IV.ÜNİTE : TÜRK İNKILABI

1. IV.ÜNİTE : TÜRK İNKILABI www.tariheglencesi.com

2. A- TÜRK İNKILABININ GENEL ÖZELLİKLERİ www.tariheglencesi.com Atatürk’ün inkılapçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen gerçekleşen Türk İnkılabıyla devlet ve millet hayatı yeniden inşa edilmiştir. Türk inkılabı, yönetim, yazı, eğitim, hukuk, giyim ve ekonomi alanına varıncaya kadar yeniden yapılanmayı ifade eder. Milli Mücadele’yle birlikte başlayan Türk inkılabı ; milli bağımsızlığı gerçekleştirmeyi, milli kimliği korumayı ve Türk medeniyetini çağdaş medeniyet seviyesinin üzerine çıkarmayı hedeflemiştir.

3. B- SİYASİ ALANDA İNKILAPLAR www.tariheglencesi.com

4. 1-Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922 ) • Lozan Konferansı’na İstanbul hükümetini de çağıran İtilaf Devletleri ikilik yaratmaya çalışıyordu. İstanbul hükümetinin de konferansta nasıl davranılacağı konusunda Mustafa Kemal’den bilgi istemesi, Mustafa Kemal’i kızdırdı. Bu gelişmeler Mustafa Kemal’e saltanatı kaldırma fırsatı verdi. www.tariheglencesi.com

5. 1 Kasım 1922 tarihinde verilen kararla saltanat halifelikten ayrılarak kaldırıldı. İstanbul’un işgal tarihi olan 16 Mart 1920’den itibaren saltanatın kalkmış olduğu kabul edildi. 17 Kasım’da Padişah Vahidettin (VI.Mehmet ) ülkeyi terketti. www.tariheglencesi.com

6. a-Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923) • Konferansa gitmeden önce delegelerden, Kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu konusunda kesinlikle taviz verilmemesi istenmiştir. www.tariheglencesi.com

7. www.tariheglencesi.com

8. 12Kasım’da toplanması gereken Konferans; ancak 20 Kasım’da toplanmıştır. Konferansta bazı sorunlar kolaylıkla çözüldü. Bazı konularda ise anlaşma sağlanamadı. Bunlar şunlardır; Edirne’nin bir mahallesi olan Karaağaç Mudanya Konferansı’nda geçmediği için verilmek istenmiyordu. www.tariheglencesi.com

9. Boğazlarda İtilaf Devletleri denetleme hakkı istiyorlardı, İngiltere Musul’u vermek istemiyordu, Borçlar konusu çözülemiyordu, Savaş tazminatı isteniyor ,Yunanistan’ın ise ödemeyeceği belirtiliyordu,Azınlıkların haklarını denetlemek istiyorlardı, Kapitülasyonların devamını istiyorlardı. www.tariheglencesi.com

10. Bütün bu konularda antlaşma sağlanamadığı için 4 Şubat’ta konferans kesildi. Bu sırada Türk ordu-su, Boğazlar,Trakya ve Musul üzerine gerekirse harekete geçmek için hazırlandı. Durum gergindi. Yoğun diplomatiktemaslar sonu-cunda görüşmeler 23 Nisan 1923’te tekrar başladı. Sonuçta 24 Temmuz 1923’te antlaşma imzalandı. www.tariheglencesi.com

11. Lozan Antlaşması 143 maddeden ibarettir. Önemli esasları şunlardır: Sınırlar: • Suriye Sınırı: Fransızlarla yapı-lan Ankara Antlaşması ile çizilen sınırdır. • Irak Sınırı: Irak sınırı İngiltere ile 9 ay süresince çözülecekti. www.tariheglencesi.com

12. Batı Sınırı: Mudanya Konferansı ile çizilen Meriç nehri idi. Bozcaada , Gökçeada ve Tavşan adaları dışında kalan adalar Yunanistan’a bırakıldı. Rodos ve Oniki ada İtalyanlara bırakıldı. www.tariheglencesi.com

13. www.tariheglencesi.com

14. Kapitülasyonlar: Kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı. • Azınlıklar:Bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayıldı. Batı Trakya’daki Türklerle, İstanbul’daki Rumlar dışında Türkler ve Rumlar karşılıklı yer değiştirecekti. www.tariheglencesi.com

