Chöông 7 ÑÒNH GIAÙ CHÖÙNG KHOAÙN

1. Chöông 7 ÑÒNH GIAÙ CHÖÙNG KHOAÙN

2. PHAÀN I TRÁI PHIẾU (CHỨNG KHOÁN NỢ) I. Các vấn đề chung về trái phiếu • Khái niệm: Trái phiếu là một loại chứng khoán quy định nghĩa vụ của người phát hành (người vay tiền) phải trả cho người nắm giữ chứng khoán (người cho vay) một khoản tiền xác định, thường là trong những khoảng thời gian cụ thể, và phải hoàn trả khoản cho vay ban đầu khi nó đáo hạn.

3. 2. Đặc điểm. a. Ba đặc trưng của trái phiếu: +Mệnh giá (được hoàn vốn). +Lãi suất định kỳ (coupon): lãi xác định. + Thời hạn (có thời hạn nhất định). b. Trái phiếu thể hiện quan hệ chủ nợ – con nợ giữa người phát hành và người đầu tư. - Phát hành trái phiếu: vay vốn. - Mua trái phiếu: cho vay vốn. Là chủ nợ, người nắm giữ trái phiếu (trái chủ) có quyền đòi các khoản thanh toán theo cam kết về khối lượng và thời hạn, song không có quyền tham gia vào những vấn đề của bên phát hành.

4. c. Lãi suất của các trái phiếu rất khác nhau, được quy định bởi các yếu tố: + Cung cầu vốn trên thị trường tín dụng. Lượng cung cầu vốn đó lại tuỳ thuộc vào chu kỳ kinh tế, động thái chính sách của ngân hàng trung ương, mức độ thâm hụt ngân sách của chính phủ và phương thức tài trợ thâm hụt đó. + Mức rủi ro của mỗi nhà phát hành và của từng đợt phát hành. Cấu trúc rủi ro của lãi suất sẽ quy định lãi suất của mỗi trái phiếu. Rủi ro càng lớn, lãi suất càng cao. + Thời gian đáo hạn của trái phiếu. Nếu các trái phiếu có mức rủi ro như nhau, nhìn chung thời gian đáo hạn càng dài thì lãi suất càng cao.

5. 3. Phân loại trái phiếu a. Căn cứ vào việc có ghi danh hay không: - Trái phiếu vô danh: là trái phiếu không mang tên trái chủ, cả trên chứng chỉ cũng như trên sổ sách của người phát hành. Những phiếu trả lãi đính theo tờ chứng chỉ, và khi đến hạn trả lãi, người giữ trái phiếu chỉ việc xé ra và mang tới ngân hàng nhận lãi. Khi trái phiếu đáo hạn, người nắm giữ nó mang chứng chỉ tới ngân hàng để nhận lại khoản cho vay. - Trái phiếu ghi danh: là loại trái phiếu có ghi tên và địa chỉ của trái chủ, trên chứng chỉ và trên sổ của người phát hành. Hình thức ghi danh có thể chỉ thực hiện cho phần vốn gốc, cũng có thể là ghi danh toàn bộ, cả gốc lẫn lãi. Dạng ghi danh toàn bộ mà đang ngày càng phổ biến là hình thức ghi sổ. Trái phiếu ghi sổ hoàn toàn không có dạng vật chất, quyền sở hữu được xác nhận bằng việc lưu giữ tên và địa chỉ của chủ sở hữu trên máy tính.

6. b. Căn cứ vào chủ thể phát hành. • Trái phiếu chính phủ, công trái. • Trái phiếu công trình. • Trái phiếu công ty (trái phiếu có đảm bảo, trái phiếu không đảm bảo). • Ngoài ra còn có: trái phiếu có thể chuộc lại (callable bonds), trái phiếu có thể chuyển đổi (transferable bonds).

7. II. Định giá trái phiếu 1. Một số khái niệm về giá trái phiếu: Giaù trò thanh lyù (liquidation value) laø giaù trò hay soá tieàn thu ñöôïc khi baùn doanh nghieäp hay taøi saûn khoâng coøn tieáp tuïc hoaït ñoäng nöõa. Giaù trò hoaït ñoäng (going-concern value) laø giaù trò hay soá tieàn thu ñöôïc khi baùn doanh nghieäp vaãn coøn tieáp tuïc hoaït ñoäng.

