İSLAMİ FİNANSAL ÜRÜNLER

1. İSLAMİ FİNANSAL ÜRÜNLER ORG. : ESAM YER : İKEV TARİH : 15 ARALIK 2012 SAAT : 16:00 SUNAN : Doç. Dr. Servet BAYINDIR (İ.Ü. İlahiyat Fak. Öğr. Üyesi)

2. AKIŞ • İNSAN VE İKTİSAT İLİŞKİSİ • İSLAM’DA MALIN KONUMU • İSLAM’DA MAL MÜBADELE YÖNTEMLERİ • İSLAM’A GÖRE TİCARETTE TEMEL İLKELER • FAİZİN TANIMI VE İŞLEYİŞİ • FAİZLİ BANKACILIK • FAİZSİZ BANKACILIK • KLASİK DÖNEM İSLAMİ FİNANSAL ÜRÜNLER • ÇAĞDAŞ DÖNEM İSLAMİ FİNANSAL ÜRÜNLER

3. İNSAN VE İKTİSAT İLİŞKİSİ

4. İNSAN VE İKTİSAT • İnsanın iktisatla ilişkisi ilk Adem’le başlar; • يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذ۪ي خَلَقَكُمْ وَالَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَۙ • Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, Allah’a karşı gelmekten sakınasınız. (Bakara, 21) • اَلَّذ۪ي جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَٓاءَ بِنَٓاءًۖ وَاَنْزَلَ مِنَ السَّمَٓاءِ مَٓاءً فَاَخْرَجَ بِه۪ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْۚ فَلَا تَجْعَلُوا لِلّٰهِ اَنْدَادًا وَاَنْتُمْ تَعْلَمُونَ • O, yeri sizin için döşek, göğü de bina yapan, gökten su indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır. Öyleyse siz de bile bile Allah’a ortaklar koşmayın. (Bakara, 22) • وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ • Biz siz yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları yarattık. (Araf, 7, 10)

5. İNSAN VE İKTİSAT • Adem ve Havva cennet’te diledikleri şeyi yiyebiliyorlardı; • وَقُلْنَا يَٓا اٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَاۖ وَلَا تَقْرَبَا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِم۪ينَ • Dedik ki: “Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz.” (Bakara, 35) • İnsan Dünya’ya belli süre yerleşmek ve ondan faydalanmak üzere gönderilmiştir: • فَاَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَاَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا ف۪يهِۖ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّۚ وَلَكُمْ فِي الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ اِلٰى ح۪ينٍ • Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de, “Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir süre barınak ve faydalanma vardır” dedik. (Bakara, 36)

6. İNSAN VE İKTİSAT • قَالَ اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّۚ وَلَكُمْ فِي الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ اِلٰى ح۪ينٍ • Allah, dedi ki: “Birbirinizin düşmanı olarak inin (oradan). Size yeryüzünde bir zamana kadar yerleşme ve yararlanma vardır.” (Araf, 24) • قَالَ ف۪يهَا تَحْيَوْنَ وَف۪يهَا تَمُوتُونَ وَمِنْهَا تُخْرَجُونَ۟ • Allah, dedi ki: “Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve oradan (mahşere) çıkarılacaksınız.” (Araf, 25)

7. İSLAM’DA MAL’IN (SERVET’İN) KONUMU

8. İSLAM’DA MAL ÖNEMLİDİR • Mal Ayakta Kalabilmenin vastasıdır • وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ قِيَاماً وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا • Allah’ın, sizin için ayakta durma/geçim kaynağı kıldığı mallarınızı aklı ermezlere vermeyin. O mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara güzel söz söyleyin. (Nisa, 4/5) • Mal Kur’an’daHayr Olarak Nitelenir. • كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ ( (Bakara, 2/180 • “İçinizden birine ölüm gelir de geriye mal (Hayır) bırakmış olursa (o malı) ana-baba ve en yakınlarına belirli oranda paylaştırmak üzerinize farz kılınmıştır. Bu, Allahtan çekinenlere yüklenmiş bir görevdir”.