15. Savaş Tazminatı: Yunanistan savaş tazminatı karşılığı olarak Karaağaç’ı bize bırakıyordu. • Devlet Borçları: Osmanlı Devleti’nden kalan borçlar Osmanlı Devleti’nden ayrılan devletlere pay ediliyordu. Türkiye borçlarını Fransız Frangı veya Türk parası cinsinden verecekti. www.tariheglencesi.com

16. Boğazlar: Boğazlar Türkiye’nin başkanlığında oluşturulan Boğazlar komisyonu tarafından idare edilecekti. Boğazların 20 km’lik mesafesi silah-sızlandırılıyor ve askersizleştiriliyordu. Boğazlardan barış zamanında savaş ve ticaret gemilerinin geçişi serbestti. www.tariheglencesi.com

17. (Karadeniz’e kıyısı olan devletlerden herhangi bir devletin donanmasından daha büyük bir donanma geçemeyecek).Türkiye, savaş anında tarafsız ise, ticaret ve savaş gemilerine yine serbest, savaşan devlet ise, tarafsız gemilere yine serbest, düşman gemilerine istediği gibi davranabilir. Aynı kurallar uçaklar için de geçerlidir. www.tariheglencesi.com

18. İstanbul’un Boşaltılması:Lozan Antlaşması’nın TBMM tarafından onaylanmasından altı hafta sonra İstanbul İtilaf Devletleri tarafından boşaltılacaktı. • (2 Ekim 1923’te İtlaf Devletleri İstanbul’u boşalttılar) www.tariheglencesi.com

19. Lozan Antlaşması, Türk Devleti için büyük bir başarıdır. Bu barışla, genç Türk Devleti uluslar arası düzende eşit haklara sahip, tam bağımsız ve özgür olma niteliğini kazanmıştı. Misak-ı Milli büyük oranda gerçekleştirilmiştir. www.tariheglencesi.com

20. 2012-YGS www.tariheglencesi.com

21. Lozan Barışı bilhassa şu noktalardan eleştirilmektedir. Rum Patrikhanesinin ülke dışına çıkarılamaması, Ege adalarının,Musul’un ve Batı Trakya’nın alınamaması. www.tariheglencesi.com

22. İkinci Türkiye Büyük Millet Meclisi Birinci Türkiye Büyük Meclisi Nisan ayında kendisini feshetme kararı aldı. Yeniden seçimler yapıldı. Genelde Müdafa-i Hukuk grubu üyeleri seçimleri kazandılar. 11 Ağustos 1923 tarihinde yeni Meclis görevine başladı. İlk icraatı Lozan Antlaşması’nı onaylamak oldu (23Ağustos 1923). www.tariheglencesi.com

23. www.tariheglencesi.com

24. 60. Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra Türkiye’deki yabancı okulların binalarındaki dini izlerin ve işaretlerin kaldırılmasına karar verilmiştir. • Yalnız bu bilgiye dayanarak, • I. yabancı okullarda öğrenim görme isteğinin değişmediği, • II. eğitim ve öğretimin devletin denetiminde olduğu, • III. Türk kültürünün gelişmesine gereken önemin verildiği • sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? • A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III • D) I ve III E) I, II ve III 2005 www.tariheglencesi.com

25. 11. Lozan Antlaşması’nda yeni Türk adliyesini düzenlemek için birkaç yabancı uzmanın 5 yıl süreyle Türkiye’de görevlendirilmesi; ancak Türk Hükümeti’nin, bu uzmanların önerilerini dikkate almak zorunda olmaması esası kabul edilmiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisini gösterir? • A) Egemenlik haklarının gözetildiğini • B) Hukuk alanında birlik olmadığını • C) Her konuda uzmana gereksinim olduğunu • D) Uzmanların görev sürelerinin uzatılabildiğini • E) Her alanda düzenleme yapılması gerektiğini • 2006-1 www.tariheglencesi.com

26. « YENİ TÜRKİYE ANAYASASININ İLK MADDELELERİNİ SİZE TEKRAR EDECEĞİM: HAKİMİYET KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR . YÜRÜTME KUDRETİ, YASAMA YETKİSİ MİLLETİN TEK VE GERÇEK TEMSİLCİSİ OLAN MECLİSTE TOPLANMIŞTIR. BU İKİ KELİMEYİ BİR KELİMEDE ANLATMAK MÜMKÜNDÜR: CUMHURİYET…» • 27.09.1923, NeueFreiePreese Muhabirine Verdiği Demeç. www.tariheglencesi.com

27. b-Ankara’nın Başkent Seçilmesi (13 Ekim 1923) www.tariheglencesi.com İsmet Paşa’nın verdiği yasa teklifi (9 Ekim 1923) ile görüşmeler yapılmış ve Meclis bu öneriyi kabul etmiştir.