8. Giaù trò soå saùchcuûa taøi saûn töùc laø giaù trò keá toaùn cuûa taøi saûn ñoù, noù baèng chi phí mua saém taøi saûn tröø ñi phaàn khaáu hao tích luõy cuûa taøi saûn ñoù. • Giaù trò soå saùch cuûa doanh nghieäp laø giaù trò toaøn boä taøi saûn cuûa doanh nghieäp tröø ñi giaù trò caùc khoaûn nôï phaûi traû vaø giaù trò coå phieáu öu ñaõi ñöôïc lieät keâ treân baûng caân ñoái taøi saûn cuûa doanh nghieäp.

9. Giaù trò thò tröôøng (market value) laø giaù cuûa taøi saûn hoaëc doanh nghieäp ñöôïc giao dòch treân thò tröôøng. Giaù trò thò tröôøng (market value) cuûa moät chöùng khoaùn töùc laø giaù trò cuûa chöùng khoaùn ñoù khi noù ñöôïc giao dòch mua baùn treân thò tröôøng. Giaù trò lyù thuyeát (intrinsic value) cuûa moät chöùng khoaùn laø giaù trò maø chöùng khoaùn neân coù döïa treân nhöõng yeáu coù lieân quan khi ñònh giaù chöùng khoaùn ñoù.

10. 2. Định giá trái phiếu • Ñònh giaù traùi phieáu töùc laø quyeát ñònh giaù trò lyù thuyeát cuûa traùi phieáu moät caùch chính xaùc vaø coâng baèng. Giaù trò cuûa traùi phieáu ñöôïc ñònh giaù baèng caùch xaùc ñònh hieän giaù cuûa toaøn boä thu nhaäp nhaän ñöôïc trong thôøi haïn hieäu löïc cuûa traùi phieáu.

11. a. Định giá trái phiếu vĩnh cửu • Trái phiếu vĩnh cửu (perpetual bond) là trái phiếu không có kì hạn (không đáo hạn). F: Mệnh giá trái phiếu. i: lãi suất/kì (năm, 6 tháng,…) I: lãi định kì (Mệnh giá X lãi suất/kì) r: lãi suất thị trường PV: hiện giá của trái phiếu

12. I PV = r Hiện giá của trái phiếu được xác định như sau: Giaû söû baïn mua moät traùi phieáu ñöôïc höôûng laõi 50$ moät naêm trong khoaûng thôøi gian voâ haïn vaø nếu lãi suất thị trường là 12%. Hieän giaù cuûa traùi phieáu naøy seõ laø: PV = I/r = 50/0.12 = 416,67$

13. F PV = (1 + r)n b. Định giá trái phiếu chiết khấu (trái phiếu không hưởng lãi – zero coupon) • Traùi phieáu kyø haïn khoâng höôûng laõi (zero-coupon bond) laø loaïi traùi phieáu khoâng coù traû laõi ñònh kyø maø ñöôïc baùn vôùi giaù thaáp hôn nhieàu so vôùi meänh giaù.

14. 1000 PV = (1 + 12%)10 • Giaû söû NH Ñaàu Tö vaø Phaùt Trieån Vieät Nam phaùt haønh traùi phieáu khoâng traû laõi coù thôøi haïn 10 naêm vaø meänh giaù laø 1000$. Neáu laõi suaát thị trường laø 12%, giaù baùn cuûa traùi phieáu naøy seõ laø: PV = 321,97

15. c. Định giá trái phiếu có lãi định kì (trái phiếu đường thẳng) • Traùi phieáu trả lãi định kì (nonzero coupon bond) laø loaïi traùi phieáu coù xaùc ñònh thôøi haïn ñaùo haïn vaø laõi suaát ñöôïc höôûng qua töøng thôøi haïn nhaát ñònh. Khi mua loaïi traùi phieáu naøy nhaø ñaàu tö ñöôïc höôûng laõi ñònh kyø, thöôøng laø haøng naêm, theo laõi suaát coâng boá (coupon rate) treân meänh giaù traùi phieáu vaø ñöôïc thu hoài laïi voán goác baèng meänh giaù khi traùi phieáu ñaùo haïn.

