowe • W aspekcie przedmiotowym wspierane podmiotów lokalnych może dotyczyć zarówno organizacji publicznych, prywatnych, jak i społecznych i przybierać formę: • dotacji finansowych: np. dla organizacji pozarządowych i pożytku publicznego, zakup pomocy dydaktycznych do szkół i bibliotek, wspieranie lokalnych kampanii społeczno-ekologicznych; • donacji rzeczowych: np. przekazanie (używanego) sprzętu komputerowego, mebli, wyposażenia • do szkół, organizacji pozarządowych, ośrodków edukacji ekologicznej, itp. • donacji produktowych firmy: np. firma produkująca artykuły biurowe może przeznaczyć jakąś partię swoich produktów (najlepiej proekologicznych!) do biur lokalnych organizacji społecznych i ekologicznych • wsparcia organizacyjnego: polegającego na użyczeniu sprzętu (np. pojazdów) i innych zasobów firmy na lokalne potrzeby (np. nieodpłatne użyczenie pojazdu do przewozu odpadów przez firmę gospodarki odpadami na potrzeby lokalnej akcji sprzątania lasu).

14. Wolontariat pracowniczy • Wolontariat pracowniczy – dobrowolne angażowanie się pracowników firm w świadczenie różnego rodzaju prac na rzecz pomocy potrzebującym i rozwiązywania różnych problemów społeczności lokalnej. • Wsparcie to może przybierać formę: • finansową, • organizacyjną, • logistyczną, • rzeczową. • Wolontariat przybiera często formę współpracy i wspierania lokalnych organizacji pozarządowych.

15. Zlecanie prac do wykonania lokalnym podmiotom społecznym Przedsiębiorstwo zaangażowane społecznie może wspierać lokalne organizacje pozarządowe poprzez powierzenie im do wykonania pewnego rodzaju prac i zadań, w zależności od profilu gospodarczego danego podmiotu. W przypadku podejmowania przez firmy systematycznej współpracy i współdziałania z podmiotami lokalnymi, wskazane jest nawiązywanie konsolidujących trwałych porozumień i partnerstw. Współpraca ta może dotyczyć zarówno instytucji publicznych (jednostka samorządu terytorialnego, powiatowy urząd pracy), jak i organizacji trzeciego sektora.

16. Korzyści firmy z działań CSR Do przykładowych korzyści, jakie może odnosić firma ze współpracy z podmiotami trzeciego sektora, w tym z podmiotami gospodarki społecznej należą: • Wzrost lojalności pracowników i ich przywiązania do firmy. Jeśli pracownicy widzą, że firma angażuje się w sprawy społeczne i nie koncentruje się wyłącznie na maksymalizacji zysku, zaczynają mięć do niej bardziej emocjonalny i etyczny stosunek. • Wzrost przychylności społeczności lokalnej. Obserwując działalność firmy i jej zaangażowanie w sprawy społeczne, wizerunek firmy wśród lokalnego społeczeństwa ulega poprawie i zaczyna kojarzyć się z pożytecznymi działaniami na rzecz wspólnego dobra. • Zainteresowanie konsumentów produktami (usługami) firmy (marketing szeptany). Klienci firmy i konsumenci nabywający jej produkty wiedząc o tym, że firma również angażuje się w sprawy społeczne stają się wobec niej bardziej przyjaźnie nastawieni, lojalni i zaczynają wybierać produkty tej właśnie firmy.

17. Lokalna współpraca biznesu z organizacjami pozarządowymi w obszarze przedsięwzięć na rzecz środowiska Na płaszczyźnie ochrony środowiska relacje pomiędzy sektorem NGOs (POE) a sektorem przedsiębiorstw miały często charakter konfliktowy - dotyczyły one często planowanych inwestycji, sposobów produkcji i samych produktów, które stanowiły lub mogły stanowić duże zagrożenie dla środowiska (zanieczyszczenia, ścieki, odpady, azbest). Od końca lat 90-tych można jednak równolegle zaobserwować tendencję przeciwstawną, przejawiającą się we współpracy w sferze ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Pozarządowe organizacje ekologiczne i konsumenckie powinny w ramach przedsięwzięć partnerskich pełnić funkcje kształtowania proekologicznej świadomości i zrównoważonych postaw, preferencji i zachowań konsumenckich.

18. CSR a ekonomia społeczna CSR ≠ Ekonomia społeczna Ekonomia społeczna: Działalność gospodarcza stowarzyszeń i fundacji Spółdzielnie socjalne Centra Integracji Społecznej Zakłady Aktywności Zawodowej

19. Zadania JST w tworzeniu warunków i w promocji koncepcji CSR • Korzyści ze współpracy jednostki samorządowej z biznesem: • pomoc i pozyskanie partnera w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych (np. aktywizacja zawodowa osób z grupy wykluczenia); • polepszenie relacji z sektorem biznesu (tworzenie nowych płaszczyzn współpracy); • pozyskanie istotnego instrumentu realizacji lokalnych programów społeczno-rozwojowych i integracyjno-aktywizacyjnych. • Zadania JST: • pogłębianie swojej wiedzy nt. koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), podejmowanie szkoleń w tym zakresie; • promowanie i upowszechniania koncepcji CSR w środowisku lokalnego biznesu i społeczności lokalnej; • identyfikacja przedsiębiorstw zaangażowanych społecznie, tworzenie lokalnych baz danych takich firm; • zachęcanie, wyróżniane i nagradzanie w przejrzysty sposób działań CSR-owych, np. przez organizację lokalnych konkursów, rankingów, nagród; • promocji dobrych praktyk CSR-owych na poziomie lokalnym i regionalnym; • stosowania społecznych i ekologicznych klauzul w zamówieniach publicznych (tzw. zrównoważone zamówienia publiczne)

20. Standardy społecznej odpowiedzialności biznesu Aspekty: Dialog z interesariuszami; raportowanie etyczne, społeczne i środowiskowe; kultura organizacyjna; uczciwy handel; prawa człowieka i warunki pracy; rozwój zasobów ludzkich; ochrona środowiska; ochrona zwierząt; rozwój społeczności lokalnych/ Standardy społecznej odpowiedzialności Normy i wytyczne: AA1000, SA8000, ISO 14001, EMAS, standardy raportowania Global Reporting Initiative GRI, Global Compact, ISO 26000.

21. Norma ISO 26000 • Działania odpowiedzialne społecznie: • przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju, włączając zdrowie i dobrobyt społeczeństwa, • uwzględniają oczekiwania interesariuszy (osób lub grup, które są zainteresowane decyzjami lub działaniami organizacji), • są zgodne z prawem i spójne z międzynarodowymi normami zachowania, • są wprowadzone w całej organizacji i praktykowane w jej działaniach • Przewodnik (Norma) ISO 26000 zawiera wytyczne dotyczące: • terminów i definicji związanych z odpowiedzialnością społeczną,  • podstaw, trendów i charakterystyk odpowiedzialności społecznej,  • zasad i praktyk odnoszących się do odpowiedzialności społecznej,  • kluczowych obszarów odpowiedzialności społecznej,  • wdrażania i promowania zachowania odpowiedzialnego społecznie w organizacji i w jej  politykach i praktykach w obrębie jej sfery wpływu,  • identyfikowania interesariuszy, • komunikowania zobowiązań, osiągnięć i innych informacji związanych z odpowiedzialnością społeczną.

22. Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zapraszamy do zadawania pytań autorowi wykładu!