Projektowanie systemów informacyjnych

Projektowanie systemów informacyjnych Wykład 2 Wprowadzenie do obiektowości, cz. 1 Kazimierz Subieta, Ewa Stemposz Instytut Podstaw Informatyki PAN, Warszawa Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa

Zagadnienia Kryzys oprogramowania Geneza obiektowości Obszary oddziaływania obiektowości • obiektowe metodyki • obiektowe języki programowania • obiektowe bazy danych Przeszkody dla obiektowości Podstawowe zasady obiektowości • obiekt • tożsamość obiektu • hermetyzacja • klasa • dziedziczenie • polimorfizm

Utrzymanie 10 mld. linii istniejących programów kosztuje 70 mld. $ rocznie (IEEE Software Development, Aug 94, p.65) 31% nowych projektów jest anulowane przed zakończeniem; koszt 81 mld. $ (PC Week, 16 Jan 95, p.68) 31% projektów jest anulowane jeszcze w trakcie konstrukcji 53% projektów jest kończone z przekroczeniem zaplanowanego czasu, budżetu i z ograniczeniem planowanego zbioru funkcji systemu zaledwie 16% projektów jest kończone w zaplanowanym czasie, bez przekroczenia budżetu i okrajania funkcjonalności (Failed technology projects in Investor’s Business Daily, Los Angeles, Jan. 25, 1995, p. A8) Kryzys współcześnie tworzonego oprogramowania USA:

Średnia wydajność wykonawców oprogramowania spadła o 13% w ciągu dwóch lat; stosunek najlepszej wydajności do najgorszej od 1990 r. rozszerzył się od 4:1 do 600:1. (Ed Yourdon’s Guerilla Programmer, Jul 95) Kryzys oprogramowania (c.d.) Symptomy kryzysu oprogramowania: • zarówno wytwarzanie, jak i utrzymywanie oprogramowania kosztuje zbyt dużo, • oprogramowanie jest zawodne, • współdziałanie pomiędzy produktami programistycznymi stanowi poważny problem. Powody: • Złożoność systemów informatycznych, syndrom współczesnych produktów, • przekleństwo ciążące na większości projektów i produktów informatyki.

Po przekroczeniu pewnego progu złożoności człowiek przestaje “panować nad przygotowywanym produktem, ponieważ całościowe zrozumienie funkcjonowania systemu w różnych jego aspektach i na dowolnym poziomie szczegółowości z zasady przekracza jego możliwości. Kryzys oprogramowania (c.d.) • Konflikt między ogromną odpowiedzialnością, jaka spoczywa na współczesnych • produktach informatycznych, a zawodnością wynikającą ze złożoności oprogramownia • z jednej strony a ciągle niestabilnymi, niedojrzałymi metodami wytwarzania i weryfikacji • z drugiej strony (dotyczy tonp.niedopasowaniametodyk analizy i projektowania • systemów informacyjnych do bazy realizacyjnej systemów, czyli między innymi do • języków programowania czy systemów zarządzania bazami danych). • Szybkie zmiany w przemyśle informatycznym (5-7 miesięcy w porównaniu do 5-7 lat • w innych dziedzinach) - stanowi to powód do frustracji nie tylko wytwórców • oprogramowania ale także ich klientów.

Mechanizmy abstrakcji pozwalające operować jednostkami bez wnikania w ich wewnętrzną strukturę, innymi słowy stosować zasadę oddzielenia specyfikacji od implementacji. Jak walczyć ze złożonością oprogramowania Złożoność powoduje, że głównym problememw procesie konstrukcji produktów informatycznych stał się człowiek (analityk, projektant, programista, ...) z jego różnymi uwarunkowaniami fizycznymi, psychologicznymi i mentalnymi. Wniosek: Technologie komputerowe powinny być bardziej zorientowane na ludzi, niż na maszyny. Co robić? Należy wykorzystywać:

Ponowne użycie (reuse) wcześniej wytworzonych składników oprogramowania. Może ono dotyczyć wszystkich elementów projektu i oprogramowania. Jak walczyć ze złożonością oprogramowania (c.d.) Mechanizmy kompozycji i dekompozycji: • pozwalające budować większe jednostki oprogramowania z mniejszych; • pozwalające na dekomponowanie złożonych struktur na ich fragmenty i • rozpatrywanie tych fragmentów niezależnie od siebie i niezależnie od całości. Zwrócenie uwagi na możliwości percepcyjne człowieka. Nie tylko wzrost efektywności procesu wytwarzania produktu programistycznego ale też i wzrost jakości oprogramowania, czyli np. poprawności, niezawodności, czytelności, testowalności, skalowalności, łatwej pielęgnacji, współdziałania, przenaszalności, itp. Efekty:

Geneza obiektowości Obiektowość jest nową ideologią która wynika z zaobserwowanych wad istniejącego świata i podaje jakąś receptę, jak te wady usunąć, a więc przede wszystkim stara się o uzyskanie jak najmniejszej luki pomiędzy myśleniem o rzeczywistości (dziedzinie problemowej) a myśleniem o danych i procesach, które zachodzą na danych. Model pojęciowy Schemat struktury danych Mentalna percepcja świata rzeczywistego W modelu relacyjnym model pojęciowy stara się odwzorować świat rzeczywisty, lecz jest ograniczony dostępną bazą implementacyjną. W rezultacie, schemat struktury danych gubi semantykę danych. Model obiektowy podtrzymuje te zgodności, przybliżając semantykę danych do świata rzeczywistego.

Bazy danych, od początku bazujące na obiektach (IMS, CODASYL). Wady modelu relacyjnego baz danych; odrzucenie jego powierzchownej prostoty. Źródła obiektowości Języki programowania operujące na złożonych strukturach danych, wprowadzające klasy, metody, dziedziczenie i hermetyzację. (Simula 67, Smalltalk) Skierowanie uwagi na czynniki ludzkie w tworzeniu oprogramowania. Współczesne pojęcia obiektowości Metodyki projektowania oprogramowania, od swojego początku bazujące na wyróżnianiu obiektów i ich klas w otaczającej nas rzeczywistości

Obszary oddziaływania obiektowości Metodyki analizy i projektowania SI (Rumbaugh, Booch, Jacobson, Yourdon,...) i oparte o nie narzędzia CASE. Najbardziej istotna zmiana w stosunku do metodyk wykorzystujących model encja-związek to możliwość związania z obiektami operacji, które można na nich wykonywać. Języki programowania (Smalltalk, C++, Java, Eiffel,...) Klasy, dziedziczenie, hermetyzacja, metody, późne wiązanie. Bazy danych i składy trwałych obiektów (standard ODMG-93, ObjectStore, O2, Poet, Versant, ...) Przeniesienie obiektowych technologii programowania na grunt baz danych. Współdziałanie systemów heterogenicznych (OMG CORBA,OLE/DCOM/ActiveX) Obiekty i klasy jako podstawa wymiany informacji pomiędzy systemami. Wizyjne środowiska programistyczne (Smalltalk, CA OpenRoad, IBM VisualAge,...) Przeniesienie technik obiektowych do programowania wizyjnego. Inne: biblioteki oprogramowania, grafika, miary i oceny oprogramowania, re-inżynieria biznesu (BPR)

Obiektowe języki programowania (1) Jezyk zrobiony w latach 1976-83 w Xerox Palo Alto Research Center w Kalifornii. Zawiera klasy, podklasy, wirtualne funkcje, przesyłanie komunikatów, meta-klasy. Wszystko jest tu obiektem, a w szczególności liczby i klasy. Istotą sukcesu Smalltalk’a jest to, że nie jest on tylko językiem, ale także mocnym zintegrowanym środowiskiem programistycznym z doskonałym interfejsem okienkowym. Prostota, możliwość szybkich dynamicznych zmian, elastyczna natura Smalltalk’a uczyniła go doskonałym narzędziem do szybkiego tworzenia prototypów. Mniej są znane przemysłowe aplikacje na dużą skalę. Smalltalk Język hybrydowy, pochodna języka C. Łączy własności C niskiego poziomu, takie jak arytmetyka wskaźników, z konstrukcjami wysokiego poziomu, takimi jak klasy, podklasy, hermetyzacja, funkcje wirtualne. (Eklektyczna natura C++ jest przedmiotem krytyki.) Duże zastosowania na skalę przemysłową. Jednocześnie, jest on krytykowany z powodu wolnego tworzenia aplikacji, zawodności, słabej przenaszalności, dużego ryzyka wadliwego działania programów. C++