16. n F I ∑ PV = + (1 + r)i (1 + r)n i=1 F: Mệnh giá trái phiếu. i%: lãi suất/kì (năm, 6 tháng,…) I: lãi định kì (F*i%) r: lãi suất thị trường PV: hiện giá của trái phiếu n: số kì cho đến khi đáo hạn (tính từ thời điểm định giá đến khi đáo hạn trái phiếu)

17. 1 – (1+r) -n I PV = + r F (1 + r)n Hoặc

18. 1 – (1+12%)-9 PV = + 1000*10% 1000 12% (1 + 12%)9 Ví dụ Giaû söû baïn caàn quyeát ñònh giaù cuûa moät traùi phieáu coù meänh giaù laø 1000$, ñöôïc höôûng laõi suaát 10% trong thôøi haïn 9 naêm trong khi laõi suaát thị trường là 12%/naêm. PV = 893,44 $

19. 1 – (1+10%)-9 PV = + 1000*10% 1000 10% (1 + 10%)9 • Nếu lãi suất thị trường bây giờ là 10%: PV = 1000 $

20. 1 – (1+8%)-9 PV = + 1000*10% 1000 8% (1 + 8)9 • Nếu lãi suất bây giờ là 8% PV = 1124,94 $

21. r2 > r1 PV3 > F r1 PV1 = F PV2 < F r3 < r1 Nhận xét gì về sự thay đổi của hiện giá trái phiếu khi lãi suất thị trường thay đổi?

22. 1 – (1+12%)-15 PV = + 1000*10% 1000 12% (1 + 12%)15 • Còn nếu thời gian đến ngày đáo hạn của trái phiếu bây giờ là 15 năm (các yếu tố khác không đổi): PV = 863,78 $

23. Khi laõi suaát treân thò tröôøng baèng laõi suaát traùi phieáu thì giaù traùi phieáu baèng meänh giaù cuûa noù • Khi laõi suaát treân thò tröôøng thaáp hôn laõi suaát traùi phieáu thì giaù traùi phieáu seõ cao hôn meänh giaù cuûa noù • Khi laõi suaát treân thò tröôøng cao hôn laõi suaát traùi phieáu thì giaù traùi phieáu seõ thaáp hôn meänh giaù cuûa noù • Laõi suaát gia taêng laøm cho giaù traùi phieáu giaûm trong khi laõi giaûm seõ laøm cho giaù traùi phieáu gia taêng • Thò giaù traùi phieáu tieán daàn ñeán meänh giaù cuûa noù khi thôøi gian tiến daàn ñeán ngaøy ñaùo haïn.

24. 0 5 10 15 Thôøi haïn Hiện Giaù traùi phieáu r = 8% V=1124,94 r = 10% PV=1000 V= 893,44 r = 12%

25. 1 – (1+r’) –n’ I’ PV = + r’ F (1 + r)n d. Trường hợp lãi được tính theo nửa năm. Với : I’: lợi tức định lì nửa năm (I’ = I/2) r’: lãi suất thị trường/nửa năm n’: số kì lãi còn lại cho đến khi đáo hạn (n’ = 2n)

26. 3. Tỷ suất sinh lời của trái phiếu Ngöôïc laïi, neáu bieát tröôùc giaù traùi phieáu vaø caùc yeáu toá khaùc nhö laõi haøng naêm ñöôïc höôûng, meänh giaù hoaëc giaù thu hoài traùi phieáu tröôùc haïn vaø thôøi haïn cuûa traùi phieáu chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc laõi suaát ñaàu tö traùi phieáu.

27. I CY = P a. Tỷ suất sinh lời hiện tại (Current yield) I: Lợi tức hàng năm. P: giá thị trường của trái phiếu

28. 1 – (1+y) -n I P = + y F (1 + y)n b. Tỷ suất sinh lời đáo hạn (Yield to Maturity P: thị giá của trái phiếu. y: Tỷ suất sinh lời cho đến khi đáo hạn

29. VP1 - P y = y1 + (y2 – y1) (VP1 – P) + (P – VP2) Xác định tỷ suất sinh lời bằng phương pháp nội suy • Chọn một giá trị y1 nào đó sao cho vế phải của phương trình có kết quả là VP1 (giá trị lớn hơn nhưng gần nhất với P) • Chọn một giá trị y2 nào đó sao cho vế phải phương trình có kết quả VP2 (giá trị nhỏ hơn gần nhất với) • Khi đó ta thấy y1<y2 và thường là hơn kém nhau 0,5% hoặc 1% • Lúc này tỷ suất sinh lời cần tìm:

