GASTROENTEROPATİLERDE LABORATUVAR

1. GASTROENTEROPATİLERDE LABORATUVAR Dr. Aslıhan KARUL Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2010

2. SUNUM PLANI • GASTROİNTESTİNAL SİSTEM • GASTROENTEROPATİLER • GASTROENTEROPATİLERDE LABORATUVAR İNCELEMELERİ

3. GASTROİNTESTİNAL SİSTEM

4. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMYapı • Gastrointestinal kanal (Özofagus,mide, ince bağırsak, kalın bağırsak) • Karaciğer • Ekzokrin Pankreas

5. Mide * Özofagus ile ince bağırsağın ilk kısmı olan duodenum arasındadır. * Yüksek oranda asidiktir.

6. İnce bağırsak Duodenum: İlk ve en kısa kısımdır. Mideyi jejunuma bağlar. pH seviyesi yaklaşık 9'dur. Jejunum: Orta kısımdır. Duodenum ile ileum arasında bulunur. Yetişkin insanlarda boyu 2-8 metre arasında değişir. pH seviyesi yaklaşık 7-8 aralığındadır. İleum: Son kısımıdır. İnsanlarda yaklaşık 4 metre uzunluğundadır. pH seviyesi genellikle 7-8arasındadır.

7. Kalın bağırsak Çekum veya kör bağırsak: İlk kısımdır. Çekumun bir uzantısı apandisdir. Kolon: Çekumdan rektuma kadarki olan kısımdır. Rektum: Kalın bağırsağın son kısmıdır.

8. Karaciğer ve pankreas Karaciğer: sindirimde rol oynayan safrayı üretir. Pankreas: bikarbonat ve tripsin, kimotripsin, lipaz ve panktreatik amilaz, elastaz, RNAz, DNAz -amilaz, -glikozidaz, -galaktozidaz gibi çeşitli enzimler içeren bir sıvıyı ince bağırsağa salgılar.

9. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMFonksiyon • Besinlerdeki besin maddelerinin sindirilmesi • Sindirim ürünlerinin emilmesi • Sindirilmeyen artıkların dışkı olarak atılmasıdır

10. Midede normal fonksiyon • Mekanik parçalama • Kimyasal parçalama (proteinler) • Gastrin (Antral mukoza G-hüc) • → Asit salgısı (paryetal h.) ve bağırsak motilitesini uyarır • → Pankreas salgılarını başlatır • pH: 1-2 • pepsinojen →pepsin • Mide salgısı intrinsik faktör de içerir

11. İnce bağırsakta normal fonksiyon • Enzimler yardımıyla sindirim işlemi devam eder. • Sindirim ürünleri kana emilir. • Emilimin çoğu duodenum ve jejunumdan olur. • Terminal ileumda B12 vitamini ve safra asitlerinin taşınımı için özel taşıyıcı mekanizmalar bulunur.

12. Karaciğer ve pankreas normal ekzokrin fonksiyonu • Karaciğer→ safra • (lipid sindirimi) • Pankreas → • Sekretin ilebikarbonat • Kolesistokinin –Pankreozimin (CCK-PZ) ileenzimler (amilaz, lipazlar ve proteazlar) salgılar

13. Kalın bağırsakta normal fonksiyon • Kalın bağırsakta, su ve elektrolitler emilir; dışkı oluşur. • Rektumda biriken dışkı, günlük dışkılama ile atılır.

14. Karbonhidratların Sindirim ve Emilimi • Polisakkaritler ve disakkaritler • Glikozit bağları • Özel glikozidazlarla parçalanır

15. Karbonhidratların ince barsak epitel hücresine alınması *glukoz ve galaktoz →aktif transport *fruktoz →kolaylaştırılmış diffüzyon

16. Lipidlerin Sindirim ve Emilimi • Lipid sindirimi sonunda: • Misellerde az miktarda trigliserid, bol miktarda 2-monogliserid, yağ asidi, gliserol, fosfolipid, serbest kolesterol ve safra tuzları oluşur.

17. Lipidlerin Sindirim ve Emilimi • %95’i ileumdan pinositoz veya pasif diffüzyonla emilir. • İnce bağırsak mukoza hücresi içine geçer. • Şilomikronlar oluşur. • Lenf sistemi yoluyla genel dolaşıma katılırlar.

18. Proteinlerin Sindirim ve Emilimi • Sindirim sonunda: • ince bağırsakta • amino asitler • di- ve tripeptidler oluşur.

19. Proteinlerin Sindirim ve Emilimi • Amino asitler Na+ bağımlı taşıyıcılarla epitel hücresi içine alınırlar. • Daha sonra kolaylaştırıcı taşıyıcılar yoluyla vena portaya ve genel dolaşıma katılırlar.