Obiektowe języki programowania (2) Mieszanina C++, Smalltalk’a i Objective-C, z obcięciem własności niskiego poziomu. Język pomyślany jako narzędzie do programowania stron Webu (ale oczywiście, jest to tylko jedno z zastosowań). Istotną własnością Java jest to, że programy kompiluje się nie do poziomu kodu maszynowego, a do poziomu znakowego języka pośredniego, czyli. tzw. apletów (applets), które są następnie interpretowane. Daje to efekt dużej przenaszalności programów oraz zwiększenia bezpieczeństwa (security), co jest szczególnie istotne w środowiskach rozproszonych, takich jak np. Internet. Java Ponadto mrowie języków: OO-COBOL Actor Trellis-Owl Beta Object Pascal DSM Eiffel Sina Sather Modula-3 Agora Ada95 Theta Dylan CLOS Self Objective-C LENS Python

Obiektowe bazy danych Bazy danych w swoich początkach były obiektowe, chociaż nie realizowały wszystkich pojęć obiektowości, takich jak klasy, metody i dziedziczenie. Podstawowy wyróżnik bazy obiektowej to: trwałe obiekty+identyfikatory obiektów Docelowa tendencja: Programista podczas programowania nie musi nic wiedzieć o bazie danych, ma operować na jej obiektach, tak jak na zmiennych programu, co oznacza, że baza danych powinna być dla niego niewidoczna (przezroczysta). Bazy obiektowe: O2 ,Gemstone, ObjectStore, Poet, Versant, UniSQL, ...

Trwałość persistence Wartość jest trwała, jeżeli żyje dłużej niż czas działania programu, który jej używa (przenosi się pomiędzy kolejnymi uruchomieniami programu). Wszystko, co zawierają bazy danych, jest trwałe. Trwała zmienna: zmienna programistyczna, która ma wszystkie własności normalnej zmiennej (w sensie konstrukcji programistycznych, w których może być użyta), ale której wartość przy nowym uruchomieniu programu jest taka sama jak przy zakończeniu poprzedniego uruchomienia programu. Popularne języki programowania (C, C++, Smalltalk, Pascal, Java,...) nie mają trwałych zmiennych. Wymagają one wczytania explicite trwałej wartości z pliku zewnętrznego na swoją zmienną (i zapisania vice versa). Istnieje grupa prototypowych języków posiadających trwałe zmienne (PJama). Trwały obiekt: obiekt o własnościach trwałej zmiennej, obiekt bazy danych.

Ortogonalna trwałość orthogonal persistence Tradycyjnie, bazy danych przechowywały typy trwałe i masowe (zbiory, relacje, etc.). Tradycyjnie, języki programowania zajmowały się typami indywidualnymi i nietrwałymi (zmienne, struktury, zapisy, etc.). Tradycyjnie, istnieją różnice w koncepcjach dostępu do bazy danych i dostępu do zmiennych programu. Nie istnieje logiczne uzasadnienie takiego podziału. Można podać wiele przykładów, kiedy przydałoby się zapamiętanie w bazie danych jakichś zmiennych indywidualnych (np. nazwisko prezydenta RP). Podobnie, brak typów masowych w językach programowania doprowadził do koncepcji “sterty” (heap), która ma liczne wady, w szczególności, ograniczoną kontrolę typów, konieczność dynamicznych operacji alokacji i zwalniania pamięci, konieczność przetwarzania poprzez wskaźniki. Ortogonalna trwałość oznacza nowy typ języka programowania, w którym cecha trwałości jest ortogonalna do konstruktorów typu. W szczególności, baza danych może przechowywać dane indywidualne (trwałe), zaś w obszarze roboczym programu mogą znajdować się wartości masowe (nietrwałe). Cecha trwałości powinna być obsługiwana przez wyspecjalizowane funkcje, ale wszystkie pozostałe funkcjonalności (w tym języki zapytań) powinny nie robić żadnej różnicy w dostępie do trwałych i nietrwałych danych.