30. Làm thế nào để chọn giá trị y1,y2? • So sánh thị giá của trái phiếu với mệnh giá của trái phiếu. • Biết rằng khi giá bán bằng mệnh giá thì tỷ suất sinh lời bằng lãi suất của trái phiếu. • Cũng biết rằng, lãi suất thị trường (tỷ suất sinh lời tỷ lệ nghịch với giá trị (giá bán) của trái phiếu. • Thường, nếu thị giá lớn hơn mệnh giá, ta nên đoán

31. Ví dụ • Giaû söû baïn mua moät traùi phieáu coù meänh giaù 1000$, thôøi haïn 14 naêm ñöôïc höôûng laõi suaát haøng naêm laø 15% vôùi giaù laø 1368,31$. Baïn giöõ traùi phieáu naøy cho ñeán khi ñaùo haïn, lôïi suaát ñaàu tö traùi phieáu naøy laø bao nhieâu?

32. 1000 1 – (1+y) -14 150 1368,31 = + y (1 + y)14 y1 = 10%, VP1 = 1368,33 y2 = 10,5%, VP2 = 1322,66 1368,33 – 1368,31 y = 10% + 0,5% (1368,33 – 1368,31) + (1368,31-1322,66) y = 10%

33. F F (1 + y)n = P = P (1 + y)n Trái phiếu chiết khấu

34. PHAÀN IICHỨNG KHOÁN VỐN (CỔ PHIẾU) • Khái niệm. Coå phieáu thöôøng laø chöùng nhaän ñaàu tö vaøo coâng ty coå phaàn. Ngöôøi mua coå phieáu thöôøng ñöôïc chia lôïi nhuaän haøng naêm töø keát quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty vaø ñöôïc sôû höõu moät phaàn giaù trò coâng ty töông öùng vôùi giaù trò coå phieáu hoï ñang nắm giöõ. I. Cổ phiếu thường

35. 2. Đặc điểm. • Chứng khoán vốn (cổ phiếu) không có kì hạn và không được hoàn vốn. • Lợi tức của cổ phiếu phụ thuộc vào kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. • Rủi ro đối với nhà đầu tư cao, rủi ro cổ phiếu gắn liền với rủi ro kinh doanh của doanh nghiệp. • Khi công ty bị phá sản, cổ đông thường là người cuối cùng được chia giá trị tài sản thanh lý (khi doanh nghiệp phá sản). • Thị giá biến động rất nhanh nhạy, đặc biệt trên thị trường thứ cấp.

36. 3. Ưu, nhược điểm khi huy động vốn bằng phát hành cổ phiếu. • Ưu điểm. • Chi phí sử dụng vốn rẻ hơn. • Phát hành cổ phiếu thường có ý nghĩa là tăng thêm vốn tự có song không bị ràng buộc nghĩa vụ trả lợi tức cố định có lợi cho công ty trong trường hợp thu nhập chưa cao không dẫn đến nguy cơ phá sản. • Là loại chứng khoán không có kì hạn, nên công ty không phải lo đến việc trả nợ khi đến hạn. • Trong trường hợp lạm phát, các loại cổ phiếu thường hấp dẫn hơn so với chứng khoán khác.

37. Nhược điểm • Chi phí phát hành cao hơn. • Phát hành thêm cổ phiếu thường phải chia sẻ quyền điều hành và có thêm cổ đông mới. • Cổ tức của cổ đông không được khấu trừ khỏi thuế mà phải lấy từ lợi nhuận sau thuế đẻ chia.

38. Vốn điều lệ F = Số cổ phiếu đăng kí phát hành 4. Các loại giá cổ phiểu. a. Mệnh giá (thường không mang ý nghĩa kinh tế)

39. Ví dụ • Vốn điều lệ công ty : 3 tỷ • Số cổ phiếu phát hành: 100.000 • Mệnh giá = 3.000.000.000 / 100.000 Mệnh giá = 30.000đ

40. CPT + Thặng dư + Quỹ Thư giá = Số cổ phiếu thường đang lưu hành b. Thư giá: Là giá trị sổ sách kế toán, phản ánh tình trạng vốn cổ phần của công ty tại một thời điểm nhất định.

