1 / 64

Norsk utdanningshistorie

Norsk utdanningshistorie. PED4300. Knut Tveit. 16. februar – 8. mars 2004. 2. Innleiing. Pensum. - Utdanningshistorie 1739 - ca 1990 med vekt på læreplanar Pensumbok: Gundem (lysbilde 7 - 35).

razi
Download Presentation

Norsk utdanningshistorie

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Norsk utdanningshistorie PED4300 Knut Tveit 16. februar – 8. mars 2004

  2. 2. Innleiing • Pensum - Utdanningshistorie 1739 - ca 1990 med vekt på læreplanar Pensumbok: Gundem (lysbilde 7 - 35) - Utdanningsreformene på 1990-talet Pensumbok: Telhaug (lysbilde 36 – xx) • Formålet med utdanningshistorie • Goodlads analysemodell • Grunnlaget for inndeling av utdanningshistoria i epoker

  3. 3. Kva er formålet med pedagogisk historie? Svar: å forstå skole og utdanning I DAG Skal vi kunne forstå, må vi kunne SAMANLIKNE Det er to måtar å samanlikne på: - bakover, dvs historisk - utover, dvs komparativt Historie er ein diakron vitskap: vise utvikling over tid Ei enkelthending i fortida er ikkje “historie” (synkron historie) Siktemålet med dette kurset er å forstå skolen i 2004

  4. 4. Lover og planar på ulike nivå Lover og planar spelar ei viktig rolle i skolehistorie Lover dannar ofte grunnlaget for inndeling i historiske epoker Lover og planar er viktige styringsinstrument for staten Skolen vil alltid vere styrt av både stat og marknad Goodlads system for læreplananalyse også nyttig når det gjeld lover: Lover/planar: • Som ideologiske dokument • Som formelle dokument • Slik dei blei oppfatta • Slik dei blei sette i verk • Slik dei blei opplevde i praksis Vurderingane av ein lov/plan vil variere sterkt med nivået

  5. 5. Epoker i historia Epokeinndeling er vanskeleg – og ofte omstridt Epokeinndeling - ei hjelp til å sjå hovudtrekk Ei epokeinndeling vil ikkje dekke alle typer utdanning like godt I vårt land har lovverket for allmugeskolen/folkeskolen/grunn-skolen ofte danna basis for inndelinga i epoker Epokene i norsk skolehistorie er prega av skolelovene, og særleg lovene sett på som ideologiske dokument

  6. 6. Telhaugs 4 skolehistoriske epoker 1. Den internasjonale – pietistiske epoken ca 1750 - 1850 2. Den nasjonale - demokratiske epoken ca 1850 - 1935 3. Den sosialdemokratiske epoken ca 1935 - 1980 4. Den nyliberalistiske/postmoderne epoken ca 1980 – 2??? 1. epoke ca 100 år ca 80 år 2. epoke 3. epoke ca 50 år 4. epoke ca 30 år? Epokene blir kortare og kortare

  7. 7. Skolen og konfirmasjonen Konfirmasjonsforordninga i 1736 la grunnlaget for allmugeskolen • før konfirmasjonsførebuinga må alle ha gått på skole og lært å lese • undervisningsplikt for alle (i realiteten skoleplikt) • konfirmasjonen var skolens off. mål i 150 år, i praksis enda lenger • konfirmasjonen gav vaksen status og statsborgarskap • analfabetar var ikkje lenger fullverdige medlemmer av samfunnet • det var pga konfirmasjonen at foreldra sendte barna på skolen • bondesamfunnet aksepterte kostnadene til konfirmasjonsskolen Lærdom: skal skolen ha reell framgang må han gi noe relevant

  8. 8. Ein skolehistorisk snuoperasjon Forordning om allmugeskolane på landet i Danmark og Norge 1739 • ein skole med danske mønsterskolar som modell • ein skole totalt utilpassa norske forhold • danske godseigarar protesterte mot forordninga • regjeringa overlet skolen til godseigarane (plakat 1740) • første eigentlege danske skolelov kom i 1814 • i Norge ingen godseigarar, stort sett berre makteslause småbønder • i Norge var berre kjøpstadene sterke nok til å hindre skolelovverk • i Norge blei ansvaret overført til kommunane (plakat 1741) Aldri noen gong har det skjedd ei så radikal lovendring på 2 år