28. c- Cumhuriyeti Hazırlayan Etkenler www.tariheglencesi.com Amasya Genelgesi- Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Erzurum Genelgesi- Kuvayı Milliyeyi amil (etken) iradeyi milliyeyi hakim kılmak esastır. 20 Ocak 1921- Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir. 1 Kasım 1922- Saltanatın kaldırılması

29. 2-CUMHURİYET’İN İLANI(29 EKİM 1923) • TBMM’nin açılışı ile millet egemenliğine dayalı bir devlet kurulmuştu ; ancak bu devletin bir başkanı yoktu. Öncelik Milli mücadele olduğu için padişaha da dokunulmamıştı.1921 Anayasasında her ne kadar egemenlik kayıtsız şartsız millete ait olsa da; 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılınca ,padişahın varlığından kaynaklanan problem de ortadan kalkmış oldu. www.tariheglencesi.com

30. 1923 sonbaharında ortaya çıkan hükümet bunalımı Mustafa Kemal’e Cumhuriyeti ilan etme fırsatı vermiştir. Zaten fiilen böyle bir işleyiş vardı. Sadece adı konulmamıştı.29 Ekim 1923’te yapılan doğan çocuğun adını koymaktan ibaretti.1921 Anayasasında bazı değişiklikler yapılarak bu olay gerçekleşmiştir. www.tariheglencesi.com

31. Cumhuriyetin ilanı ile rejim, devlet başkanlığı ve hükümet meselesi çözümlenmiş oldu. Cumhurbaşkanlığa Mustafa Kemal seçilmiş, Meclis hükümeti sisteminden Kabine sistemine geçilmiştir. www.tariheglencesi.com

32. 3. Laik Devlet Yolundaa- HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 MART 1924) 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılması ile Osmanlı Hanedanı sadece dini konularda yetkili olmuş-tur. Saltanatın kaldırılmasından sonra saltanat yanlıları halife etrafında toplanmışlardı. Bunlar yoğun bir propaganda faaliyetine giriştiler. Halife de bundan cesaretle yanlış tavırlar sergiliyordu. www.tariheglencesi.com

33. Halifelik kurumununcumhuriyetle bağdaşmadığı ve ileride yapılacak inkılaplara da engel olacağı düşünülüyordu. Bazı İslam devletleri de halifeliğin kaldırılmamasını istemişlerdi. Bu durum rahatsızlığa yol açmıştı. İşte bütün bu sebeplerden dolayı Halifelik 3 Mart 1924’te kaldırıldı. Halifeliğin kaldırılması ile eski düzen yanlıların bir dayanak noktası ortadan kaldırılmış, laik devlet düzenine geçişte büyük bir adım atılmış oldu. www.tariheglencesi.com

34. b- Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) www.tariheglencesi.com Bütün eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanarak, Eğitim-Öğretimde birlik sağlanmıştır.

35. c- Yeni Devlet Kurumları • Aynı kanunla Şer’iye ve Evkaf Vekaleti ile Erkan-ı Harbiye UmumVekaleti kaldırılmış,yerine Diyanet İşleri Başkanlığı,Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur. www.tariheglencesi.com

36. 4-PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ ÇALIŞMALARI VE SONUÇLARIa- Çok Partili Hayata Geçiş Çalışmaları • CUMHURİYET HALK FIRKASI TBMM’nin açılmasından sonra Mustafa Kemal Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Gurubu adı altın da mecliste çalışmaya başladı. I.TBMM’ni yenilemek düşüncesiyle seçim kararı aldı.(1 Nisan 1923).Yapılan seçimlerde büyük çoğunlukla Müdafa-i hukuk grubu üyeleri başarılı oldu. www.tariheglencesi.com

37. Seçimlerden sonra Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Grubu,Halk Fırkası adını alarak 9 Eylül 1923’te kuruluşunu tamamladı. İşte daha sonra yapılan bütün inkılaplar Halk Partisi’ne dayanılarak yapılmıştır. www.tariheglencesi.com

38. TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI • Seçimlerin yenilenmesi ve II.TBMM’nin açılmasıyla ilk Meclis’te II. Grubu oluşturan muhalefetten Meclis’e çok az kişi girebilmişti. Buna rağmen muhaliflerin etkisiyle , iktidarı elinde bulunduran Cumhuriyet Halk Fırkası’na karşı bir muhalefet havası esmeye başlamıştı. www.tariheglencesi.com

39. Bunun sonucunda Cumhuriyet Halk Fırkası’nda ilk ayrılıklar ortaya çıkmış bu durum 17 Kasım 1924’te Ankara’da yeni bir partinin doğmasına sebep olmuştur. www.tariheglencesi.com

40. Ali Fuat (Cebesoy)Paşa, Kazım (Karabekir)Paşa, Refet (Bele) Paşa, Rüştü Paşa, Rauf (Orbay)Bey ve Adnan (Adıvar)Beyler 11 kişilik bir grup olarak Cumhuriyet Halk Fırkası’ndan kopmuşlardır. www.tariheglencesi.com

41. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın parti programı şu esaslara dayanıyordu: Parti liberalizmden yana ve halkın hakimiyeti prensibini savunmakta idi. Genel olarak hürriyetlere taraftardır, din düşüncesine ve dini inançlara saygılıdır. www.tariheglencesi.com

42. İdari olarak yerinden yönetimin (Adem-i merkeziyet)gerçekleş-mesine çalışılacaktır. • Cumhurbaşkanı’nın seçimden sonra milletvekilliği ile ilişiği kesilecektir. www.tariheglencesi.com

43. Kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kısa zamanda ne kadar muhalif varsa hepsini içine almıştır. Eski İttihat ve Terakki Fırkası yanlıları da bu fırka da odaklaş-maya başladılar. www.tariheglencesi.com

44. Serbest Cumhuriyet Fırkası ( 1930) • Mustafa Kemal yeni bir parti kurulması görevini o sırada Paris Büyükelçiliği vazifesinde bulunan Fethi Beye verdi. Atatürk yeni kurulan partinin programına karışmamış , sadece cumhuriyetin ve inkılapların karşısında olunmamasını istemiştir. www.tariheglencesi.com

45. Parti 12 Ağustos 1930 yılında kuruldu. Partinin kurulması çok partili hayat için ikinci bir teşebbüs olmuştur. Serbest Fırka özellikle ekonomik görüşleri bakımından Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılıyordu. www.tariheglencesi.com

46. Serbest Fırka ,liberalizmi (ekonomik hürriyet) savunan bir muhalefet partisi olarak siyasi mücadeleye girdi. Parti, ayrıca seçimlerin tek dereceli olmasını ve kadınların siyasi haklara sahip olmasını da savun-muştur. www.tariheglencesi.com

47. Serbest Fırka hızla gelişti. Fethi Bey’ in Ege gezisi, halkın hükümet, inkılaplar ve laiklik aleyhine gösteriler yapmasına sebep oldu. Partiye girenlerin kontrolü mümkün olmadı. Yapılan Belediye seçimlerini Cumhuriyet Halk Fırkası kazanmış ; ancak seçimlerde baskı yapıldığı iddia edilerek hükümet tenkit edilmiş, bu münakaşalar çok sert bir mücadele halini almıştır. www.tariheglencesi.com

48. Rejim aleyhtarı kişilerin bu partiye doluşmaları üzerine Fethi Beyin isteğiyle parti kapatıldı (18 Aralık 1930).Böylece çok partili hayata geçişin ikinci denemesi de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. www.tariheglencesi.com

49. b- Cumhuriyete Yönelik Tehditler ve Sonuçları • 1925 yılı başlarında, Musul meselesini kendi lehine halletmek isteyen İngiltere’nin kışkırtmasıyla Doğu Anadolu’da bazı kıpırdanmalar başlamıştı. Nihayet, 13 Şubat 1925’de Şeyh Sait Ergani’nin Piran köyünde isyan başlatmıştır. İsyan büyümüş Fethi Okyar hükümeti isyanı bastırmakta zorlanınca istifa etmiş yerine İsmet İnönü hükümeti kurulmuştur. www.tariheglencesi.com

50. Yeni hükümet ilk iş olarak , isyan karşısında hükümete geniş yetkiler veren Takrir-iSükun Kanunu’nu çıkartmıştır(4 Mart 1925).Ayrıca TBMM, biri Ankara’da, diğeri isyan bölgesi olan Diyarbakır’da olmak üzere tekrar iki İstiklal Mahkemesi kurulması hakkında kanun çıkarıl-mıştır. www.tariheglencesi.com