9. İSLAM’IN HEDEFLERİ İÇİNDE MAL’IN KONUMU(Makasıd-i Şeria ve Mal)

10. İSLAM’DA MAL MÜBADELE YÖNTEMLERİ

11. GAYRİ MEŞRU (BATIL=0 Yolla ) MAL EDİNME YOLLARI • Rüşvet, (Bakara, 2/188) • Hırsızlık, (Maide, 5/38-39) • Gasp (Maide, 5/38-39) • Dini Kullanmak, (Tevbe, 9/34) • Ölçü ve Tartıda Hile, (Mutaffifin, 83/1-5) • Kumar/Spekülasyon (Maide, 5/90-91) • 7) Faizcilik

12. MEŞRU MAL EDİNME YOLLARI • İhraz (Herkes için serbest olan mubah bir mala el koyarak sahiplenmek) • Miras, • Vasiyyet, • Hibe, • İnfak/Sadaka, • 7) Ticaret • a) Alım Satım • b) Ortaklık

13. TİCARET’TE TEMEL İLKELER

14. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 1. Ticaret Karşılıklı Rızaya Dayalı Yapılmalıdır: • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا • وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيرًا • Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.   • Kim haddi aşarak ve zulmederek bunu yaparsa, onu cehennem ateşine atacağız. Bu, Allah’a pek kolaydır. (Nisa, 4/29, 30)

15. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 2. Ticaret’te Kumar (Spekülasyon) Haramdır. • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ • إ ِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ والْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ • Ey iman edenler! (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler), kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer pisliktir. Onlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. (Maide, 5/91) • Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister. Artık vazgeçiyor musunuz? (Maide, 5/91)

16. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 3. Ölçü, Tartı ve Hesapta Hile Haramdır: •  وَاَوْفُوا الْكَيْلَ اِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَق۪يمِۜ ذٰلِكَ خَيْرٌ وَاَحْسَنُ تَأْو۪يلًا • Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın. Bu daha hayırlı, sonuç bakımından daha güzeldir. (İsra, 35) • وَيْلٌ لِلْمُطَفِّف۪ينَۙ ﴿1﴾ اَلَّذ۪ينَ اِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَۘ ﴿2﴾ وَاِذَا كَالُوهُمْ اَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَۜ ﴿3﴾ اَلَا يَظُنُّ اُو۬لٰٓئِكَ اَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَۙ ﴿4﴾ لِيَوْمٍ عَظ۪يمٍۙ ﴿5﴾ • Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! (Mutaffifin,1), Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler. (Mutaffifin,2), Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. (Mutaffifin,3). Onlar, büyük bir gün; insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün için diriltileceklerini sanmıyorlar mı? (Mutaffifin,4,5)

17. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 4. Ticarette/ Üründe Kalite Temel İlkedir. • وَعَدَ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْاَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِهِمْۖ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ د۪ينَهُمُ الَّذِي ارْتَضٰى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنًاۜ يَعْبُدُونَن۪ي لَا يُشْرِكُونَ ب۪ي شَيْـًٔاۜ وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذٰلِكَ فَاُو۬لٰٓئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ • Allah, içinizden, iman edip de salih ameller işleyenlere, kendilerinden önce geçenleri egemen kıldığı gibi onları da yeryüzünde mutlaka egemen kılacağına, onlar için hoşnut ve razı olduğu dinlerini iyice yerleştireceğine, yaşadıkları korkularının ardından kendilerini mutlaka emniyete kavuşturacağına dair vaadde bulunmuştur. Onlar bana kulluk eder ve bana hiçbir şeyi ortak koşmazlar. Artık bundan sonra kimler inkâr ederse, işte onlar fasıkların ta kendileridir. (Nur, 24/55)

18. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 5. Sözleşmelere (Akitlere) Bağlı Kalınmalıdır: • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ • Ey iman edenler! Akitlerinizin gereğini yerine getirin. (Maide,5/1) • 5. Faiz Bütün Çeşitleriyle Yasaktır: • يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله وذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين (278) • “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, faizden kalan alacaklarınızı terk edin. Eğer inanmış kişilerseniz (böyle yaparsınız)” (Bakara, 2/ 278). • فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم لا تظلمون ولا تظلمون (279) • “Böyle yapmazsanız bilin ki; Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz yüze gelirsiniz. Eğer tevbe ederseniz ana mallarınız sizindir. Böylece ne haksızlık edersiniz ne de haksızlığa uğrarsınız”(Bakara, 2/ 279).

19. FAİZ NEDİR?

20. FAİZİN TANIMI Faizin fıkıhtaki tanımı: هوالفضل الخالي عن العوض المشروط في المعاملة Faiz; ticari işlemde karşılığı olmaksızın şart koşulan fazlalıktır. Faizin günümüzdeki tanımı: • Faiz; borçtan (krediden) sağlanan gelire denir. • Faizli işlem; gelir amaçlı borç işlemidir.

21. FAİZİN TANIMI 1) 100 kg asıl borcun karşılığı 2) 10 kg karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ)

22. FAİZİN TANIMI 1) 6000 TL asıl borcun karşılığı 2) 2000TL karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ) Faiz: Aynı niteliklere sahip iki malı farklı miktarlarda değiştirmektir.

23. TİCARET VE FAİZ FARKI 1) Müşteri para verdi 2) Satıcı paradan başka bir malı (muz) verdi Bey: Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir.

24. KARZ-I RİBEVİ (FAİZLİ BORÇ) 100.000 USD %10 faizle altı ay vadeli 1 Varlıklı Muhtaç Altı ay sonra 100.000 USD +10.000 USD iade 2 Karz-ı Ribevi:“Faydalanmak ve fazlasıyla iade etmek üzere bir mal verme işlemi”. Nakid fazlası olan, nakde ihtiyaç duyan kişiye altı ay sonra fazlasıyla ödemek üzere 100.000 USD verir. Borç alan vade dolduğunda 100.000 USD ve faizi olan 10.000 USD’yi alacaklıya iade eder.

25. FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR

26. Banka ve Diğer Finansal Kurumların Finansal Sistemdeki Fonksiyonları Dolaylı Finansman • Harcayanlar-Yatırımcılar • 1) Devlet Kurumları • 2) Bankalar • 3) S.Şirketleri • 4) İşletmeler • 5) Yabancılar • 6) Hane halkı • Birikimciler/Tasarrufçular-Borç Verenler • 1) Hane halkı • 2) İşletmeler • 3) Bankalar • 4) S.Şirketleri • 5)Devlet Kurumları • 6) Yabancılar Paranın Doğrudan Piyasaya Aktarılması Paranın Piyasadan Doğrudan Bulunması

27. FAİZLİ BANKACILIK

28. Faizli Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü Sermaye Toplama Yöntemleri 1) Cari Hesap (Borç) 2) Tasarruf Hesabı (Borç) Borçlu-Alacaklı İlişkisi Borçlu-Alacaklı İlişkisi Sermayeyi Değerlendirme Yöntemleri • 1) Kredi kullandırma (Borç) 1000 TL %10 Faizle 1000 TL % 20 Faizle 1100 TL Geri Ödeme 1200 TL Geri Ödeme

29. FAİZSİZ BANKACILIK

30. İLK ÇAĞDAŞ FAİZSİZ BANKA • İlk Çağdaş Faizsiz Banka: • İlk Çağdaş Faizsiz Banka 1963yılında kuruldu, • Kurucusu;Ahmed en-Neccârdır, • Ahmed en-Neccar Alman yerel bankacılık düşüncesinden etkilenmiştir, • Kurulduğu yer; Mısır’ınMytGeymrkasabası. • Bankanın adı: Yerel Tasarruf Bankası (بنك الإدخار المحلي) • Banka 1967’de yönetim tarafından kapatılmıştır, • Kapatıldığında 9 şubesi, 1 milyon müşterisi vardı. • Banka ilk yıl yatırımcılara %8 kar dağıtmıştır. • Banka kapanmasına rağmen sonraki bankalara fikri zemin oluşturmuştur.