  9. 9. Sentral og lokal styring: allmugeskolen Lover – konkretisert gjennom planar – er styresmaktenes reiskapar Forholdet mellom sentral og lokal styring har variert frå skolen kom • sentral styring kan vere nasjonal og/eller regional • lokal styring på ulike nivå: kommune, foreldre, skole, lærar, elev Forordning 1739: ein sentralstyrt skole • nasjonalt (Det danske kanselli), regionalt (stiftsdireksjonen) Plakat 1741: skolen sterkt styrt av lokalsamfunnet • nasjonalt, regionalt, lokalt (skolekommisjonen: prest + 5 bønder) • krav: alle skal gå på skole og lære å lese, elles full fridom • tradisjonen frå 1741 har prega skolen for all ettertid • skolen utvikla seg ”nær” folket, men varierte frå bygd til bygd

  10. 10. Sentral og lokal styring: folkeskolen Folkeskolen har vore både lokalstyrt og sentralstyrt 1889 – 1936: lokalstyrt • nytt organ – skolestyret – stor makt i skolen • sentralt utgitte ”normalplanar” berre tenkt som mønster • redusert makt til stat og kyrkje • Venstre ønskte desentralisering, Høgre var imot 1936 – 1969: sentralstyrt • normalplanane av 1939 med obligatoriske minstekrav • slutt på lokalt læreplanarbeid • karakterar i alle fag, normalfordeling • Arbeiderpartiet ønskte sentralisering

  11. 11.Sentral og lokal styring: grunnskolen Skolen har i hovudsak vore lokalstyrt i nesten 90 % av si tid • Lokalstyrt allmugeskole/folkeskole ca 1740 – ca 1940: ca 200 år • Sentralstyrt folkeskole ca 1940 – ca 1970: ca 30 år • Lokalstyrt grunnskole ca 1970 – : 30 år + ? Grunnskolen • Mønsterplanar isf normalplanar (M 74 og M 85) • Lokalt læreplanarbeid frå 1980-åra • Slutt på øyremerkte løvingar til skoleformål I dag er det dei konservative som mest ivrar for desentralisering

  12. 12.Den første lov- og plankommisjonen Ordninga med kommisjonar + høyringsrunde er like gammal som skolen Første lovkommisjon oppnevnt i 1736: • bakgrunn: konfirmasjonsforordningas krav om skolegang før konf. • medlemmer: regjeringsmedlemmer (tyskarar), noen frå konf.kom. • mandat: lage forslag til lov og plan (lærarinstruks) • tid: 3 år (konfirmasjonskomiteen brukte 3 mndr) • høyring: to rundar – éin i 1738 og éin i 1739 (etter at forord. kom) • høyringsresultat: kompakt motstand i Danmark, Norge lite høyrt • konsekvens: Kongen påla i 1739 kommisjonen å lage nytt forslag • premiss: regjeringa fråskreiv seg ansvaret for skoleutbygginga • resultat: to ”plakatar” – for Danmark i 1740 og for Norge i 1741

  13. 13. Segmentering Skal lov- og planforslag vinne tilslutning i høyringsrunden må kommisjonane vere ”representative” Kven skal vere høyringsinstans? Jf biskop Peder Hersleb Kommisjonen av 1736 var: • ikkje representativ for interessentane (forslaget blei avvist) • tverrfagleg (departementsfolk, skolefolk, professorar etc) Utviklinga seinare har gått i retning av: • representative utvalg: ulike pedagogiske syn, politiske syn, etc • mindre og mindre tverrfagleg: pedagogane har teke over • segmentering: kvar segment i samfunnet tek avgjerda i nært samar-beid med interesseorganisasjonane

  14. 14. Den første normalinstruksen (1739) Instruction For Degne, Klokkere Og Skoleholdere paa Landet 1739 • som ideologisk dokument – eit imponerande didaktisk arbeid • danna rammene for dei lokale planane på bygdene • påverka også planane i byane (der måtte også lovverket inn) • minimal påverknad på dagleglivet i skolen Skoleholderen skal: …ikke reflectere paa Forældrenes Tilstand og Formue… …med ald Fliid lære Børnene Doctor Luthers liden Catechismum, saa at de først retteligen forstaar et hvert Stykkes Meening, og siden lærer den Ord for Ord uden ad. Alle Børn skal han allerførst og frem for anden Lærdom lære at læse reeligt og reent i Bøger… …give nøye Agt, at Børnene ikke bande eller støye, kives og slaaes. Skulde saaadan kiærlig Formaning ey frugte, bør Skolemæsteren straf-fe saadanne Børn, der nogle gange forgieves er formanet, med Riis

