Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

3. Spis treści • Reakcja zobojętniania • Definicja soli • Podział soli • Właściwości fizyczne soli • Tabela rozpuszczalności • Dysocjacja elektrolityczna soli • Sole jako produkt reakcji metalu z kwasem • Sole jako produkt reakcji tlenku metalu z kwasem • Sole jako produkt reakcji zasady z tlenkiem kwasowym • Reakcje strąceniowe • Ważniejsze metody otrzymywania soli • Wybrane sole • Bibliografia

4. Reakcja zobojętniania A. Do zlewki 100 ml zawierającej 10 ml roztworu NaOH o stężeniu 0,1 mol/dm3,do którego dodano kroplę fenoloftaleiny, z biurety dodawano kroplami roztwór HCl o stężeniu 0,1 mol/dm3 S. Po dodaniu 10ml kwasu zniknęło zabarwienie fenoloftaleiny. Zanurzony papierek uniwersalny nie zmienił zabarwienia.W. W roztworzenie wykryto obecności jonów wodorotlenowych, ani jonów wodorowych B.Po odparowaniu wody pozostały kryształki nowego związku - NaCl

5. Reakcja zobojętniania polega na łączeniu się jonów wodorowych (hydroniowych H3O+) z jonami wodorotlenkowymi na niezdysocjowane cząsteczki wody. W wyniku tej reakcji powstał związek, którego cząsteczka zbudowana jest z metalu i reszty kwasowej. Związki o takiej budowie nazywamy solami.

6. Sól- związek chemiczny, którego cząsteczka zbudowana jest z kationu (kationów) metalu i anionu (anionów) reszty kwasowej.

7. PODZIAŁ SOLI • Ze względu na charakter reszty kwasowej: • tlenowe (np..CaSO4, K2NO3) • beztlenowe ( CuCl2), Na2S) B.Ze względu na gęstość metalu: • sole metali lekkich (np.. potasu, magnezu) • sole metali ciężkich (np. ołowiu, rtęci) C.Ze względu na rozpuszczalność w wodzie: • łatwo rozpuszczalne ( np..azotany) • trudno rozpuszczalne (np. CaSO4,AgCl) D. Ze względu na skład cząsteczki • proste - sole zawierające jeden rodzaj kationów i jeden rodzaj anionów ( np. MgCO3, Na2S), • podwójne - mogą zawierać dwa rodzaje kationów,( np. MgAl2(SO4)4), • wielokrotne - zawierają trzy i więcej kationów lub anionów. Są to na ogół minerały.

8. Dla zainteresowanych Oprócz soli obojętnycho wzorze ogólnymMenRm występują równieżwodorosole,o wzorze ogólnymMen(HR)m, , w których część grup wodorotlenowych nie została zastąpiona resztami kwasowymi (NaHSO3) oraz hydroksosole o wzorze ogólnym (MeOH)nRm, w których nie wszystkie atomy wodoru zostały zastąpione kationem metalu ([Cu(OH)]2CO3]). Sole uwodnione (hydraty lub wodziany)- są to sole, które w swej cząsteczce posiadają na trwałe przyłączone cząsteczki wody (Ca SO4×2 H2O - uwodniony siarczan (VI) wapnia (gips) Sole amonowe W cząsteczce soli amonowych zamiast atomu metalu, występuje jednowartościowa grupa amonowa NH4. Wzór ogólny soli amonowej można zapiać: (NH4)n R, gdzie NH4 - grupa amonowa, R - reszta kwasowa, n - ilość grup amonowych równa wartościowości reszty kwasowej. (NH4Cl - chlorek amonu (salmiak))

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE SOLI • Budowa krystalicznaSole w rzeczywistości nie występują w postaci pojedynczych cząsteczek lecz tworzą kryształy w których poszczególne atomy połączone są wiązaniami jonowymi. • W większości bezbarwne lub białeSą też sole barwne jak np.: sole miedzi (zielone, niebieskie), chromu (fioletowe, zielone, żółte, pomarańczowe), niklu (zielone), żelaza (żółte, brązowe, zielone). • Mają wysoką temperaturę topnienia. • Większość soli łatwo rozpuszcza się w wodzie.Istnieje również wiele soli trudno rozpuszczalnych w wodzie.Rozpuszczalność soli odczytać można z tzw. tabeli rozpuszczalności. • Wodne roztwory soli oraz sole w stanie stopionym przewodzą prąd elektryczny, czyli są elektrolitami

10. Praktycznie nierozpuszczalna W r-rze zachodzą skomplikowane reakcje Rozpuszczalna Słabo rozpuszczalna Barwa odpowiada kolorowi roztworu lub osadu Tabela rozpuszczalności

11. DYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA SOLI Wiązania jonowe w sieci krystalicznej soli ulegają rozerwaniu pod wpływem cząsteczek wody, co powoduje, że w roztworze znajdują się kationy metalu i aniony reszty kwasowej danej soli. Sól rozpuszczalna w wodzie dysocjuje na kationy metalu Mem+ i aniony reszty kwasowej Rn-

12. Przykłady Praktycznie wszystkie azotany oraz sole sodowe, potasowe i amonowe są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie. Uwaga: całkowity ładunek elektryczny ma wartość „0”

13. SOLE JAKO PRODUKT REAKCJI METALU Z KWASEM S. Cynk rozpuścił się w kwasie solnym. W wyniku reakcji wydzielił się wodór W. Cynk wyparł wodór z roztworu kwasu. Produktem reakcji jest sól.

14. Przykłady K, Na, Ca, Mg, Al., Zn, Fe, Ni, Sn, Pb,H, Bi, Cu, Hg, Ag, Pt, Au < Metale aktywniejsze od wodoru > • UWAGA • Produktem reakcji metalu z kwasem jest wodór tylko w przypadku kwasów nie utleniających (znane kwasy utleniające to: kwas azotowy, stężony kwas siarkowy) • Tylko metale aktywniejsze od wodoru wypierają go z kwasu.

15. Przykłady Dla zainteresowanych stężony rozcieńczony Metal mniej aktywny od wodoru Metal mniej aktywny od wodoru Ag + 2HNO3 --> AgNO3 + NO2+ H2O 3 Cu + 8 HNO3 --> 3 Cu(NO3)2 + 2NO↑ + 4 H2O Produktami reakcji metali z kwasami utleniającymi również są sole, lecz ich przebieg jest zupełnie inny. • Reakcje stężonego kwasu siarkowego (VI) z metalami, mniej aktywnymi niż wodór:Cu + 2 H2SO4 --> CuSO4 + SO2 + 2 H2O • Reakcja metalu aktywniejszego od wodoru ze stężonym H2SO4 • Zn + 2H2SO4 → ZnSO4 +SO2 + 2H2O

16. Przykłady SOLE JAKO PRODUKT REAKCJI TLENKU METALU Z KWASEM

17. Przykłady SOLE JAKO PRODUKT REAKCJI ZASADY Z TLENKIEM KWASOWYM

18. Przykłady REAKCJE STRĄCENIOWE • Wydzielił się biały serowaty osad, ciemniejący pod wpływem światła. • Wydzielił się niebieski galaretowaty osad • Brak osadu • Wydzielił się brunatny kłaczkowaty osad We wszystkich przypadkach użyte substraty to roztwory wodne W 1, 2, 4 przypadku jeden z produktów wytrącił się w postaci osadu. Reakcja wytrącania osadu polega na reakcji między niektórymi jonami – kationami i anionami związków rozpuszczalnych, tworzącymi nierozpuszczalny związek chemiczny.

19. Wnioski: Reakcje wytrącania osadów zaszły pomiędzy: solą i kwasem – probówka 1 solą i wodorotlenkiem – probówka 2 dwiema różnymi solami – probówka 4

20. WAŻNIEJSZE METODY OTRZYMYWANIA SOLI

21. Dla zainteresowanych

22. soda oczyszczona NaHCO3 soda Na2CO3 + kwas + kwas sól + woda + dwutlenek węgla Wybrane sole Węglan(IV) sodu

23. CaSO4 * 2H2Ogips krystaliczny prażenie- H2O + H2O twardnienie gipsu CaSO4 * ½ H2O sypki gips palony Uwodniony siarczan(VI) wapnia

24. CaCO3 wapno palone CaO wapno gaszone Ca(OH)2 prażenie +H2O -CO2 Węglan(IV) wapnia Podczas nasycania wody wapiennej dwutlenkiem węgla początkowo wytrąca się osad (woda wapienna mętnieje) Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓ + H2O W trakcie dłuższego przepuszczania CO2 rozpuszcza się. CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2

25. Ważniejsze azotany (V)

26. Bibliografia Chemia - J. Kulawik, T. Kulawik, M. Litwin wyd. Nowa Era Programu nauczania chemii autorstwa T. Kulawik i M. Litwin, podręcznika „Chemia Nowej Ery1” napisanego przez J. Kulawika, T. Kulawik, M. Litwin www.uwec.edu/.../30October_files/image033.jpg http://szkolne.eu/admin/produkty_pod/TAB_ROZPUSZCZALNOSCI.jpg