J. S. Mill

1. J. S. Mill Málfrelsi

2. Skoðanir eru ekki einkaeign • „Ef skoðun er meinað að njóta sín, þá er gervallt mannkynið rænt eign sinni“ (Mill, 1978, bls. 54).

3. „Sé skoðunin rétt, glata menn færi á að hverfa frá villu síns vegar. Sé hún röng, missa menn næstum jafnmikils, þeirrar skýru skynjunar og fjörmeiri myndar af sannleikanum, sem birtist, þegar sönnu og lognu lýstur saman“ (Mill, 1978, bls. 54).

4. „Við getum aldrei verið viss um, að skoðun, sem við viljum kveða niður, sé röng. Og jafnvel þótt við værum viss, væri bannsetning mesta böl“ (Mill, 1978, bls. 55).

5. „Sama máli gegnir almennt talað um allar erfðakenningar – um hvers konar hyggindi og mannþekkingu engu síður en siðaboð og trúarlærdóma. Á öllum málum og í öllum bókmenntum kröktir í almennum lærdómum um lífið, lærdómum, sem allir þekkja og hver hefur eftir öðrum eða fellst þegjandi á. Þeir eru taldir sjálfsagðir hlutir, en réttu inntaki þeirra kynnast menn ekki, fyrr en einhver reynsla, oftast þungbær, gerir þá að lifandi veruleika. Hve algengt er það ekki, að maður, sem þjáist vegna óvæntrar ógæfu eða vonbrigða, minnist spakmælis eða málsháttar, sem hann hefur kunnað alla ævi? Og ef hann hefði fyrr gert sér svo lifandi grein fyrir inntakinu, hefði það getað forðað honum frá ógæfunni. Til þessa eru raunar aðrar ástæður en ekla á umræðum ein. Til eru margvísleg sannindi, sem menn geta ekki skilið til fulls, fyrr en eigin reynsla hefur gert þau að átakanlegum veruleika“ (Mill, 1978, bls. 91).

6. Sannfæring án gagnrýni • „...verður eins og ytri skel, sem brynjar sálina gegn öllum áhrifum, er skírskota til æðstu hvata mannsins. Hún sýnir styrk sinn í því að vernda sálina gegn hverri nýrri og lifandi sannfæringu. Sjálf gerir hún ekkert annað fyrir hug og hjarta en að halda vörð um tómleikann“ (Mill, 1978, bls. 88).

7. Svo getur farið að við aðhyllumst skoðun • „... sem hégilju og miss[um] sjónar á skynsamlegum forsendum hennar ... Og það, sem meira er: ... hætt [er] við, að inntak skoðunarinnar gleymist eða veikist og glati lifandi áhrifum sínum á hugsun manna og breytni. Þá verður kenningin að kreddu, sem menn játa með vörunum, en sem er engum til góðs. Hún spillir jarðveginum og varnar þess, að sannarleg og einlæg sannfæring spretti af rótum eigin reynslu og skynsamlegra raka“ (Mill, 1978, bls. 107).