  15. 15. Den første ”normalplanen” (1834) Plan, hvorefter Undervisningen og Disciplinen i Almueskolerne paa Lan-det skal indrettes, og Instrux for Lærerne ved Almueskolerne (lov 1827) Planen (18 §§): Klassedeling: så vidt muligt i to Afdelinger efter Kundskab Lærebøker: stedse benytte de anordnede Eksamen: om de som vilde udskrives fra Skolen have erhvervet de fornødne Kundskaber, Sæder og Opførsel Straff: De dovne, ulydige eller usædelig Børn, som ikke vise For- bedring efter gjentagne Formaninger, blive at straffe Belønnng: De Børn, som udmærker sig ved Flid, Fremgang og gode Sæder, skulde belønnes ved Gave af en gavnlig Bog Lærarinstruksen (20 §§): Straffemåtar: Irættesettelse i den hele Skoles Overvær, Nedflytten i Classen, Hensætten i en Krog af Skolestuen…Legemlig Revselse maa ik-ke var skadelig for Barnets Sundhed eller anstødelig for Sædeligheden

  16. 16. Dei første nasjonale planane – ei frivillig ordning 1874. Plan for landsskolen, modell for lokal tilpassing. Skoledirektørane 1890. Skoleplaner for folkeskolerne. Landet. Modell. Departementet • Tenkt som modell, oftast brukt utan lokal tilpassing • Danna mønster for seinare læreplanar, inneheldt: • Faga: mål , metodisk rettleiing, timefordelingstabellar • Vurdering: karakterbruk, eksamensordningar Høgre: departementet bør ha sterkare styring med planane Venstre: desentralisering, lisensiering

  17. 17. Dei obligatoriske planane frå 1939 To planar – for lands- og byfolkeskolen Dei første obligataoriske læreplanane i vårt land Normalplanane gjorde slutt på lokalt læreplanarbeid Normalplanane førte til ei sterk homogenisering av skolen Lærarinstruksen redusert til 1 side (av i alt 263 sider) Svært detaljerte kunnskapskrav (obligatoriske minstekrav)

  18. 18. Mønsterplan for grunnskolen (M 74) – lisensiering? M 74: • første felles plan for by og land • mindre detaljsstyring enn M.pl. 1939 (ingen faglege minstekrav) • lærarinstruksen fjerna (overført til Føresegner for grunnskolen) Ny lærarrolle: • segmentering (lærarane tok over lov- og plankommisjonane) • lisenssiering: • bakgrunn: heva kompetanse • lærarane utfører oppgåver på lisens (ikkje under kontroll) • lisensiering = metodefrihet?

  19. 19.Frå lærarinstruks til mønsterplan 1739 • berre lærarinstruks (skolane på landet hadde berre éin lærar) • undervisningsmetodikk: lesing, utanatlæring med forståing • oppseding: kroppsleg straff som siste utveg • sterk vekt underordning av føresette (både lærar og elevar) 1834 • både lærarinstruks og plan • undervisningsmetodikk: mindre utanatlæring, meir forståing • oppseding: reduksjon av kroppsleg straff • legitimering av nye fag (skriving, rekning, sang) • metodikk for dei nye faga 1974 (M 74) • Lærarinstruksen fjerna frå planen • Utviklinga starta 100 år tidlegare da fagutdanna lærarar tok over

  20. 20. Dei lokale læreplanane – i 250 år Plakaten i 1741 innførte skolekommisjonen Skolekommisjonen: 4 bønder + lensmannen (bonde) + presten(ane) Bøndene i skolekommisjonen: utpeika av presten 1741-1816, valde 1816-1889, men dei var heile tida representantar for bygdefolket Bøndene hadde, gjennom skolekommisjonen, makta over økonomien Kvar kommune hadde berre ansvar for eigen skole: økonomi og plan Skolekommisjonen skulle utarbeide plan (fundas) for skolen i kommu-nen. Denne skulle så godkjennast av styresmaktene (stiftsdireksjonen) Planane var ei framforhandla kontrakt om talet på skolar, skoleform, lærarløn og avgiftssatsar til skolekassa (for øvrig blei det vist til instruks) Planane varierte frå bygd til bygd (ei viss harmonisering i prostia)