20. GASTROENTEROPATİLER

21. GASTROENTEROPATİLER • Gastrik fonksiyon bozukluğu • Pankreas ekzokrin fonksiyon bozukluğu • İnce bağırsak fonksiyon bozukluğu • Mide, pankreas, ince bağırsak, kalın bağırsak hastalıkları

22. GASTROENTEROPATİLER • Malabsorbsiyon sendromu • Mide • Karaciğer • Safra yolları • Pankreas hastalıkları Sonucu ortaya çıkan sindirim bozukluğu • ya da ince bağırsak hastalıkları ile ilgili emilim bozukluğuna bağlı olarak besin maddelerini kullanamamak

23. Gastrik fonksiyon bozukluğu • Hipersekresyon: • Duodenal ülser • Gastrinoma (pankreasın adacık hücrelerinde gastrin salgılayan tm) • Gastrin fazlalığına bağlı Zollinger-Ellison Sendromu • Hiposekresyon: • Mide ülserlerinde • Mide kanserlerinde (Paryetal hücrelerin yıkılımına bağlı olarak IF üretimi olmaz, B12 vitamini emiliminde bozukluk ve pernisiyöz anemi ortaya çıkar )

24. Pankreas ekzokrin fonksiyon bozukluğu • Enzim eksikliği • Kistik fibrozis (KF) • Akut pankreatit • Kronik pankreatit • Pankreas kanseri • Sonuçta: • gıda maddelerinin sindiriminde aksama • dışkıda aşırı yağ çıkması (steatore)

25. İnce bağırsak fonksiyon bozukluğu • Malabsorbsiyon: İnce bağırsak hastalıkları • Malabsorbsiyon : Sistemik hastalıklar • Amiloidoz • Skleroderma • Özgün emilim mekanizmalarında bozukluk • Disakkaridaz eksikliği

26. Özgün emilim mekanizmalarında bozukluk • Disakkaridaz eksikliği • Genetik • Edinsel • Sükraz ve izomaltaz eksiklikleri • Genellikle birlikte görülür • Laktaz eksikliği (laktoz intoleransı) sıklıkla izoledir. • Sindirilmeyen şeker, kalın bağırsakta bakteriler tarafından fermante edilir; CO2, CH4, H2 gibi gazlar ve fekal pH’ı düşüren organik asitler oluşur.

27. Laktoz intoleransı • İnce bağırsak mukoza hücrelerinin fırçamsı kenarında laktaz yetmezliği vardır. • Dünyada en sık görülen sindirim bozukluklarındandır. • Asya-Avrupa ırklarında daha fazla görülür.

28. Mide hastalıkları • Peptik ülser (PÜ) hastalığı • Helicobacter pylori (Hp) infeksiyonu • Gastrit • Zollinger-Ellison (Z-E) sendromu • Mide kanseri

29. Peptik ülser (PÜ) hastalığı • Kronik ve tekrarlayıcı • Kronik duodenal ülser ve kronik mide ülserine verilen genel isimdir • Duodenal ülser, duodenum veya midenin distal antrum ve pilorik kanal mukozasının yuvarlak, belirgin şekilde delikli lezyonlarıdır. • Kronik iyi huylu mide ülserleri, daha çok küçük kıvrım üzerinde bulunmakla birlikte midenin herhangi bir yerinde oluşabilir.

30. Peptik ülser (PÜ) hastalığı • Duodenal ülserli olguların %95-100’ünde, mide ülserli olguların %75-85’inde H.pylori infeksiyonu bulunmaktadır!

31. Helicobacter pylori infeksiyonu • Gastrointestinal sistemle ilgili pek çok patolojiden sorumlu tutulmaktadır. • Demir eksikliği anemisi, migren, koroner kalp hastalığı gibi hastalıklarla da ilişkisi olduğu konusunda çalışmalar vardır. • H.pyloriinfekte ettiği tüm kişilerde gastrit oluşturmaktadır. • H.pylori infeksiyonu mide kanseri için 1. derecede risk faktörü olarak kabul edilmiştir.

32. Helicobacter pylori • Mikroaerofilik, motil, Gram (-), Spiral bakteridir. • Oral-oral, kusmuk-oral, fekal-oral, kirlenmiş sular ile bulaşır.

33. H. Pylori ile ilişkili klinik tablolara yaklaşım • 2005 “Maastricht III Florence Consensus Report” • H.pylori eradikasyon tedavisinin kesinlikle önerildiği hastalıklar: • • Peptik ülser • • Atrofik gastrit • • Gastrik MALToma (Mucosal Associated Lymphoid Tumors) • • Gastrik kanser rezeksiyonundan sonra • • Mide kanseri hastalarının birinci derece yakınları • • Hasta tedavi istiyorsa

34. Gastrit • Mide mukozası inflamasyonudur. • Eroziv gastrit (akut gastrit) • Şiddetli travma • Şiddetli yanık • Kraniyotomi veya kafa travması • Kortikosteroid, etanol, aspirin, nonsteroidal anti-inflamatuvar ilaç kullanımı • Noneroziv gastrit (kronik gastrit) • Peptik ülser hastalığı • Pernisiyöz anemi • Helicobacter pylori infeksiyonu • Sağlıklı yaşlı kişiler

35. Zollinger-Ellison (Z-E) sendromu • Pankreas adacık hücrelerinin tümöründen (gastrinoma) kaynaklanır. • Ani ve şiddetli peptik ülserler • Yoğun mide hipersekresyonu • Hipergastrinemi • İshal ve yağlı ishal (steatore) görülür.

