Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej

1. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej prof. dr hab. Walenty Poczta

2. Rolnictwo polskie w uwarunkowaniach gospodarki rynkowej i WPR Bieżące wskaźniki zmian cen detalicznych i wynagrodzeń Źródło: Seremak-Bulge J., Rembeza J., Zmiany cen i marż cenowych na poszczególnych poziomach podstawowych rynków rolnych, Pułtusk 2009.

3. Rolnictwo polskie w uwarunkowaniach gospodarki rynkowej WPR Wskaźniki zmian cen otrzymywanych i płaconych przez rolników Źródło: Seremak-Bulge J., Rembeza J., Zmiany cen i marż cenowych na poszczególnych poziomach podstawowych rynków rolnych, Pułtusk 2009.

4. +15,3% (62% przyrost produkcji +38% dotacje do produktu)

5. +3,6%

6. +150% 11 razy

8. Wsparcie polskiego sektora rolnego po akcesji do UE (stan na styczeń-luty 2011 r.) Łączne wsparcie - ponad 100 mld zł Z kwoty ponad 100 mld zł do gospodarstw rolnych trafiło około 95 mld zł mld zł: • prawie 70% środków pozyskiwanych przez gospodarstwa rolne z tytułu WPR jest przeznaczanych przez rolników na cele produkcyjne i modernizacyjne w gospodarstwach rolnych, • niecałe 20% służy realizacji celów socjalnych rodzin rolników, • nieco ponad 10% jest kierowanych na cele związane z ochroną i kształtowaniem środowiska naturalnego. • Z tych samych badań wynika, że 93% kwoty otrzymanych płatności obszarowych miało przeznaczenie produkcyjne(Czubak W., Pawlak K.)

9. Wsparcie sektora rolnego WPR w perspektywie 2007-2013 Wsparcie sektora rolnego: Razem UE-27 (2007-2013) – 374,5 mld EURO Polska (2007-2013) – 28,3 mld euro + 8,2 wkład publiczny krajowy= 36,5 mld EURO • dopłaty bezposrednie – 15,1 mld EURO + 4,2 mld (CNDP)= 19,3 mld EURO • PROW 13,2 mld euro z budzetu UE + 4 mld euro wkład publiczny krajowy=17,2 mld EURO

11. Perspektywa budżetowa UE 2014-2020 Najważniejsze dylematy: • Jak duży będzie budżet UE w perspektywie 2014-2020 – czy będzie zbliżony do maksymalnego poziomu 1,27% PKB, czy jak w Perspektywie 2007-2014 będzie to około 1%, czy może jeszcze mniej, np. 0,85% PKB? • Jaka część tego budżetu zostanie przeznaczona na WPR? • Jaki cele zostaną postawione przed WPR, a w szczególności jaka będzie lista tzw. „nowych wyzwań” i jaka część budżetu rolnego będzie miała służyć ich realizacji? • Jakie powinny być kryteria alokacji środków ze WPR pomiędzy państwa członkowskie, a nawet poszczególnych beneficjentów? • Czy nadal mają istnieć dwa filary WPR? • Jeśli tak, jakie powinny być relacje między I a II Filarem WPR i jaka będzie merytoryczna treść polityk w obu filarach? • Jakie instrumenty stosować w obu Filarach i jakie środki przeznaczać na ich realizację? • Jaki kształt w ramach I Filaru WPR mają wypełniać płatności bezpośrednie? • Które z instrumentów polityki rynkowej powinny być zachowane? • Jakie funkcje powinien wypełniać II Filar WPR, czy powinien być bardziej „rolniczy”, czy bardziej „wiejski”? • Czy może część „wiejską” II filara przenieść do funduszy spójności?

12. Jakie przesłanki i kryteria wsparcia sektora rolnego UE w przyszłości? Rolnictwo jest dostarczycielem dóbr publicznych (globalne bezpieczeństwo żywnościowe, łagodzenie zmian klimatycznych, różnorodność biologiczna, bioenergia, zachowanie i odnowa gleby, dobra gospodarka wodna i zarządzanie jakością wody, wkład w  wartości kulturowe, kształtowanie cennych krajobrazów, Czyni to głównie poprzez użytkowanie ziemi Zatem obszar UR w poszczególnych krajach powinien być podstawowym kryterium alokacji kopert płatności bezpośrednich (flat rate) Ponadto w EMR przed rolnikami zostały postawione także wysokie wymagania w zakresie likwidacji negatywnych efektów zewnętrznych: wypełniania standardów ochrony środowiska w działalności rolniczej, ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz dbałości o dobrostan zwierząt.

13. Jakie przesłanki i kryteria wsparcia sektora rolnego UE w przyszłości? Za świadczenie dóbr publicznych rynek rolników nie wynagradza, a zatem występuje przesłanka - także o charakterze ekonomicznej racjonalności - uzasadniająca wynagradzanie rolników ze środków publicznych.

14. Funkcje rolnictwa

15. NOWA PROPOZYCJA KLASYFIKACJI POZAKOMERCYJNCYH FUNKCJI ROLNICTWA 1. Funkcje białe Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] Pozakomercyjne funkcje rolnictwa 2. Funkcje błękitne 4.Funkcje zielone 3. Funkcje żółte

16. 1. Funkcje białe Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] Zapewnienie różnorodności żywności Produkcja rolna na potrzeby farmaceutyczne 1. Funkcje białe Zapewnienie wysokiej jakości zdrowotnej żywności Wytwarzanie żywności funkcjonalnej

17. 2. Funkcje błękitne Zarządzanie zasobami wodnymi Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] 2. Funkcje błękitne Wytwarzanie energii wodnej i wiatrowej Poprawa jakości wód Zapobieganie powodziom

18. 3. Funkcje żółte Utrzymanie spójności i żywotności obszarów wiejskich Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] Podtrzymanie tożsamości wsi Podtrzymanie i rozwój infrastruktury gospodarczej 3. Funkcje żółte Ochrona tradycji i kultury ludowej Rozwój produkcji i usług bezpośrednio związanych z rolnictwem

19. 4. Funkcje zielone Współdziałanie w utrzymaniu obszarów chronionych Źródło: opracowano na podstawie [Wilkin 2007] oraz [Huylenbroeck i inni 2007] Poprawa obiegu materii i energii Kształtowanie i ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego 4. Funkcje zielone Wytworzenie energii z biomasy Proekologicznaagrotechnika Zapewnienie dobrostanu zwierząt gospodarskich Podtrzymanie bioróżnorodności

23. aPowierzchnia bazowa do której będą przysługiwały dopłaty bezpośrednie w 2013 roku; wyliczono na

25. Komunikat Komisji 17.11.2010w sprawie przyszłości WPR Trzy opcje (warianty): I – Status Quo, II- Wsparcie bardziej zbilansowane, ukierunkowane i zrównoważone (zielone), III – Likwidacja wsparcia rynkowego i dochodowego.

26. OPCJA II Płatności bezpośrednie (3 składniki): • wsparcie bazowe (dochodowe), • wsparcie za obowiązkowe „zielone” dobra publiczne, • wsparcie za dobrowolne działania na rzecz środowiska (jako kompensata),

27. OPCJA II Inne problemy: • art. 68.- wsparcie specyficzne (do 10%), • capping, • aktywny rolnik (rola ETO), • wsparcie dla małych gospodarstw,

28. OPCJA II Instrumenty wsparcia rynkowego: • udoskonalenie i uproszczenie, • poprawa funkcjonowania łańcucha żywnościowego,

29. OPCJA II Rozwój obszarów wiejskich: • instrumenty dostosowane i nakierowane na wsparcie środowiska, restrukturyzacji, innowacji, inicjatywy regionalne i lokalne, • instrumenty ograniczania ryzyka i stabilizacji dochodów (zgodne z zieloną skrzynką WTO), • alokacja między kraje członkowskie na podstawie obiektywnych kryteriów.

31. Ekspertyza zespołu z KEiPGwA Alokacja środków dla poszczególnych krajów została przeprowadzona z uwzględnieniem następujących kryteriów (scenariusze wielowariantowe): (Powierzchnie): • Użytki rolne, • Trwałe użytki zielone, • Grunty pod roślinami niezbożowymi, • ONW, • Natura 2000, • Gospodarstwa ekologiczne, • Obszary szczególnie cenne przyrodniczo (HNV). oraz: 10%płatności specyficzne [Zespoł: prof. W. Poczta, dr W. Czubak, dr A. Sadowski, dr P. Siemiński]

32. Ekspertyza zespołu z KEiPGwA Reforma I filaru WPR spowodowałaby: • znaczne zmiany w alokacji dopłat bezpośrednich, (główna przyczyną to odejście od plonu referencyjnego na rzecz zasady flate rate), • wzrost płatności w stosunku do 2013 roku wystąpiłby głównie w nowych krajach członkowskich (ale także np. Hiszpania), • przypadku Polski: • bardzo korzystna zasada flate rate (min. 60% płatności) • mało korzystne „zazielenienie”: • mały udział TUZ, • niska bioróżnorodność (b. wysoki udział zbóż w strukturze zasiewów), • problem z „nowym” ONW, • Problem -obiektywne wyznaczenie HNV (zle też ONW i Natura 2000) [Trudności obiektywnego pomiaru !!!]

35. Inne ważne zagadnienia • Likwidacja kwot mlecznych (model CAPRI), • Reforma WPR a WTO (model GTAP)

36. Skutki likwidacji kwot mlecznych (model CAPRI)(dr A. Baer-Nawrocka, dr E. Kiryluk-Dryjska)

37. Czy specyficzny rodzaj polityki gospodarczej którą jest WPR powinien istnieć i w jakim kształcie? • Według ostatniego Eurobarometru: • 90% ankietowanych obywateli UE uważa, że rolnictwo i obszary wiejskie są ważne dla przyszłości Europy, • 83% ankietowanych obywateli UE opowiada się za wsparciem finansowym dla rolników, • przeciętnie ankietowani uważają, że decyzje w sprawie polityki rolnej powinny być nadal podejmowane na szczeblu UE. • Udział kosztów WPR we wspólnym budżecie UE uległ zmniejszeniu z około 75% w 1985 roku do mniej niż 40% na koniec bieżącej Perspektywy Finansowej (wysoki udział wydatków na WPR nie wynika z kosztochłonności czy też braku racjonalności tej polityki, a jest skutkiem jej zaawansowanej integracji) • Wydatki na WPR stanowią obecnie: • 0,45% PKB, • 2,5% wydatków finansów publicznych w UE, • 80 euro rocznie na 1 obywatela UE.

38. Czy specyficzny rodzaj polityki gospodarczej którą jest WPR powinien istnieć i w jakim kształcie? • liczba głodujących w skali światowej przekracza miliard, • w Unii Europejskiej ponad 40 milionom osób ubogich brakuje żywności • według FAO do 2050 r. globalne zapotrzebowanie na żywność podwoi się, liczba ludności na świecie ma wzrosnąć z 6 mld obecnie do 9 mld. • rolnictwo UE zapewnia bardzo dobre wyżywienie dla 500 mln osób, a może/powinno wziąć udział w rozwiązywaniu problemów żywnościowych w skali globalnej, • tworzy dobra publiczne, • zagospodarowuje 60% powierzchni Polski, 50% powierzchni UE (z lasami ponad 90%).

39. Dziękuję za uwagę!