31. ORTADOĞUDA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ • Uluslararası İslam Kalkınma Bankasının (IDB) Kurulması: • Prof. Muhammed Abdulmennan 1960’lı yıllarda tüm İslam ülkellerinin ortaklığında bir “İslâm Kalkınma Bankası” kurulması düşüncesini ortaya attı. • Amaç İslam ülkelerinin içinde bulundukları geri kalmışlık kıskacından kurtulmaları idi. • Aralık 1973'te Cidde'de yapılan, “İslâm Ülkeleri Maliye Bakanları Toplantısı”nda, Suûdî Arabistan kralı Faysal'ın da gayretleriyle İslâm Kalkınma Bankasının kurulmasına karar verildi. • Türkiye’nin de içinde bulunduğu İKÖ’ye üye 29 İslam ülkesinin iştirâkiyle 20 Ekim 1975'te banka kuruldu. • Günümüzde bankanın üye sayısı 47’dir.

32. ORTADOĞUDA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ • Devlet Düzeyinde Resmi Nitelikli Faizsiz Bankaların Ortaya Çıkışı: • 1) Pakistan Uygulaması: 1981 yılında Pakistan'daki tüm bankaların faaliyetlerini İslamî prensipler çerçevesinde yürütme mecburiyeti getirilmiştir. • 2) İran Uygulaması: 1979 İhtilalinden sonra İslamlaşma sürecine girilen İran’da 1984'te İran tüm bankalar millileştirilmiş ve tüm faaliyetlerin İslâmî prensipler çerçevesinde yürütülmesine başlanmıştır. • 3) Sudan Uygulaması: 1982-986 yılları ararsında yaşanan devlet düzeyinde İslamlaşma çabaları çerçvesinde banakların faaliyetlerinin de İslâmî prensipler çerçevesinde yürütülmesine karar verildi. Ancak Sudan bu süreçte başarıya ulaşamadı. • 4) Mısır Uygulaması: Mısır’da 1971’de Mısır Hükümeti tarafından "Mısır Nasır Sosyal Bank“, 1980 yılında ise "Mısır Milletlerarası İslâm Kalkınma ve Yatırım Bankası" kuruldu.

33. ORTADOĞUDA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ • Uluslararası Nitelikli Özel Faizsiz Bankaların Ortaya Çıkışı: • Dâr Al-Maal İslâmî (DMI): Bahama Adaları’nda 27 Ağustos 1981'de kurulmuştur. • Al- Baraka Grubu: Uluslararası El-BerekeLimited Şirketi 11.3.1981’de Bahama adalarında İngiliz Bankacılık Mevzuatına uygun olarak kuruldu. • Kuveyt Finans Kurumu: 1977’de Kuveyt’te kurulmuş olan uluslar arası nitelikli bir faizsiz kurumdur.

34. ORTADOĞUDA FAİZSİZ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ • Özel Nitelikli Faizsiz Bankaların Ortaya Çıkışı: • 1) Dubai İslâm Bankası (DİB) Dubai - 1975, • 2) Sudan Faisal İslâm Bankası Hartum- 1977, • 3) Mısır Faisal İslâm Bankası Kahire - 1977, • 4) Ürdün İslâm Bankası Ürdün - 1978, • 5) Bahreyn İslâm Bankası Bahreyn -1979, • 6) Tedamun İslâm Bankası Hartum - 1981, • 7) Kıbrıs İslâm Bankası Lefkoşe- 1982, • 8) Bereket İslâm Yatırım Bankası Manama - 1984.