  21. 21. Kor styrande var lokalplanane? Allmugeskolen (1741-1889) • Planane hadde liten betydning for lesing og kr.d.kunnskap (innhaldet styrt av konfirmasjonskrava) • Planane viktig for innføring av nye fag og aktivitetar på 1800-talet • Planane styrte gjennom autorisasjonen av bestemte lærebøker • Planane hadde metodisk betydning: større vekt på forståing • Planane motverka truleg misbruk av straff frå lærarane si side: Skolelæreren bør beflitte sig paa at behandle og omgaas Børnene med Godhed og Blidhed, jevnlig ved kjærlig Tale opmuntre dem til Flid, Orden og sædelig Opførsel, og lade det være sig magtpaalig-gende at vinde deres Kjærlighed, Agtelse og Tillid (Instruks 1834)

  22. 22. Staten passa på – ved hjelp av dei geistlege Trass i folkelege skolekommisjonar og folkestyre: staten følgde med Staten hadde sitt maktapparat – lokalt og regionalt – geistleg og verds-leg. I skolen følgde dette apparatet det geistlege hierarkiet • prestegjeld: prest og lensmann/fut (hvis absolutt nødvendig) prestegjeld = kommune • prosti: prost og fut/amtmann (hvis absolutt nødvendig) amtet (= fylke) omfatta fleire prosti • stift: biskop og stiftsamtmann (stiftsdireksjonen) stift = landsdel (4 i 1739, 5 frå ca 1800) Biskopen i Oslo var den sentrale skolemannen til 1814. Da blei han utkonkurrert av den nye kyrkje- og undervisningsministeren

  23. 23. Og så kom sjefane og inspektørane og direktørane Dei geistlege tilsynsmennene blei gradvis erstatta av statlege og kom-munalt tilsette skolesakkyndige: • Nasjonalt i 1856: ekspedisjonssjef for ”Skolevæsenets Anliggender” • Regionalt (stifta): skoledirektørane (statlege) frå 1860 – 1992 (for landkommunane) • Lokalt (byane): skoleinspektørar (kommunale) (først i Oslo i 1857)

  24. 24. Latinskolen før 1739 Offisielt namn ca 1200-1809: latinskolar (katedralskolar i stiftsbyane) I katolsk tid: • katedralskolane stort sett like i innhald - den katolske kyrkja bestemte • utdanna prestar (universiteta var lite utbygde: i Kbh frå 1479) • klassiske språk dominerte totalt, særleg latin Etter reformasjonen: • skolane lagt under staten, varierte i innhald frå land til land • kyrkjeordinansen 1537: nasjonale vedtekter, latin dominerte fortsatt. Universitetet i Kbh fekk 4 fakultet: filosofi, teologi, juss og medisin • examen artium innført som opptaksprøve ved Universitetet i Kbh i 1630, dette standardiserte undervisninga i latinskolane • teologisk embeteksamen ved Universitetet i Kbh i 1629, katedral-skolane utvikla seg gradvis til å bli forskolar for universitetet

  25. 25. Latinskolen på 1700-talet – innhald Forordning Angaaende Hvor mange Latinske Skoler i Danmark og Norge skal vedblive. 1739 • både lov og plan (detaljert fagplan med metodiske tilrådingar) • sentralisering – latinskolane i dei mindre byane blei lagt ned • ikkje-klassiske fag styrka: morsmål, historie, geografi og realfag • opptakskrav innført (måtte kunne katekisma, lese, skrive) Forordning Angaaende Fattige Børns Antagelse i de publique Latinske Skoler. 1756 • skjerpa opptakskrav – også latin – pga svak gjennomstrømming av fattige elevar, som i tillegg skremte bort dei velståande elevane Da det endnu ofte skal arrivere, at heel slette og maadelige Ingenia antages i Skolerne, og derfra siden forsendes til Academiet, hvor man saa meget mindre af Dem kan vente nogen synderlig Forbedring i De-res Studeringer, som de tillige ere Fattige, og formedelst Fattigdom... nødes til strax at forlade Universitætet…

  26. 26. Latinskolen på 1700-talet - struktur Før 1739 1739 1739 – ca 1800 Allmugeskole (frå andre halvdel av 1600-talet) Skrive- og rekneskolar (ca 1650 – 1739) Latinskolar i dei mindre byane (ca 1200 – 1739) Katedralskolane i stiftsbyane (frå ca 1200 – i dag) Privatskole/privatundervisning pga opptakskrav

  27. 27. Plan for latinskolen 1775 – ei kvalitetsreform Forordning angaaende Skoele-Væsenets Forbedring ved de publiqve Skoeler. 1775 • Forkunnskapar: latin fjerna, krava til elementærkunnskapar auka • Meir av religion, klassiske språk og morsmål, andre fag forsvant • Bakgrunn for planen: klage frå universitetet om nivåsenking Den studerende Ungdom…skal i de seenere Tider være kommen til Universitetet meere raae og mindre grundet baade i Religionen og i Hoved-Sprogene, ja og i Vort eget Fædrelands Sprog, end..ventes • Mulkt til rektor dersom han dimmiterte umodne til universitetet …ifald Rectores skulde til Universitetet forsende nogen, som befin-des af saa slet Ingenio og Fremgang, at han ikke kan giøre Reede for det her foran foresatte Maal…at han maa rejiceres og ikke kan antages, skal slig en Rector derfor hver Gang betale 20 Rdlr.

  28. 28. 1700-talet – kampen om dei rike studentane Både katedralskolane og universiteta konkurrerte om studentane I Kvalitetsreformene i latinskolane (1739, 1775): • færre og betre skolar (i Norge berre dei fire katedralskolane igjen) • skjerping av krav til forkunnskapar • styrking av morsmålet (hjelpespråk i begynnerundervisninga) • styrking av latin (den tids ”engelsk”) • privatisering av begynnerundervisninga (forkurs, nederste lektier) • relativt gode stipendordningar (katedralskolane hadde eigne fonds) II Den første fundasen for Universitetet i København 1732 • Styrke universitetet i konkurransen med utlandet (særleg Rostock) • Ingen får studere utan å ha tatt examen artium • Teologiens Overmagt, Latinens Enevælde og Disputasenes Mang-foldighed varede ved

  29. 29. Frå lærarsentrert til fagsentrert Reformarbeidet rundt 1800 – med hertugen av Augustenborg som driv-kraft – la grunnlaget for varige reformer: • Fagsentrering: lectielærarar (éin lærar pr lektie i alle fag) – faglærarar • Faggruppering: språkfag, Videnskab (religion, realfag etc), estetiske • Allmenndanning = encyklopedi/bredde (realisert ved lov i 1869) • Vekt på elevsentrert undervisning/vekke interesse (realisert ? ) • Forsøk (sett i verk bl.a. ved Oslo katedralskole i 1806) • Examen artium til skolane (gjennomført i 1882) • Slutt med kyrkja som overstyre for skolane • Skolepengar for alle (kyrkjeteneste hadde gitt friplassar for fattige) Augustenborgeren m.fl. var lite representative – nyhumanismen var den pedagogiske hovudretningen – få reformer gjekk gjennom umiddelbart

  30. 30.Den lærde skolen på 1800-talet - struktur 18 år 16 år 12 år 1809 – 1848 Vedtak 1848 Allmugeskolen Borgarskole/realskolar (realavdeling etter 1848) Middelskole(nederste klasser i fullstendig lærd skole) Fullstendig lærd skole (1809-1869) Privatskole/privatundervisning pga opptakskrav

  31. 31. Ny utfordring – fellesundervisning for latinarar og realistar til 12. året Normalplan for De forenede lærde og Realskoler frå 1858 • Bakgrunn: vedtak i 1848 om Nissens privatskole som norm • Begrepet ”normalplan” brukt for første gong • Latin utsett til 13. året • Tysk og engelsk som første framandspråk (isf latin) • Fleire nye fag: ”nasjonale” fag og ”nyttige” fag Planen i 1858 er eit godt eksempel på formålet med læreplanane oftast har vore å forandre, ikkje å bevare (meir motkultur enn kultur) • Grunngi nye fag og aktivitetar • Metodisk rettleiing i dei nye faga

  32. 32. Læreplanen – ein refleks av samfunnet? Læreplanen – ein refleks av: • Den offentlege skolepolitikken • Verdiane i samfunnet (kulturelle, religiøse, ideologiske, materielle) • Den pågåande pedagogiske debatten • Dei rådande pedagogiske og didaktiske retningane Læreplanen – og skolen slik han verkeleg er • Læreplanen seier prinsipielt ingen ting om korleis skolen ER, berre om korleis han BØR/SKAL vere • Planane for byskolen har fortalt mest om dei faktiske forholda, for der har planane oftast berre kodifisert praksis