36. Mide kanseri • Mide mukozasının müköz hücrelerinden köken alır (adenokarsinom). • H.pylori infeksiyonu önemli etkendir. • Hastaların %70’inde başlangıçta üst abdominal-epigastrik ağrı veya rahatsızlık hissi vardır. • Daha sonra kilo kaybı, bulantı, kusma, hematemez, melena, ileri iştahsızlık ve şişkinlik yakınmaları ortaya çıkar

37. Pankreas hastalıkları - • Kistik fibrozis (KF) • Akut pankreatit • Kronik pankreatit • Pankreas kanseri

38. Kistik fibrozis (KF) • Otozomal Resesif kalıtılır. • Epitelyal klor transportu bozulmuştur. • Salgı kanalları ve alveolleri visköz salgılar tıkar. • Hastaların %85’inde pankreas yetmezliği oluşur. • Bebek ve çocuklardaki malabsorbsiyonun ve çocukluk çağındaki kronik pulmoner hastalıkların en başta gelen sebebidir. • Anormal elektrolit salgısı karakteristiktir. • Normalde ter klorür miktarı 0-35 mmol/L iken kistik fibroziste 60-120 mmol/L bulunur.

39. Akut Pankreatit • Pankreas enzimleri bez içinde aktifleşmiştir. • Sıklıkla safra yolları hastalığıyla, alkolizmle veya her ikisiyle birden ilişkilidir.

40. Kronik pankreatit • Gelişmiş ülkelerde aşırı alkol kullanımına bağlı olarak görülür. • Az gelişmiş ülkelerde ciddi protein enerji malnütrisyonu önemli bir etiyolojik faktördür. • Hastalığın ilerleyen evrelerinde endokrin parankim de bozulur

41. Pankreas kanseri • Pankreatik kanal epitelinden kaynaklanır (Adenokarsinom). • Genellikle karın ağrısı, kilo kaybı veya sarılık ile karakterizedir. • Hastaların yaklaşık yarısında, pankreas başındaki tümörün distal ortak safra kanalını çevrelemesi ve tıkamasına bağlı olarak sarılık gelişir

42. İnce bağırsak hastalıkları • Mukoza bozuklukları (Villus atrofisi): Çölyak hastalığı, AİDS, tropikal sprue • İnflamatuvar veya infiltratif hastalıklar: Bölgesel enteritler (Crohn hastalığı), Amiloidoz, infektif ince bağırsak, İnce bağırsak lenfoması • Vasküler hastalıklar: Mezenterik vasküler yetmezlik, Vaskülit • Endokrin ve metabolik hastalıklar: Karsinoid sendrom, Abetalipoproteinemi, Diabetes Mellitus

43. Çölyak hastalığı (glutene duyarlı enteropati) • Diyetten gluten çıkarıldığında klinik ve histolojik olarak düzelir. • Lokal immünolojik reaksiyonlar vardır. • Bu enfeksiyonlar bağırsak villuslarında atrofiye neden olur. • Glutenin bir parçası olan gliadinin, mukozaya girerek T-lenfositlerini aktive ettiği ve bunların da mukoza hücrelerine zarar veren sitokinleri (TNF, IL-2, -interferon) ürettiği düşünülmektedir.

44. Çölyak Hastalığı

45. Tropikal sprue • İnfeksiyon ajanı • Villus atrofisi vardır • emilim yüzeyi azalmıştır. • ince bağırsak enzimlerinin yetmezliği vardır. • Malabsorbsiyon oluşur

46. Crohn hastalığı • Sürekliliği bozulmuş olan bağırsak segmentlerini etkiler, • Etiyolojisi belli değildir • Kronik inflamatuvar bir hastalıktır. • Terminal ileum sıklıkla etkilenir • safra tuzlarının enterohepatik dolanımı • B12 vitamininin emilimi aksar

47. Malabsorbsiyona yol açan diğer durumlar • Bağırsak iskemisi ve bağırsak infarktüsleri • Diabetes mellitus (pankreas ekzokrin yetmezliği ve otonomik nöropati) • Abetalipoproteinemi, apolipoprotein B (Apo B)’nin sentezlenememesi nedeniyle diyetsel trigliseridlerin mukozada tutulması, bağırsak duvarının yağ ile gerginleşmesi ve emilim işlevlerinin aksamasına yol açar. • Karsinoid sendrom

48. Karsinoid sendrom • Karsinoid tömörler • Bir çok organda görülürler. • En çok akciğer, bronşlar ve gastrointestinal kanal • Tümörün sekresyon ürünleri:serotonin ve diğer vazoaktif aminlerdir • Sistemik dolaşıma katılan bu ürünler: • epizodik flushing • wheezing • ishal • kardiak semptomlara yol açarlar.

49. Kalın bağırsak hastalıkları • Ülseratif kolit • Kolonun divertiküler hastalığı • İrritabl bağırsak sendromu • Kolorektal kanser

50. Ülseratif kolit • Kronik inflamatuvar bağırsak hastalığıdır. • Başlıca klinik bulgu, kanamalı diyaredir.