35. TÜRKİYE’DE FAİZSİZ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI • A) Faizsiz (Katılım) Bankacılıkla İlgili Yasal Düzenlemeler: • - İlk Yasal Düzenleme. 16.12.1983 tarih ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararrnâmesi, -Son Yasal Düzenleme: 1.11.2005 tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan Bankalar Kanunu

36. TÜRKİYE’DE FAİZSİZ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI • B. Türkiye’deki Mevcut Katılım Bankaları:(4Adet) • Al- Baraka Türk Katılım Bankası A.Ş. (1984- ---). • Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. (31 Mart 1989- ---). • Asya Türk Katılım Bankası A.Ş. (1996- ----) • Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. (01.01.2006) • C. Faaliyetlerine Son Ver(il)miş Olanlar: • Faisal Finans Kurumu (1984-2001)=Family Finans Kurumu (2001-2006). • Anadolu Finans Kurumu A.Ş. (1991- 2006). • İhlas Finans Kurumu A.Ş. (1994- 11 Şubat 2001) (Kapandı)

37. ÖZET Sermaye Toplama Yöntemleri 1) Özel Cari Hesap (Karz) 2) Katılma Hesabı (Mudaraba) Karz ve Emek-Sermaye Ortaklığı (Mudaraba) Otaklık ve Ticaret İlişkisi Sermayeyi Değerlendirme Yöntemleri • TİCARET • a. Murabaha • b. Kiralama(Leasing) • c. Selem • d. İstisna • 2. ORTAKLIK • a. Alt Mudaraba • b. Muşareke • c. Müzaraa • d. Müsakaat • e. Borsa İşlemleri • 3. DİĞER HİZMETLER

38. KLASİK DÖNEM FİNANSAL ÜRÜNLERİ

39. 1. Bey’ Akdi (Alım-Satım) Alım-Satım Akdinin Tanımı: مبادلة مال بمال آخر Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir. 39

40. TİCARETİN TANIMI 1) Müşteri para verdi 2) Satıcı paradan başka bir malı (muz) verdi Bey: Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir.

41. 2. KARZ-I HASEN • Karzın Tanımı • Karz terim olarak “bir kimseye faydalanmak ve mislini iade etmek üzere bir malı verme” işlemine denir. • Türkçe’de “karz” yerine daha çok “Borç” yahut “Kredi” kavramları kullanılır.

42. KARZ ÇEŞİTLERİ • a. Faizsiz Ödünç (Karz-ı hasen) • Herhangi bir gelir beklentisi ve şartı içermeyen, miktar ve değer olarak verilenin aynısını geri alma üzere borç verme işlemine denir. • Karz-ı hasen, Kur’an ve hadislerde tavsiye edilen bir yardımlaşma çeşididir. • Karz-ı hasen daha gelenekte çok darda olanların kredi ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılmıştır. • b. Faizli Ödünç (Karz-ı ribevî) • Maddî bir menfaat, bir gelir beklentisi ve şartı ile fazlasıyla geri almak üzere borç verme işlemine “karz-ı ribevî” yani faiz amaçlı ödünç adı verilir.

43. KARZ-I HASEN 100.000 USD altı ay vadeli 1 Varlıklı Muhtaç 100.000 USD iade 2 Karz-ı Hasen:“Faydalanmak ve mislini iade etmek üzere bir mal verme işlemine” denir. Nakid fazlası olan nakde ihtiyaç duyan kişiye altı ay sonra ödemek üzere 100.000 USD verir. Borç alan vade dolduğunda 100.000 USD’yi alacaklıya iade eder.