  33. 33.Læreplanen som styringsreiskap Læreplanen styrer prioritering av fag og aktivitetar (timeplanar etc) Læreplanen og lærarane • Lærarane skal realisere planane (hovudpersonane) • Styrer planane innhald, men ikke metode (jf lisensiering) • Har planane noen reell betydning i klasseromet? • I kva grad forandrar nye planar skolen? Kan skolen forandre samfunnet, og eventuelt på kva måte?

  34. 34. Språket som motkultur Det er kamp om språket – språk er makt Frå instruks til læreplan • 1739: instruks – læraren skulle instruerast • 1741: fundas – skolen skulle grunnleggast • 17oo-talet: skoleplanar – korleis skolane skulle vere innretta • 1939: normalplanar – felles norm for heile landet • 1970-åra: mønsterplan og rammeplan Frå undervisningsplan til læreplan Frå minimumsplanar (1939) til maksimumsplanar (1974)

  35. 35. Skolen som motkultur Planar ofte pga manglande/mangelfulle/irrelevante kunnskapar Hovudlinje 1: innføring av manglande fag (frå leseing i 1739 osv) Hovudlinje 2: heving av kunnskapsnivået • Typiske eksempel: M.pl. i 1939, reformene i 1990-åra (jf seinare) • Sputnik-sjokket i USA i 1960-åra, 1988 Educ. Reform Act i UK • Komparative undersøkingar av nivået (OECD-rapport, NISEP, etc) Hovudlinje 3: fjerning av ”irrelevant” kunnskap • Fjerning av dei klassiske språka rundt 1900 • Fjerning av tysk/fransk som obl. da realskole/gymnas blei for alle Skolen har også vore motkultur når det gjeld haldningar: det nasjonale på 1800-talet og likestilling på 1900-talet

  36. 36. Bakgrunnen for reformene i 1990-åra Høgrebølga frå 1980-åra (nasjonalt og internasjonalt) England og Thatcher: The 1988 Education Act Vekst i BNP 1962 – 1972 (i %): Kommunismens fall Arbeidsløysa – kamp om studieplassar og arbeidsplassar Mistru til planøkonomi og statleg kontroll Tiltru til det frie markedet – bedriftsmodell som skolemodell Tiltru til konkurranse

  37. 37. Restaurativ utdanningspolitikk Motbølge/alternativ til progressiv og sosialdemokratisk skolepolitikk Bygger på nyliberalisme og nykonservatisme Meir restaurering enn reform av utdanninga (restaurere samfunnet) Prega av ”back to basis”- tenkinga: auka vektlegging på kunnskaper Fridom: meir til skolane, mindre til elevane (nasjonalt lærestoff) Ny tillit til konkurranse (mellom elevar og mellom skolar) Bruk av incentiv for elevar og lærarar (differensiert løn) Vekt på evaluering – av elevar, lærarar og skolar Foreldra skal kunne velje skole Skolen skal ikkje vere styrt av produsentane, men av konsumentane M 87 meir prega av restaurativ pedagogikk enn M 74

  38. 38. Dei første restaurative signala i Norge 1970-åra. Utdanning og ulikhet (1976): utdanninga skaper ulikhet • Hernes/K..Utdanning og ulikhet (1976): utdanninga skaper ulikhet • Redusert optimisme om skolen kan fjerne sosiale skiller 1980-åra. • 1984. Nedlegging av Forsøksrådet • 1986. Nytt inntektssystem: meir kommunal prioritering • M 87: • Nasjonalt lærestoff, meir norsk og matte • Meir lokal styring, innførte lokalt utviklingsarbeid • Hernes m.fl. Med viten og vilje (1988). Høgre utd. Kompetanse Ca 1990 • Frå regelstyring til målstyring • Styresmaktene formulerer mål og kontrollerer resultatet • Meir evaluering – av skolar, lærarar og elevar • Nedlegging av sakkyndige råd (Grunnskolerådet, RVO m.fl.)

