HEMSIRELIKLE ILGILI KURAMLAR

1. HEMSIRELIKLE ILGILI KURAMLAR Yrd.Do�.Dr. Seyhan �. SARITAS

2. KURAM NEDIR Kuramlar genel anlamda, yaygin olarak var olan seyleri anlamak, kontrol etmek, �nceden bildirmek ve izah etmek i�in kullanilan a�iklamalardir. En genel ifade ile, belirli bir amaca hizmet eden ger�egin sistematik olarak ortaya �ikmasidir.

3. Kuramin 4 temel fonksiyonu vardir: Tanilama A�iklama Tahmin etme Kontrol

4. Kuramlar, kavramlar ve tanimlardan olusur. Kuram kurmak, kavramlari kullanmak demektir. �rnegin; F. Nigtingale g�nes isigi ve saglik arasindaki iliski ile hemsirelik kuramini gelistirmeye baslamistir. Kuram i�erik, s�re� ve amaci kapsamasi bakimindan bir b�t�nd�r.

5. Insani, bio-psiko-sosyal ve spir�el bir varlik olarak ele alan hemsirelik kuramlari, genel olarak kabul edilen bakis a�isini yansitir. Hemsirelik kuramlari, mesleginin ger�eklerini yorumlar ve tanimlar, b�ylece bir profesyonel olarak uygulama, egitim ve arastirma aktivitelerinde hemsirelere rehberlik eder.

6. Kuramlar hemsirelik mesleginin uygulamali bir disiplin oldugunu g�stermesi a�isindan da yararlidir. Kuram, bilimsel bilginin ve ilkelerin uygulama alaninda kullanilmasinda �nemli bir rol oynar. Kuram gelistirme, entellekt�el bir s�re�tir; karsilastirma, deneme ve iliskileri g�stermeyi kapsar.

7. Kuramlar olaylari tanimlama, a�iklama, irdeleme ve sonu�lari kontrol etmeye yarar. Kuram, sorulara cevap verebilmek, problemleri ��zebilmek, yapiyi a�iklamak ve tanimlamak i�in bilginin organize edilmis, dinamik yapilandirilmis bi�imidir.

8. HEMSIRELIKTE KURAM GELISTIRMENIN �NEMI Kuramlar, hemsirelik meslegini a�ik�a tanimlayarak, hemsirelik uygulamalarinin temelinin ne olacagini belirlemeye ve ayirt etmeye yardim eder. Hemsirelik kuramlarinin formal tanimi, saglik bakimi i�inde hemsirelerin rollerinin ve ama�larinin anlasilmasini saglar.

9. Hemsirelik alaninda gelistirilmis kuramlarin amaci; Hastaya daha iyi hizmet sunma Egitim ve arastirma i�in rehber olusturma Mesleki profesyonelligi artirmaktir.

10. Kuramlarin yararlari Bakimda istenilen sonuca ulasmak i�in kontrol, tahmin ve a�iklama yapmayi kolaylastirir. Organize, etkili ve ekonomik �grenme ve uygulama saglar. Olaylarin tanimlanmasina ve a�iklanmasina sistematik yaklasim sunar. Birbiri ile iliskili, anlasilabilir bir dizi kavram yoluyla iletisimi kolaylastirir. Hemsirelik uygulamalarina rehberlik eder.

11. Kuramlarin yararlari Hemsirelik uygulamalarinda neden sonu� iliskisini a�iklar. Hemsirelik uygulamalarinin etkinligini artirir ve gelistirir. Egitimde bilgiyi organize eder. Ne yapilacagi ve neden yapilacagi konusunda rehberlik eder. Kuramlar, mesleki bilgiyi kavramsal bir �er�eve i�inde �rg�tler. B�ylece hizmetin sunumunda ekonomi saglar, hizmetin etkinliligini artirir.

12. KURAMCILARIN HEMSIRELIGI ELE ALISLARINDAKI ORTAK Y�NLER Birey kendi ihtiya�larini karsilayincaya kadar, onun bakim sorumlulugunu �stlenme Sagligin s�rd�r�lmesi ya da yeniden kazanilmasi i�in �evreyi kontrol etme ya da degistirme Belirli ama�lara ulasmada bireye yardimci olma.

13. HEMSIRELIK KURAMLARI TEMEL ALANLARINA G�RE Insan gereksinimlerini temel alan kuramcilar Hasta-hemsire arasindaki karsilikli iliskiyi temel alan kuramcilar Bakimin sonucunu temel alan kuramcilar.

14. Gereksinim kuramlari Bu kuramlar bireylerin fiziksel ve mental gereksinimlerini karsilamak i�in bireylere yardim etmeye temellendirilmistir. Bu kuramlarin temeli en iyi Roper, Logan, Tierney�in hemsirelik modelinde g�sterilmistir.

15. ETKILESIM KURAMLARI Bu kuramlar hasta ile bi�imlendirilmis hemsire iletisimini kapsar. Bu gibi kuramlar basit fiziksel gereksinimleri dikkate almadigi ve medikal saglik modelinde �ogunlukla reddedildigi i�in olumsuz elestirilmektedir.

16. Sonu� kuramlari Bu kuramlar degisim g�c� olarak hemsireleri tanimlar. Hemsireler hastalikla basetme ve uyum saglamak i�in bireyleri yetkiledirir. Sonu� kuramlari uygulamada uygulanmasinin �ok zor ve �ok soyut olmasi nedeni ile elestirilmektedir.

17. H�manistik kuramlar Bu kuramlar, bireye, insana yakisir bi�imde, sayginligini koruyarak hizmet sunulmasini kapsar.

18. Yasam modeli Roper, Logan, Tierney tarafindan gelistirilmistir. Bu kuramda,birbiri ile iliskili ve birbirini etkileyen 5 anlamli bilesenden olusur: G�nl�k yasam aktiviteleri Yasam s�resi Bagimlilik/bagimsizlik durumu Yasam aktivitelerini etkileyen fakt�rler Yasamda bireysellik

19. G�nl�k yasam aktiviteleri G�venli �evrenin saglanmasi ve s�rd�r�lmesi Iletisim Solunum Beslenme Bosaltim Bireysel hijyen ve giyim V�cut isisinin kontrol� Hareket �alisma ve eglence Uyku �l�m