Obiektowo-relacyjne bazy danych Ostatnio karierę robi termin „uniwersalny serwer” (universal server), dający możliwość zastosowania systemu do przechowywania i przetwarzania obiektów, relacji, danych multimedialnych, itd. Podstawą ideologiczną systemów obiektowo-relacyjnych jest zachowanie sprawdzonych technologii relacyjnych (np. SQL) i wprowadzanie na ich wierzchołku innych własności, w tym obiektowych. Systemy te powstają w wyniku ostrożnej ewolucji systemów relacyjnych w kierunku obiektowości. Liczą na pozycję systemów relacyjnych na rynku i odwołują się do ich wiernej klienteli. Kluczowymi produktami tej technologii są systemy: Informix Universal Server, DB2 Universal Database, Oracle8, UniSQL/X, OSMOS, OpenIngres, Sybase Adaptive Server i inne. Systemy te są wyposażane w atrakcyjne cechy umożliwiające efektywną produkcję aplikacji. Wśród nich można wymienić przystosowanie do multimediów (duże obiekty BLOB, CLOB), dane przestrzenne (spatial), abstrakcyjne typy danych (ADT), metody (funkcje i procedury) definiowane przez użytkownika w różnych językach (C, C++, VisualBasic, Java), kolekcje (zbiory, wielozbiory, sekwencje, zagnieżdżone tablice, tablice o zmiennej długości), typy referencyjne, przeciążanie funkcji, późne wiązanie i inne.

Integracja schematu pojęciowego z systemami relacyjnymi System relacyjny jako back-end, tj. baza implementacyjna. Na czubku systemu relacyjnego budowany jest front-end, tj. zestaw interfejsów do zarządzania złożonymi obiektami, klasami, dziedziczeniem, itd. Podejście mające sporo opracowań oraz zaimplementowany co najmniej jeden prototyp (Starburst). Wady: Podejście wymaga budowy nowego systemu; narzuty relacyjnego back-end na czasy wykonania mogą być istotne i trudne do wyeliminowania. Obiektowe perspektywy nad strukturą relacyjną - możliwośćistniejąca jak dotąd raczej w strefie akademickiej z kilku powodów: aktualizacja perspektyw, wydajność,.... Odwzorowanie obiektowego projektu na struktury relacyjne. Podejście tradycyjne (znane z modelu encja-związek). Wady: niemożliwość odwzorowania wszystkich detali schematu obiektowego, zniekształcenie semantyki danych, konieczność wprowadzania sztucznych cech do schematu (niektórych atrybutów, itd.).

Obiektowy SZBD jest to SZBD Klasyczne funkcje SZBD: • Zarządzanie pamięcią zewnętrzną • Zarządzanie schematem • Sterowanie współbieżnością • Zarządzanie transakcjami • Zapewnienie odtwarzalności • Przetwarzanie zapytań • Kontrola dostępu Dla baz obiektowych, do powyższych funkcji, zostały dołożone: • Obiekty (również złożone) • Tożsamość obiektów • Hermetyzacja • Typy i/lub klasy oraz ich hierarchia • Typy definiowane przez użytkownika • Przesłanianie/przeciążanie/późne wiązanie

Przeszkody dla obiektowości Każda nowa ideologia ściera się z zastanym stanem rzeczy i poprzednimi ideologiami. Z czym walczy obiektowość? Zastany świat interfejsów programistycznych (C, COBOL, Fortran, SQL, ...) Mity i fałszywe steoretypy: • Relacyjna baza danych zapewnia prostotę struktur danych. • Bezpośrednie powiązania (wskaźniki) w bazie danych są niekorzystne. • Tylko relacyjna baza danych zapewnia możliwość definiowania języków zapytań. • Tylko relacyjna baza danych zapewnia sprawne przetwarzanie transakcji. • Relacyjne bazy danych mają solidne podstawy matematyczne. • Relacyjne bazy danych mają bardzo dobrą wydajność, nieosiągalną dla innych. “Spuścizna”: ogromne inwestycje w hierarchiczne, sieciowe i relacyjne bazy danych. Własne słabości: słabo wyartykułowane zasady, zbyt dużo formalizmów, różne języki, brak standardów.