  39. 39. Kritiske røyster til den nye politikken Kritikken kom frå venstresida (SV og SP) og Norsk Lærarlag: • Redusert sentral reglestyring (vil svekke enhetsskolen) • Usikker situasjon for lærarane (heller under stat enn kommune) • Rektor: frå pedagogisk leiar til arbeidsgjevar • Skolen kan ikkje styrast som ei bedrift • Berre ein mindre del av skolens aktivitet kan evaluerast • Den profesjonelle lærar alternativ til målstyring og resultatkontroll • Mål kan ikkje påleggast utanfrå – lærarane må vere med

  40. 40. Samordning av skolar og utdanning Frå 1.1. 1996 erstatta Lov om universiteter og høgskoler tidlegare lover • om universitet • om vitskaplege og statlege høgskolar Private høgskolar har framleis eigen lov • Privathøgskoleloven av 2002 erstatta lov frå 1986 Frå 1.1. 1999 erstattar Opplæringsloven: • lov om grunnskolen • lov om vidaregåande opplæring • lov om fagopplæring i yrkeslivet • lov om vaksenopplæring Private grunnskolar har framleis eigen lov • Privatskoleloven av 1985 blei erstatta av Lov om frittståande skolar av 2003.

  41. 41. Høgskolar og universitet I Norge har høgskolane alltid etablert seg utanfor universiteta (frå den første i 1750 (Krigsskolen). Nokre få høgskolar har gått inn i universiteta, i UiO berre 5 (dei to siste var Pedagogisk seminar (ILS) og Spesiallærarhøgskolen (ISP) ca 1990) Desentraliseringa hadde gått svært langt: i 1985 over 150 høgskolar der ¾ hadde mindre enn 400 studentar. Behov for større einingar Universiteta i Norge: • Oslo (inkl Bergseminaret frå 1757) 1811 • Bergen (inkl Bergen Museum frå 1825) 1946 • Trondheim (inkl NTH frå 1910 og NLH frå 1922) 1968 • Tromsø 1968 Fleire regionar er i kjømda: Agder, Rogaland m.fl.

  42. 42. Høgskolar og universitet I 1990-åra passerte høgskolane universiteta i studenttal Studentar i høgskole og universitet 1962 - 2002

  43. 43. Utdanningsfrekvens 1950 - 2000 Prosentandel med høgste utdanning

  44. 44. Sentraliseringa av høgskolane St.meld. 1985 Om høyere utdanning: Mange institusjonar er for små NOU 1988:28 Med viten og vilje. Utfordringar: • Talet på studentar auka • Talet på høgskolar auka (over 200) • Kva med kvaliteten på utdanninga? Tiltak, lagt fram av statsråd Hernes i St.meld. 1991 Fra visjon til virke: • Felles lov for all høgre utdanning • Nedlegging av alle regionale høgskolestyrer • Sterk reduksjon i talet på høgskolar • Utvikling av knutepunkt og sterke fagmiljø • Alle høgskolar skal både forske og undervise Resultat: 26 regionale høgskolesenter

  45. 45. Høgre utdanning komparativt sett Prosent av befolkningen i alderen 25-34 år i høgre utdanning (N=30)

  46. 46. Høgre utdanning komparativt Prosent av befolkningen 25-34 år i høgre utdanning, kvinner (N=30)

  47. 47. Privat høgre utdanning

  48. 48. Grunnskole og vidaregåande skole 1. Statleg skoledirektør (1860-1992) per fylke for grunnskolen erstatta av statleg utdanningsdirektør også for vidaregåande opp-læring i 1992(inn i fylkesmannsembetet frå 2003) 2. Enhetsskolepolitikken 3. Vidaregåande opplæring blei etter kvart for alle Prosentvis overgang frå grunnskole til vidaregåande opplæring 1985-2000 Over 80 % av alle 16-18 år var i videregåande opplæring i 2002

  49. 49. Grunnskole og vidaregåande skole Elevtal i grunnskole og vidaregåande opplæring 1970-2002

  50. 50. Opplæringsloven Skolestart for 6-åringar frå 1997 (éi årsklasse frå barnehage til skole) 10-årig grunnskole (Reform 97) Felles læreplan for grunnskole og vidaregåande opplæring (L 93) L 93: sterk vekt på skolen som kultur- og kunnskapsformidlar L 94 (Broen): meir lærar- og stoffsentrert enn tidlegare L 97 (endeleg plan): noe mindre vekt på kunnskapar Den nye Opplæringsloven sett i verk frå 1.1. 1999

More Related