PSSE TARNÓW Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia mgr Danuta Węgrzyn

1. „Program Ograniczenia Zdrowotnych NastępstwPalenia Tytoniu w Polsce.Cele i zadania na lata 2010-2013” PSSE TARNÓW Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia mgr Danuta Węgrzyn Tarnów 17 marzec 2010 r.

2. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce: Cele i zadania na lata 2010-2013 Jest wypełnieniem przez rząd RP zobowiązań wynikających z treści art. 4 ustawy z 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 1996r. Nr 10, poz.55, z późn. zm.).

3. Cel główny Zmniejszenie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krążenia, oddechowego, nowotwory itp.) w Polsce poprzez zmniejszenie ekspozycji na dym tytoniowy (aktywne i bierne palenie).

4. Wyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie w roku 2007 pokazują, że w populacji mężczyzn odsetek codziennie palących wynosił 34%, w populacji kobiet 23%. Bierna ekspozycja na dym tytoniowy jest ciągle zjawiskiem powszechnym. 80% palącym zdarza się lub zdarzało palić w obecności osób niepalących, 48% w obecności dzieci, 27% w obecności kobiet w ciąży.

5. Wymuszone bierne palenie jest równie groźne dla zdrowia i życia, jak palenie czynne. • W Polsce 92% palących rodziców przyznaje się do palenia w obecności dzieci - 70% dzieci narażonych jest na wymuszone bierne palenie. Ekspozycja na dym tytoniowy w przypadku dzieci, • zwłaszcza tych najmłodszych, prowadzi do • częstszego występowania chorób układu • oddechowego; • chorób ucha środkowego; • rozwoju astmy i zaostrzenia przebiegu tej • choroby.

6. Najnowsze badania coraz częściej wskazują też, że dzieci te cechują się gorszym rozwojem psychofizycznym oraz sprawiają więcej kłopotów wychowawczych • Dzieci narażone na bierne palenie: • Mają trudności z pisaniem i czytaniem • Cierpią na zaburzenia układu nerwowego • Impulsywność • Trudności w skupieniu uwagi • Niepokój, • Nadwrażliwość • Trudności w przystosowaniu

7. Każdego roku w Polsce rodzi się ok.100 tys. dzieci • po 9-miesiecznej ekspozycji na dym tytoniowy • z powodu palenia przez matkę w czasie ciąży • Palenie w ciąży powoduje: • wzrost ryzyka wystąpienia wad rozwojowych płodu. • kobiety palące podczas ciąży częściej rodzą • martwe dzieci. • palenie w ciąży jest czynnikiem ryzyka wystąpienia • tzw. Nagłej śmierci łóżeczkowej . • sprawia ponadto, że dziecko rodzi się z gorzej • rozwiniętymi narządami, np. układu oddechowego

8. ma słabszą odporność, przez co częściej • zapada na różne choroby, np. zapalenie płuc • albo ucha środkowego. • u dzieci takich częściej rozwija się astma • oskrzelowa. • dzieci matek palących w czasie ciąży, przez • całe życie mają zwiększoną tolerancję nikotyny. • w przyszłości łatwiej uzależnią się od palenia • papierosów- łatwiej niż dzieci matek • niepalących staną się palaczami. • są również bardziej skłonne do sięgania • po papierosy we wczesnym wieku.

9. Program profilaktyki palenia tytoniu „Znajdź właściwe rozwiązanie” adresowany jest do uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz gimnazjum. W tym okresie nauki gwałtownie wzrasta liczba dzieci i młodzieży próbujących po raz pierwszy zapalić papierosa.

10. Odsetek młodzieży w Polsce rozpoczynającej palenie w wieku: • 11 lat i mniej wynosi 13,8% • 12 lat wynosi 9,2% • 13 lat wynosi 9,6% • 14 lat wynosi 11,3% • 15 lat wynosi 9,7%

11. Niektórzy młodzi ludzie najpierw palą okazjonalnie, a potem czynią to w regularnych odstępach czasu, wkraczając na drogę pełnego uzależnienia od nikotyny. Odsetek młodzieży palącej papierosy codziennie zwiększa się wraz z wiekiem: • 11 lat wynosi 0,8% • 13 lat wynosi 3,0% • 15 lat wynosi 12,4%

12. Codzienne palenie tytoniu przez młodzież wykazuje zróżnicowanie regionalne. Największy odsetek zanotowano w województwie świętokrzyskim- 20,3%, a najmniejszy w województwie podkarpackim- 5,1%.