Obiektowość - potencjalne ryzyko Nieopracowane mechanizmy zarządzania dużą bazą obiektów, sterowania wersjami, rejestrowania zmian. Technologie obiektowe są jak dotąd stosowane przez małe i średnie organizacje. Nie jest do końca pewne jak przeskalują się dla wielkich organizacji. Duża liczba tematów znajduje się ciągle w fazie laboratoryjnej. Szereg technologii jest mało stabilnych (np. metodyki projektowania). Przejście na technologie obiektowe może zagrozić funkcjonowaniu obecnie działających i sprawnych systemów, które są krytyczne dla misji organizacji. Zbyt mała liczba ekspertów jest wyszkolona w zakresie technologii obiektowych. Nie jest jasne, jakie koszty pociągnie za sobą przejście na technologie obiektowe. Standardy w zakresie obiektowości są niedopracowane i niestabilne. Nie wiadomo w jakim zakresie będą one pełnić swoją funkcję.

Podstawowe zasady obiektowości Obiekt -struktura danych, występująca łącznie z operacjamidozwolonymi do wykonywania na niej, odpowiadająca bytowi wyróżnialnemu w analizowanej rzeczywistości. Tożsamość obiektu - wewnętrzny identyfikator, który pozwala na odróżnienie go od innych obieków. Hermetyzacja - rozróżnienie pomiędzy interfejsem do obiektu opisującym co obiekt robi, a implementacją definiującą, jak jest zbudowany i jak robi, to co ma zrobić. Klasa - Zgrupowanie obiektów o tych samych charakterystykach. Dziedziczenie - Wielokrotne użycie tego, co wcześniej zostało zrobione: definiowanie klas, które mają wszystkie cechy zdefiniowane wcześniej (z nadklasy) plus cechy nowe. Polimorfizm - Wybór nazwy dla operacji jest określony wyłącznie semantyką operacji. Decyzja o tym, która metoda implementująca daną operację, zależy od przynależności obiektu do odpowiedniej klasy.

Obiekty (1) Obiektem jest byt (rzecz lub pojęcie) obserwowalny w świecie rzeczywistym, którego dotyczy SI (dziedzina problemowa). Obiekt jest odróżnialny od innych obiektów, ma dobrze określone granice i nazwę. Obiektem może być także pewien zamknięty fragment oprogramowania (dana, procedura, moduł, dokument, okienko dialogu,...), którym można operować jako zwartą bryłą (wyszukiwać, wiązać, kopiować, blokować, usuwać, indeksować, ...). Każdy obiekt posiada tożsamość, która odróżnia go od innych obiektów. Tożsamość obiektu jest niezależna od wartości jakichkolwiek jego atrybutów i od jego lokacji w świecie rzeczywistym lub w przestrzeni adresowej komputera. (W praktyce: tożsamość = trwały wewnętrzny identyfikator obiektu) Obiekt posiada stan, który może zmieniać się w czasie (bez zmiany tożsamości obiektu).

Obiekty (2) Obiekt może być złożony, tj. może składać się z mniejszych obiektów. Obiekt może być powiązany z innymi obiektami związkami skojarzeniowymi. Obiekt ma przypisane zachowanie, tj. zestaw operacji które wolno do niego stosować (implementacja operacji jest zwana metodą). Obiekt ma przypisany typ, tj. wyrażenie językowe, które określa dopuszczalną budowę obiektu oraz ustala operacje, które wolno wykonywać na obiekcie.