41. Ví dụ • Công ty phát hành thêm 10.000 cổ phiếu với giá là 50.000đ/cp • Thu nhập giữ lại: 900 triệu. • CPT = 110.000 *30.000 = 3,3 tỷ • Thặng dư: (50.000 – 30.000)*10.000 =0,2 tỷ • Thư giá = (3,3 tỷ + 0,2 tỷ + 0,9 tỷ ) / 110.000 = 40.000đ

42. c. Hiện giá. Là giá trị thực của cổ phiếu tại thời điểm hiện tại được tính toán dựa vào các khoản thu nhập trong tương lai của cổ phiếu được đưa về giá trị hiện tại bằng suất chiết khấu (thường là lãi suất thị trường hiện tại). Ý nghĩa: giúp nhà đầu tư thẩm định dự án đầu tư và ra quyết định đầu tư,

43. d. Thị giá. Là giá bán của cổ phiếu trên thị trường. Thị giá ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm: - Yếu tố nội tại doanh nghiệp: tình hình tài chính, khả năng sinh lời,… - Yếu tố bên ngoài: kinh tế vĩ mô, chính sách, các yếu tố phi kinh tế…

44. D PV = r 5. Định giá cổ phiếu thường • Mô hình không tăng trưởng: D: Cổ tức chia hàng năm (D1 = D2 = D3=……= Dn = D) PV: Hiện giá cổ phiếu. r: Tỷ suất sinh lời mong đợi của nhà đầu tư (suất chiết khấu).

45. D0(1 + g) D1 PV = = r - g r - g b. Mô hình tăng trưởng đều. g%: tốc độ tăng trưởng hàng năm. D0: Cổ tức chia năm nay. Di: cổ tức chia năm i

46. n Di Pn ∑ + PV = (1 + r)n i = 1 (1 + r)i c. Mô hình tăng trưởng không đều giữa các thời kì i = 1→n: khoảng thời gian tốc độc tăng trưởng thay đổi Từ thời điểm n trở đi, tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp là đều (trở lại mô hình tăng trưởng đều)

47. II. Cổ phiếu ưu đãi • Coå phieáu öu ñaõi laø loaïi coå phieáu maø coâng ty phaùt haønh cam keát traû tyû leä coå töùc coá ñònh haøng naêm vaø khoâng coù tuyeân boá ngaøy ñaùo haïn. Roõ raøng loaïi coå phieáu naøy coù nhöõng tính chaát gioáng nhö traùi phieáu vónh cöõu. Do ñoù, moâ hình ñònh giaù traùi phieáu vónh cöõu coù theå aùp duïng ñeå ñònh giaù coå phieáu öu ñaõi.

48. Giaù coå phieáu öu ñaõi ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: • V = Dp/rp • - Dp: coå töùc haøng naêm cuûa coå phieáu öu ñaõi. • - rp: tyû suaát mong đợi của nhà đầu tư. • VD: Giaû söû REE phaùt haønh coå phieáu öu ñaõi meänh giaù 100$ traû coå töùc 9% vaø nhaø ñaàu tö muoán laõi suaát ñaàu tö laø 14%, giaù coå phieáu naøy seõ laø: • V = $9/0,14 = 64,29$

49. III. Tỷ suất sinh lời cổ phiếu 1. Cổ phiếu ưu đãi. • Neáu thay giaù thò tröôøng hieän taïi (P) cho giaù trò lyù thuyeát (PV) trong coâng thöùc tính giaù trò lyù thuyeát cuûa coå phieáu öu ñaõi chuùng ta coù ñöôïc: • P = Dp/rp • Trong ñoù Dp laø coå töùc cuûa coå phieáu öu ñaõi vaø kp laø lôïi suaát khi ñaàu tö coå phieáu öu ñaõi. Töø coâng thöùc trên cho pheùp chuùng ta giaûi tìm lôïi suaát coå phieáu öu ñaõi laø: • kp = Dp/P (4.9)

50. Ví duï giaù thò tröôøng hieän taïi cuûa coå phieáu öu ñaõi coù meänh giaù laø 100$ traû coå töùc 10% laø 91,25$. Lôïi suaát ñaàu tö coå phieáu naøy laø: • kp = (100 x 10%)/91,25 = 10,96%