44. 3. Klasik Murabaha Ah şu Saate Sahip olsam Galiba şu bayanın saate ihtiyacı var fakat peşin parası yok 3 1 2 4 • Tacir malı asıl satıcıdan (örneğin) 100 TL’ye (genelde peşin olarak) satın alır • Tacir 100 TL’ye peşin aldığı malı (örneğin) %10 karla, 110 TL’ye 2 ay vade ile müşteriye satar. • Müşteri her ay 55 TL olmak üzere toplam 2 ay içinde parayı satıcıya öder.

45. 4. FIKHİ TEVERRUK Tanımı: “Nakit elde etmek için, bir malı vadeli olarak satın alıp teslim aldıktan sonra, onu satıcıdan başkasına peşin olarak daha ucuza satma işlemine teverruk denir”. İki çeşit teverruk uygulaması vardır: a) Bireysel (Fıkhî) Teverruk: “Kişinin nakit elde etmek için bir malı vadeli olarak satın alıp, daha sonra o malı satıcı dışındaki birine peşin olarak satması işlemine” denir. b) Organize Teverruk. “Satıcı veya sermayedar ile nakit talebinde bulunan kişinin anlaşmalı olarak oluşturdukları bir düzen, sistem içerisinde gerçekleştirilen teverruk işlemine” ise organize teverruk denir.

46. FIKHİ TEVERRUK UYGULAMASI 1 50.000 TL Vadeli 2 3 45.000 TL Peşin Borca çok sıkışmış çıkış yolu arıyor, Arabayı galeriden vadeli olarak 50 bin’e satın alıyor Arabayı pazarda daha ucuza peşin satıp nakit ihtiyacını gideriyor

47. 5. BEYU’L-İNE İne’nin Sözlük Anlamı: “Bey‘:بيع” ve “el- î‘neh: العينة” sözcüklerinden oluşur. Bey‘ بيع terim olarak “bir malı başka bir mal ile değiştirmek” anlamında kullanılır. “el-Αneh: العينة” sözlükte “malın makbulü, kalitelisi, borç vermek” anlamlarına gelir. Îne’nin Terim Anlamı: İki şekilde tanımlanır: 1) “Bir malı başkasına yüksek fiyattan vadeli olarak satıp teslim ettikten sonra, yüksek olan bedel müşterinin zimmetinde (borç olarak) kalmak üzere, aynı malı daha düşük fiyattan peşin satın alma işlemi” ne denir. Veya, 2) “Bir malı peşin olarak satıp aynı malı yüksek fiyattan vadeli olarak satın alma” işlemine denir.

48. BEYU’L-İNE ÖRNEĞİ-1 Borç vermek isteyen X malı vadeli olarak satar (Toplam 150.000TL, 12 Ay) (1) Borç veren Müşteri İhtiyaçlı Müşteri borcunu taksitler halinde ödemek üzere borçlanır (2) Müşteri malı peşin olarak borç verene geri satar (Toplam: 100.000 TL) (3) (4) Borç alan malın bedelini (100.000TL) hemen müşteriye öder. Beyu’l-ine (1): Müşteri vadeli olarak satın aldığı malı daha ucuza peşin olarak aynı kişiye sattı.

49. BEYU’L-İNE ÖRNEĞİ-2 Borç isteyen X malı peşin olarak borç verene satar (Toplam 100.000TL) (1) Borç veren İhtiyaçlı Kişi (borç veren) borcunu nakit olarak öder (Toplam 100.000TL) (2) Borç veren malı vadeli olarak borç isteyene geri satar (Toplam: 150.000 TL) (3) (4) Malı alan (borç alan) malın bedelini (150.000TL) taksitler halinde alacaklıya öder. Beyu’l-ine (2): Müşteri peşin olarak sattığı bir malı pahalı olarak vadeli şekilde geri satın aldı.

50. TEVERRUK VE BEYU’L-İNE FARKI 60.000 TL Vadeli 1 2 50.000 TL Peşin Nakde ihtiyaç duyan kişi galeriden arabayı 60 bine vadeli olarak satın aldı. Müşteri aynı malı aynı kişiye (Galericiye) 50 bine peşin sattı.