Przykład obiektu Wypłać Wpłać Porównaj podpis Sprawdź stan Numer: 123-4321 Stan konta: 34567 PLN Właściciel: Jan Kowalski Upoważniony: ... Podpis: … .... Nalicz procent Zlikwiduj konto Obiekt KONTO Podaj osoby upoważnione Upoważnij

Tożsamość obiektu identity Obiekt jest wyróżnialny w otaczającym nas świecie poprzez swoje istnienie, nie poprzez jakąkolwiek wartość, która go odróżnia od innych obiektów. Może się zdarzyć, że z punktu widzenia naszych obserwacji (tj. stanu obiektu) dwa obiekty są nieodróżnialne. Niemniej jednak są to różne obiekty. W implementacji obiektowej bazy danych system automatycznie nadaje unikalny identyfikator dla obiektu, który odróżnia go od innych obiektów oraz umożliwia budowanie referencji do obiektu. Taki identyfikator jest wewnętrzny, nie ma żadnego znaczenia dla dziedziny problemowej i programista/użytkowwnik nigdy nie operuje jego wartością explicite. Identyfikator może być trwały, tj. niezmienny dla całego życia obiektu.

Powiązania pomiędzy obiektami links, pointers, relationships W obiektowych językach programowania, metodykach i bazach danych możliwe jest tworzenie bezpośrednich powiązań prowadzących od jednego obiektu do innego. Powiązanie jest daną zawierającą identyfikator obiektu. Unika się tu pojęcia wskaźnika, na rzecz czegoś “bardziej abstrakcyjnego” - powiązania. PRACOWNIK FIRMA Nazwisko Nowak Szef o Nazwa Relax Ltd. Zarobek 1500 Zatrudnia o Pracuje_w o Zatrudnia o Zatrudnia o Zalety powiązań: naturalne odwzorowanie semantycznych związków między obiektami, łatwe nawigowanie dzięki wyrażeniom ścieżkowym, zwiększenie szybkości działania. Wady: zwiększona “sztywność” struktury danych, możliwość utraty spójności wskutek “zwisających” wskaźników, możliwość naruszenia reguł hermetyzacji.

Komunikat (1) message Komunikat jest wyrażeniem językowym skierowanym do obiektu i wywołującym jedną z operacji, które są związane z tym obiektem. Komunikat jest wysyłany z jednego obiektu do innego obiektu, lub z pewnego programu sterującego do obiektu (Smalltalk vs. C++). Komunikat może mieć zero, jeden lub więcej parametrów. Obiekt, który otrzymał komunikat, może zmienić stan po wykonaniu wywołanej operacji. Postać komunikatu nie zależy od implementacji obiektu, natomiast wykonanie komunikatu zależy od implementacji obiektu. Po wykonaniu operacji obiekt, który otrzymał komunikat może zwrócić odpowiedź do obiektu lub programu, który go wysłał (czyli wartość, lub w terminologii Smalltalka - obiekt). Odpowiedź nie jest komunikatem.

Wypłać Wpłać Porównaj podpis Sprawdź stan Numer: 123-4321 Stan konta: 34567 PLN Właściciel: Jan Kowalski Upoważniony: ... Podpis: … Nalicz procent Zlikwiduj konto Podaj osoby upoważnione Upoważnij Komunikat (2) Wypłać 1000 PLN OK, wypłaciłem Graj Cccco proszę...?

Komunikat a wołanie procedury (1) Metoda jest implementacją operacji. Może być wiele metod implementujących daną operację. Komunikat: obiekt-adresat poprzedza wywołanie operacji: obiekt.operacja (arg1, arg2,...) Wołanie procedury: obiekt jest komunikowany jako parametr: procedura (obiekt, arg1, arg2,...) Nie jest to wyłącznie różnica syntaktyczna, gdyż: Dla metody, środowisko na którym działa, może zmieniać się dynamicznie (późne wiązanie metod, w odróżnieniu od wczesnego wiązania dla procedur). Komunikat nie określa, która z metod impementujących daną operację ma być wywołana; wysłanie komunikatu do konkretnego obiektu powoduje wywołanie metody, implementującej żądaną operację, związanej z danym obiektem.

Komunikat a wołanie procedury (2) X = dochody( emeryt ) Y = dochody( pracownik ) Przełączanie, związane z rodzajem obiektu, następuje w ciele procedury dochody. Procedurę z reguły pisze jeden programista, na wszystkie okazje. Każda zmiana (nowy rodzaj obiektów) wymaga zmian w ciele procedury. X = emeryt.dochody() Y = pracownik.dochody() Nie ma przełączenia; za każdym razem, w zależności od rodzaju obiektu - adresata komunikatu, wywoływana jest inna metoda dochody. Obie metody implementują operację dochody. Obie metody (i ich programiści) nie muszą nic o sobie wiedzieć.

Polimorfizm polymorphism Z greckiego, polimorfizm - oznacza “wiele form” (postaci) jednego bytu. Słowo “polimorfizm” też jest polimorficzne. • Polimorfizm metod - (zostało już wyjaśnione w punkcie „Podstawowe zasady obiektowości”) • - operacja wywoływana przez komunikat może być różnie wykonana, w zależności od • rodzaju obiektu, do którego ten komunikat został wysłany. • Polimorfizm typów (z teorii typów) - polimorfizm w tzw. polimorficznych językach • programowania - oznacza istnienie procedur lub funkcji, które mogą zarówno przyjmować • wartości wielu typów jako swoje argumenty, jak też i zwracać wartości wielu typów. • Przykładowo, funkcja daj_pierwszy(lista) zwraca pierwszy element dowolnej listy, • niezależnie od tego, czy jest to lista liczb całkowitych, czy lista liczb rzeczywistych, czy • lista rekordów, czy też inna. Polimorfizm typów jest uważany za podstawę programowania • ogólnego (generic). Temat pozostaje jednak w strefie akademickiej, gdyż języki z • polimorfizmem typów uważane są za zbyt wyrafinowane dla przeciętnego programisty, a • w szczególności ML.

Dość powszechne jest plątanie polimorfizmu metod z polimorfizmem typów. Argumentacja, że polimorfizm metod jest szczególnym przypadkiem polimorfizmu typów (obiekt, do którego jest wysłany komunikat jest dodatkowym parametrem metody) jest niezbyt przekonywująca. Polimorfizm (c.d.) Polimorficzne języki programowania (ML, Quest, Napier88,...) nie muszą być obiektowe, ale mogą być obiektowe (Fibonacci). • Polimorfizm parametryczny. Rodzaj polimorfizmu typów, któryoznacza, że typ bytu • programistycznego może być parametryzowany innym typem, np. klasa WEKTOR (int) • czy WEKTOR (char).

Podsumowanie Potencjał obiektowości dla potrzeb redukcji złożoności oprogramowania: • Modelowanie świata rzeczywistego jest ułatwione dzięki zastosowaniu podejścia • obiektowego. Klasy, grupujące obiekty świata rzeczywistego, są najbardziej stabilnym • elementem dziedziny problemu. Doświadczenie wykazuje, że oprogramowanie oparte o • klasy powstałe w wyniku analizy dziedzinowej jest bardziej odporne na zmiany wymagań • niż oprogramowanie skonstruowane w oparciu o jednostki funkcjonalne. • Hermetyzacja wspomaga redukcję złożoności poprzez zachęcanie konsumentów, by • opierali się raczej na interfejsie do obiektu niż jego wewnętrznej organizacji. • Abstrahowanie od szczegółów implementacyjnych znacząco ułatwia proces rozumienia. • Ponadto, hermetyzacja pozwala na ukrycie poprawek czy modyfikacji przed konsumentem • oprogramowania.

Potencjał obiektowości (c.d.) • Dziedziczenie pozwala na specjalizowanie strukury i zachowania obiektu podklasy bez • ingerowania w struktury i zachowania obiektów nadklass. Poprzez dostarczenie opisu • wyjaśniającego zasady organizacji struktury dziedziczenia, można pośrednio wpływać • na jej racjonalny rozwój, nawet nie zawsze w kierunku przewidzianym przez jej twórcę. • Polimorfizm metod wspiera redukcję złożoności pozwalając, by nowe bardziej • wyspecjalizowane komponenty mogły być wykorzystywane w tym samym środowisku, • co mniej wyspecjalizowane, bez potrzeby zmiany środowiska przy każdej zmianie • komponentów, związanej z rozszerzeniami wynikłymi ze specjalizacji. • Polimorfizm parametryczny wspomaga redukcję złożoności umożliwiając definiowanie • rodziny klas o takim samym interfejsie i implementacji, różniących się jedynie typem • wyspecyfikowanym jako parametr klasy, np. klasa WEKTOR(int) czy WEKTOR(char).

Projektowanie systemów informacyjnych