การซ่อมบำรุงรักษาหนังสือ

การซ่อมบำรุงรักษาหนังสือการซ่อมบำรุงรักษาหนังสือ BY RATCHANOK YODPINIJ 4 May 2007

ความหมาย การบำรุงรักษาหนังสือของห้องสมุด หมายถึง การทำหนังสือให้มีสภาพเรียบร้อยแน่นหนา และสามารถให้บริการได้ทนทาน อาจทำก่อนนำออกบริการหรือภายหลังบริการก็ได้ จำแนกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ 1. การป้องกัน หมายถึง การปรับปรุงหนังสือที่จัดหามาใหม่ให้มีสภาพแน่นหนา คงทนก่อนจะนำออกบริการ 2. การซ่อมแซม หมายถึง การซ่อมแซมหนังสือที่ห้องสมุดนำออกบริการและถูกใช้จนชำรุด จึงนำกลับเข้ามาซ่อมเพื่อให้มีสภาพเรียบร้อยพร้อมที่จะนำออกบริการต่อไปได้อีก

การปรับปรุงหนังสือก่อนนำออกบริการการปรับปรุงหนังสือก่อนนำออกบริการ ข้อดี • ซ่อมได้สะดวกเสียเวลาน้อย • ประหยัดวัสดุซ่อมได้ • หนังสือจะคงสภาพอยู่ได้ทนทาน • สภาพเรียบร้อยสะอาดตาน่าใช้ • ประหยัดค่าซ่อมในระยะยาว

ข้อเสีย นำหนังสือออกบริการได้ช้ากว่า เนื่องจากต้องเสียเวลาในการปรับปรุงรูปเล่มเพื่อความแน่นหนาคงทน อาจทำให้ลักษณะเฉพาะอันเป็นเอกลักษณ์ของหนังสือบางชุดเสียหายไป เนื่องจากกรรมวิธีในการปรับปรุง

การซ่อมเมื่อหนังสือชำรุดแล้วการซ่อมเมื่อหนังสือชำรุดแล้ว ข้อดี นำออกใช้ได้รวดเร็วกว่า เพราะเตรียมเสร็จก็นำออกใช้ได้ ไม่ต้องเสียเวลาปรับปรุงรูปเล่มก่อน ไม่ทำให้ลักษณะจำเพาะของหนังสือบางชุดเสียไปในระยะที่หนังสือยังไม่ชำรุด

ข้อเสีย หนังสือชำรุดเสียหายเร็วเกินสมควร การซ่อมยากขึ้น เสียเวลาและแรงงานมาก สิ้นเปลืองวัสดุและค่าใช้จ่ายมากกว่า เป็นการไม่ประหยัดในระยะยาว

ส่วนต่างๆ ของปก ด้านใน ด้านนอก

ส่วนต่างๆ ของหนังสือปกแข็ง

หน้าที่ของชิ้นส่วนของปกหน้าที่ของชิ้นส่วนของปก • แผ่นปกนอก มีหน้าที่ปกป้องหนังสือมิให้ยับหรือช้ำ • กระดาษรองสัน มีหน้าที่เสริมสันปกให้คงรูป ไม่ยับย่น และช่วยให้พิมพ์ปกสะดวก • ผ้าหุ้มสันปกและกระดาษหุ้มปก ใช้สำหรับประกอบปกให้เต็มรูปสมบูรณ์และสวยงาม • กระดาษปิดปกใน มีหน้าที่ยึดหนังสือให้ติดกับปก และช่วยบังความไม่เรียบร้อยทางด้านในของปกนอกด้วย • ผ้ายึดสัน มีหน้าที่ยึดหนังสือให้ติดกับปกและเป็นแกนกลางของบานพับปกนอก • คิ้ว ช่วยปิดหัวท้ายของสันหนังสือ เพื่อทำให้ดูเรียบร้อยงามตา

ลักษณะการชำรุดของหนังสือลักษณะการชำรุดของหนังสือ รูปเล่ม สันปกขาด ปกหลุดจากเล่ม สันหลวม สันหลุด

เนื้อหนังสือ กระดาษช้ำ กระดาษกรอบ เพราะวัสดุคุณภาพต่ำ ถูกฉีกและขีดเขียน

สาเหตุการชำรุดของหนังสือสาเหตุการชำรุดของหนังสือ ชำรุดตามสภาพและอายุขัย - วัสดุคุณภาพต่ำ - ความบอบบางของหนังสือ ชำรุดจากการใช้งาน - หนังสือถูกใช้งานมาก - การใช้ไม่ถูกวิธี 3. ชำรุดจากการละเลยการดูแลรักษา

หลักการซ่อมแซมปรับปรุงหนังสือหลักการซ่อมแซมปรับปรุงหนังสือ การซ่อมแซมหนังสือมีหลักสำคัญอยู่ 4 ประการ เรียกว่า หลัก 4 ประ ได้แก่ • ประสิทธิภาพ • ประหยัด • ประณีต • ประโยชน์

ประสิทธิภาพ 1.1 ผลงานมีความคงทน - คุณภาพของวัสดุที่ใช้ - วิธีการซ่อม 1.2 มีความรวดเร็วทันความต้องการ - บุคลากรมีคุณภาพ - เครื่องมือ - การวางขั้นตอนปฏิบัติการอย่างมีระบบ

2. ประหยัด 2.1 การประหยัดวัสดุ - เลือกวัสดุที่ได้มาตรฐานและใช้ทน - รู้จักเลือกใช้วัสดุให้เหมาะสมแก่งาน 2.2 การประหยัดเวลาและแรงงาน - จัดวิธีทำงานให้เป็นระบบ - รู้จักวิธีใช้เครื่องมือ

3. ประณีต 3.1 ความเป็นระเบียบ 3.2 ความเรียบร้อย 3.3 ความสะอาด

4. ประโยชน์ 4.1 ความคงทนถาวรของหนังสือ 4.2 ความสะดวกในการเก็บและใช้ 4.3 ช่วยส่งเสริมด้านการควบคุมดูแล

การเตรียมการซ่อมหนังสือการเตรียมการซ่อมหนังสือ

ข้อควรคำนึง • ประเภทการซ่อม • เอกภาพของการซ่อม • ความคุ้มค่า

ความคุ้มค่า • สภาพกระดาษไม่เหลืองกรอบ หรือช้ำและฉีกขาดจนหมด สภาพ • ไม่เปื้อนเปรอะหรือถูกขีดเขียนจนสกปรก น่ารังเกียจ • ไม่ถูกตัด ถูกฉีก หรือถูกแมลงกัดกินจนเสียหาย • เนื้อหายังไม่พ้นสมัย • เป็นหนังสือที่มีคุณค่าและไม่มีหนังสือใหม่ที่จะทดแทนได้

วิธีการ • การเตรียม • ตกแต่งและปรับปรุงสภาพหนังสือ • ตรวจสภาพการเย็บเล่ม • เตรียมเล่มสำหรับทำปกแข็ง

การเตรียม • รวบรวมหนังสือที่ชำรุด • คัดเลือกหนังสือที่หมดสภาพหรือหมดคุณค่าที่จะซ่อมออก เพื่อจำหน่ายจากทะเบียน • ลงสมุดสถิติซ่อม • เขียนสลิปบอกจำนวนของหนังสือแต่ละเรื่องสอดไว้ในเล่ม • จำแนกลักษณะการชำรุด

การตกแต่งและปรับปรุงสภาพหนังสือการตกแต่งและปรับปรุงสภาพหนังสือ • เลาะปกเดิมออกและตกแต่งรูปเล่มให้เรียบร้อยเกลี้ยงเกลา • ตรวจสภาพเนื้อหนังสือและแก้ไข ดังนี้ 2.1 หน้ากระดาษฉีกขาด ซ่อมด้วยกระดาษลอกลายและกาวลาเท็กซ์เหลว จับชายกระดาษที่ตัดได้ขนาดแล้ว รูดไปบนกาวที่ทาไว้บนแผ่นกระจกแล้วปิดตามรอยขาด ระวังอย่าให้ย่นหรือรั้ง อย่าให้กาวเปื้อนไปนอกแนวและต้องรอให้กาวแห้งสนิทก่อนจึงจะปิดหนังสือได้

2.2 หนังสือถูกตัดหรือฉีก ให้ดำเนินการตามความเหมาะสมอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ถ่ายเอกสารมาเสริมแทน หรือจำหน่ายจากทะเบียน เป็นต้น 2.3 รอยขีดเขียนให้ลบออก แต่ถ้าสกปรกมากก็ควรจำหน่ายจากทะเบียน

3. ตรวจสภาพการเย็บเล่ม ถ้าพบความบกพร่อง เช่น หน้ากระดาษหลุด ด้ายเย็บขาด สันหลวม เป็นต้น ก็ให้เย็บเล่มเสียใหม่ให้เรียบร้อยแน่นหนา 4. เตรียมเล่มสำหรับทำปกแข็ง เช่น ตัดและผนึกกระดาษยึดปก เจียนริม ตัดและผนึกผ้ายึดสัน ติดคิ้ว เป็นต้น

5.ทบทวนการจัดหมู่หนังสือที่ให้ไว้เดิม5.ทบทวนการจัดหมู่หนังสือที่ให้ไว้เดิม หากพบว่าผิดพลาดหรือไม่เหมาะสมให้แก้ไข ดังนี้ 5.1 ถอนบัตรรายการของหนังสือนั้นทั้งชุดมาแก้ไขข้อมูลให้ถูกต้อง ส่วนห้องสมุดที่ใช้คอมพิวเตอร์ในการบริหารจัดการ ให้แก้ไขที่ฐานข้อมูลทรัพยากรสารนิเทศ 5.2 แก้เลขเรียกหนังสือที่บันทึกไว้ 3 แห่ง ได้แก่ ในหนังสือ 2 แห่ง คือที่กรอบทะเบียนกับที่หน้าเฉพาะ และที่สมุดทะเบียน 1 แห่ง

6. ทำปก หมายถึง การทำปกแข็ง 1. ตัดชิ้นส่วนปกแข็ง 2. ประกอบปกแข็ง 3. พิมพ์ปก 4. เข้าปก

7. เตรียมหนังสือเพื่อการบริการ ห้องสมุดที่บริหารจัดการรูปแบบเดิม 1. พิมพ์ซองบัตรและบัตรหนังสือ 2. ผนึกซองบัตรและบัตรวันครบกำหนด 3. ประทับตราห้องสมุดตามตำแหน่งที่ ขาดหายไปเนื่องจากการซ่อม

ห้องสมุดที่บริหารจัดการด้วยระบบคอมพิวเตอร์ห้องสมุดที่บริหารจัดการด้วยระบบคอมพิวเตอร์ 1. ผนึกบาร์โคดประจำเล่ม 2. ผนึกบัตรวันครบกำหนด 3. ประทับตราห้องสมุดตามตำแหน่งที่ ขาดหายไปเนื่องจากการซ่อม

อุปกรณ์การซ่อมหนังสืออุปกรณ์การซ่อมหนังสือ เครื่องมือ วัสดุ

เครื่องมือ • เครื่องตัด • เครื่องเย็บสัน • เครื่องอัด • อุปกรณ์ผนึกกาวและทำความสะอาด

เครื่องตัด

เครื่องมือเย็บสัน

เครื่องอัด

อุปกรณ์ผนึกกาว

วัสดุ • กระดาษ • ผ้า • ด้ายเย็บและสิ่งประกอบ • กาวลาเท็กซ์ • ผ้าเทปหุ้มสัน

สวัสดีค่ะ

การซ่อมบำรุงรักษาหนังสือ