13. Konieczność interwencji w kierunku uchronienia przed inicjacją palenia tytoniu i wejścia w nałóg podyktowana jest również skumulowaniem w tym okresie życia wielu psychospołecznych czynników ryzyka palenia tytoniu, w tym m.in. socjodemograficznych, tj.: • wiek i płeć ucznia • status społeczny, stan rodzinny i wykształcenie rodziców

14. problemy wieku dojrzewania • czynniki środowiskowe • czynniki interpersonalne (palenie rodziców, rodzeństwa, rówieśników, zachowanie grup rówieśniczych, więzi społeczne) • Normy i obyczaje środowiskowe, w tym reakcje rodziców na palenie tytoniu przez dziecko • dostępność wyrobów tytoniowych.

15. „Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce” Zapobieganie w ramach systemu edukacyjno – wychowawczego - paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież - oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie (także poprzez ograniczenie palenia tytoniu wśród nauczycieli);

16. Dom Bez Papierosa Prawie 700 milionów dzieci na świecie jest narażonych na bierne palenie, szczególnie w domach.

17. „Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”

18. „Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”

19. „Programy edukacyjne promujące wiedzę z zakresu profilaktyki antytytoniowej w środowisku szkolnym”

20. W ostatnich latach zwiększa się znaczenie roli szkolnych programów profilaktycznych, w tym profilaktyki palenia tytoniu.

21. „ NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ”

22. ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU • Program przeznaczony jest dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej • Program stanowi drugie ogniwo w cyklu programów profilaktyki antytytoniowej adresowanych do dzieci i młodzieży, a inicjowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną we współpracy z resortem edukacji i realizowanych w szerokim partnerstwie lokalnym • Podstawowe zajęcia programowe umożliwią przeprowadzenie pięciu zajęć warsztatowych w ciągu roku szkolnego, w tym dwóch dwugodzinnych i trzech jednogodzinnych

23. ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU cd. • Program proponuje realizację zajęć metodami • aktywizującymi dostosowanymi do wieku dzieci • W programie zawarte zostały uporządkowane • treści dotyczące zdrowia (dostosowane do • poziomu percepcji dzieci) • Program ma charakter profilaktyczny, • ale przede wszystkim ma na celu wykształcenie • u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie • w sytuacjach, w których inne osoby palą przy • nich papierosy

24. CEL GŁÓWNY • Zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu

25. CELE SZCZEGÓŁOWE • Zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie • Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich • Uświadomienie dzieciom, że palenie tytoniu jest szkodliwe dla zdrowia • Kształtowanie postaw asertywnych

26. „ZNAJDŻ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE”

27. CEL GŁÓWNY • Zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej

28. CELE SZCZEGÓŁOWE • Zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie • Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich • Kształtowanie postaw asertywnych zawiązanych z unikaniem czynnego i biernego palenia

29. ADRESACI PROGRAMÓW „ NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ” • Uczniowie klas I – III szkół podstawowych „ZNAJDŻ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” • Uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjum

30. REALIZATORZY PROGRAMÓW • Nauczyciele • Inni przedstawiciele środowiska szkolnego np. pielęgniarki szkolne • Przeszkoleni liderzy młodzieżowi

31. CZAS TRWANIA PROGRAMÓW Lata 2010 – 2013 Edycja pilotażowa : II – VI 2010

32. ORGANIZATORZY PROGRAMÓW • Główny Inspektor Sanitarny • Państwowa Inspekcja Sanitarna - Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne - Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne

33. KOORDYNATORZY PROGRAMÓW • Poziom krajowy – GIS • Poziom wojewódzki – WSSE • Poziom lokalny – PSSE • Poziom szkolny – wytypowani koordynatorzy w szkołach

34. PARTNERZY PROGRAMÓW • Ministerstwo Edukacji Narodowej • Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu • Inni (na poziomie wojewódzkim, powiatowym, i lokalnym)

35. REALIZACJA PROGRAMÓW • Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół podstawowych i gimnazjum • Przeszkolenie i przygotowanie koordynatorów szkolnych • Dystrybucja materiałów programowych - poradników dla nauczyciela - plakatów - ulotek

36. Biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania palenia tytoniu przez uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów, autorzy poradnika koncentrują się głównie na psychospołecznych mechanizmach kształtujących postawy i zachowania. Program może być realizowany przez nauczycieli, pedagogów, a także przygotowanych liderów młodzieżowych.

37. W pierwszym rozdziale poradnika omówiono: • Przebieg procesu uzależnienia od nikotyny • Psychospołeczne czynniki ryzyka inicjacji palenia tytoniu • Ogólne zalecenia programowe

38. Drugi rozdział zawiera propozycje zajęć warsztatowych, w których położono główny nacisk na uczenie rozpoznawania sytuacji usposabiających do podjęcia palenia, a przede wszystkim na rozwijanie umiejętności radzenia sobie z okolicznościami zwiększającymi ryzyko palenia tytoniu.

39. REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH • Poinformowanie pracowników szkoły o sposobie realizacji programu w placówce • Poinformowanie rodziców uczniów o sposobie przeprowadzania programu w szkole i współdziałania z rodzicami: - spotkanie z rodzicami - list do rodziców

40. REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH • Poinformowanie uczniów o sposobie realizacji programu w szkołach oraz przeszkolenie i przygotowanie liderów młodzieżowych do współrealizacji programu (dot. tylko gimnazjum) • Przeprowadzanie zajęć warsztatowych z uczniami wg zaproponowanych scenariuszy zajęć

41. W zależności od potrzeb, szkoła może modyfikować oraz rozwijać zajęcia prowadzone z młodzieżą oraz rodzicami. W realizacji programu należy zwrócić uwagę na te uwarunkowania palenia tytoniu przez młodzież w danej szkole, które mogą być pomocne przy programowaniu działań edukacyjnych w danej placówce.

42. REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH „NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ” • Zajęcia warsztatowe - Zajęcia 1. – Co to jest zdrowie? - Zajęcia 2. – Od czego zależy nasze zdrowie? - Zajęcia 3. – Co i dlaczego szkodzi zdrowiu? - Zajęcia 4. – Co robić, gdy moje zdrowie jest zagrożone? - Zajęcia 5. – Nie pal przy mnie proszę

43. REALIZACJA PROGRAMÓW W SZKOŁACH „ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” • Zajęcia warsztatowe - Zajęcia 1. – Poznajmy się bliżej - Zajęcia 2. – Laboratorium ciała - Zajęcia 3. – Naucz się mówić „nie” - Zajęcia 4. – Znajdź właściwe rozwiązanie - Zajęcia 5. – Uwierz w siebie

44. METODYKA PROGRAMU W zajęciach warsztatowych stosuje się: • metody aktywizujące, np.: burza mózgów, drama, ” narysuj i napisz ”, diagnoza wiedzy, ćwiczenia oddechowe, wierszyk, krzyżówka, układanka o wiewiórce, wizualizacja, inscenizacja, warsztaty dydaktyczne, analiz przypadków • metody podające, np. - pogadanka, wykład, prelekcja, referat, instruktaż • metody praktyczne: - zajęcia praktyczne, ćwiczenia • metody eksponujące: - plakat, pokaz, wystawa, gazetka

45. metody audiowizualne: - telewizja, film, internet • inne: np. rozmowy indywidualne, rozdawnictwo materiałów edukacyjnych, wycieczka, konkursy wiedzy, plastyczne • praca w grupach - dialog, konfrontacja wiedzy z doradczą rolę nauczyciela • wykorzystanie pewnych modułów w ramach tematycznych zintegrowanych zajęć • Realizacja zajęć z rodzicami i opiekunami uczniów według autorskich projektów w szkołach

46. NADZOROWANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU • Pomoc metodyczna i merytoryczna

47. PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI PROGRAMU • Liczba szkół, które wprowadziły program • Liczba uczniów, którzy uczestniczyli w programie • Liczba szkół, które powiadomiły rodziców o realizacji programu • Liczba rodziców, którzy uczestniczyli w programie • Liczba realizatorów programu w szkołach • Zaobserwowane efekty w zmianie postaw i zachowań dzieci i ich rodziców

48. PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI PROGRAMU • Pozyskanie lokalnych partnerów, sojuszników, darczyńców na rzecz realizacji działań programowo wychowawczych rodzaj udzielonego wsparcia np. finansowe - dofinansowanie nagród dla uczestników konkursów, materiałów plastycznych • Liczba i rodzaj informacji na temat realizacji programu w środkach masowego przekazu

49. „DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ”