Mövzu 10. H əqiqi göbələklər aləmi – Mycota və ya Fungi

1. Aqronomluq ixtisasının “Bitki mühafizəsi” ixtisaslaşması üzrə “Ümumi fitopatologiya” kursu Mövzu 10. Həqiqi göbələklər aləmi – Mycota və ya Fungi P L A N: 10.1 Mycota və ya Fungi aləmi göbələklərinin əsas əlamətləri 10.2 Chytridiomycota şöbəsi göbələklərinin sinifləri, sıraları, xarakterik xüsusiyyətləri 10.3 Zygomycota şöbəsi göbələklərinin əsas taksonomiki xüsusiyyətləri

2. ƏDƏBİYYAT 1. Cəfərov İ. Ümumi fitopatologiya. Bakı: Elm, 2007, 392 s. 2.M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Hüseyn ZenginFitopatoloji. Erzurum: 2010, 256 s. 3. Общая и сельскохозяйственная фитопатология / Ю.Т.Дьяков, М.И.Дементьева и др. М.: «Колос», 1984, 495 с. 4. Попкова К. Общая фитопатология. М.: Агропромиздат, 1989, 362 с. 5.Семенкова И.Г., Соколова Э.С. Фитопатология. М.: Изд. Академия, 2003, 496 с. 6. Чикин Ю.А. Общая фитопатология (часть 1). Учебное пособие - Томск: ТГУ, 2001, 170 с. www. google.ru www.dic.academic.ru www.tankonyvtar.hu/. www. agroteh-garant.ru www.ual.es/GruposInv/ myco-ual/asexual. faculty.clintoncc.suny.edu/.

3. Mycota (Fungi) göbələkləraləmişöbələrininəsasəlamətləri

4. Chytridiomy-cota • 500-ə yaxın • Zygomycota • 600-ə yaxın Fungi • Ascomycota • 30000-ə yaxın • Basidiomycota • 25000-ə yaxın • Anamorphic fungi • 30000-ə yaxın

5. Chytridiomycotaşöbəsi Chytridiomycetessinfi Xitridiomikotaşöbəsininbirsinifivardır-Chytridiomycetes. Bu sinfədaxilolangöbələklərinhəyatfəaliyyətisuiləəlaqədardır. Onlarınçoxuyosunlarda, sudayaşayanaligöbələklərdəparazitlikedirlər. Vegetativbədənzəifinkişafetmiş, mitselarakəsməsizdir. Hüceyrədivarınınpolisaxaridtərkibinəxitin + β-qlyükankompleksidaxildir. Cinsiprosesholo, izo, hetero vəooqamiyadır. Qeyricinsiçoxalmabirqamçılızoosporlarınköməyiiləhəyatakeçirilir. Sinifintərkibinə 6 sıradaxildir. Onlarınəsaslarıaşağıdakılardır: Chytridiales, Blastocladiales, Monoblepharidales.

6. Chytridiomycotaşöbəsi Chytridiomycetessinfi Monoblepharidales Chytridiales Blastocladiales

7. 1- kələmdə qaraayaq; 2- kartofda xərçəng; 3- qarğıdalıda fizodermoz

8. Syhchytriumendobioticumgöbələyininbiolojivəinfeksion inkişaftsikli [Agrios, 1978]

9. Xərçənglə yoluxmuş yumrular

10. Xərçənglə yoluxmuş yumrular

11. Xərçənglə yoluxmuş yumrular

12. Kələmdə qaraayaq

13. Zoosporlar Sistalar Bitki hüceyrəsində zoosporangilər Protoplast Olpidium brassicae göbələyi bitki hüceyrələrində

14. Olpidium brassicae göbələyinin zoosporları

15. Aləm Göbələklər Mycota (Fungi) Şöbə Ziqomikota Zygomycota Sinif Ziqomisetlər Zygomycetes Sıra Endogonales Sıra Entomophthorales Sıra Mucorales Əhəmiyyətli cinslər: Glomus Əhəmiyyətli cinslər: Entomophthora Əhəmiyyətli cinslər: Mucor Rhizopus Ziqomisetlərintəsnifatı

16. Zygomycetessinfi Sinifinnümayəndələritəşkilatlanmasəviyyəsi, tallomundiferen-sasiyası, inkişafxüsusiyyətləri, anomorfmorfologiya, ekolojitrafikəlamətlərəvə s. görəfərqlənirlər. Əsassıralaraşağıdakılardır: Mucorales, Endogonales, Entomo-phthorales, Zoopagales. OnlarıniçərisindəMucoralesvəEntomo-phthoralessıralarınınnümayəndələrifərqlənirlər.

18. Mucoralessırası Bütünmukorgöbələkləriyaxşıinkişafetmiştorlumitseləmalik-dirlər. Mitselsubstratüzərinəyayılır. O kifayətqədərqalınhiflərdənibarətdir. Beləhiflərinüzərindəgöbələyinqeyri-cinsiçoxalmaorqanları- sporangidaşıyanlarlasporangilərəmələgəlirlər. Sporangitündrənglidir, başcığıadigözləbeləyaxşıgörünür. Sporangiyetişənzamanüzərindəküllümiqdardasporangi, sporəmələgəlirvəonlaryenimitseləbaşlanğıcverirlər. Bu sıranınbəzinövlərindərizoidlərvəhavastolonlarımövcuddur. Mukorgöbələklərisaprotrofolaraqtorpaqda, bitkiqalıqlarında, otyeyənheyvanlarınpeyinindəyaşa-yırlar, bəziləribitkilərdəparazitlikedirlər. Onlaradətənbitkimənşəliqidamaddələrindəbozvəyaağrənglikiförtükləriəmələgətirirlər. Bundanəlavəsaxlamazamanıtoxumlardadainkişafedirlər.

19. Mucorracemosus – kiflənmə

20. Mucorracemosus - sporangilər

21. Mucorracemosus - sporlar

22. Mucorpriformis – şaftalıda kiflənmə

23. Mucor hiemalis – ziqosporlar

24. Mucorsp. – çörəkdə kiflənmə

25. Rhizopuscinsigöbələklərininbiolojivəinfeksioninkişaftsikli [Agrios, 1978]

26. Rhizopus nigricans

27. Rhizopus nigricans

28. Rhizopus nigricans

29. Rhizopus nigricans – pomidorda kiflənmə

30. Sporangilərdə ziqosporlar

31. Rhizopus nigricans – sporangilər

32. Rhizopus nigricans – zigisporangilər

33. Entomophtorales sırasına daxil olan göbələklər həşəratların parazitləridir Entomophtoramuscae

34. Entomophtoramouche

35. Endogonalessırası Bu sırayadaxilolangöbələklərsporokarpıadlananmeyvəbədəniəmələgətirirlər. Onlar kip yumrularşəklindəolub, ölçüləribirneçəmillimetrdən 2-3 smdiametrəqə¬dərdir. Adətənsporo-kartlartorpaqdainkişafedirlər. Sıranıngöbələkləritorpaqdayaşayırvəyabitkiqalıqlarındasaprotrofhəyattərzikeçirirlər. Onlarınarasındamikorisgöbələkləridə var. BelənövlərəsasənGlomuscinsinəaiddirlər. Axırıncıonillikdəbucinsingöbələklərinədiqqətartmışdır. Onagörəki, onlarotbitkiləriiləmikorizaəmələgətirirvəkəndtəsərrüfatıbitkilərininməhsuldarlığınınartmasınıtəminedirlər.

36. Glomus sp. - sporokarplar

37. Glomus sp. - sporokarp

38. Glomus sp. - sporokarplar

39. Trichomycetessinfi Başqaorqanizmlərləmüqayisədətrixomisetləringöbələk sis-temindərolu tam aydınlaşdırılmamışdır. Əbədiyyatməlumatlarınagörəbumənşədənolanorqanizmlər 100 ildənartıqdırki, məlumdurvə son 10 illikdətədqiqatçılartərəfindənintensivsurətdəöyrənilmiş-dir. Həttabeləbirfikirdəsöyləyirlərki, trixomisetlərheçdəgöbələkyox, xlorofilliitirmişyosunlardır. Yuxarıda göstərilənlərdən də məlum olur ki, trixomisetlər xəs-təlik törədiciləri kimi kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün təhlükə törətmir-lər. Sinifə daxil olan göbələkləri 3 sırada birləşdirilər: amöbəoxşar (Amoebidiales), ekkrinlər (Eccrinoles), harpellər (Harpellales).

40. Trichomycetessinfi

41. Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları • 1. Həqiqi göbələklər aləmi nümayəndələrinin əsas vegetativ bədəni nədən ibarətdir ? • mitseldən ibarətdir • çılpaq plazmodidən ibarətdir • buğumsuz mitseldən ibarətdir • çoxhüceyrəli konidilərdən ibarətdir • sporodoxilərdən ibarətdir

42. 2. Həqiqi göbələklər aləminə daxil olan şöbələri sıralayın ? • Chytridiomycota, Zygomycota, Ascomycota, Basidiomycota, Anamorfic fungi • Oomycota, Zygomycota, Ascomycota, Basidiomycota • Oomycota, Myxomycota, Chytridiomycota, Ascomycota • Labyrinthulomycota, Oomycota, Ascomycota • Hyphachytridiomycota, Chytridiomycota, Zygomycota, Ascomycota

43. 3. Chytridiomycetes sinfinə mənsub zərərli növləri göstərin ? • Synchytrium endobioticum, Olpidium brassicae • Plasmopora viticola, Olpidium brassicae • Synchytrium endobioticum, Peronospora brassicae • Olpidium brassicae, Aspergillus niger • Monilia laxa, Tilletia caries

44. 4. Zygomisetlərin meyvə bədəni nədən ibarətdir ? • çoxhüceyrəli mitseldən • plazmodidən • bir hüceyrəli mitseldən • zoosporlardan • təkhüceyrəli konidilərdən

45. 5. Mucorales sırasına mənsub Mucor və Rhizopus cinslərinin nümayəndələri hansı xəstəlikləri törədirlər? • tərəvəz və digər ərzaq məhsullarında kif • yalançı unlu şeh • antraknoz • antraknoz və unlu şeh • tərəvəzlərdə peronosporoz, digər ərzaqlarda kif

46. 6. Entomophtorales sırasına daxil olan göbələklər hansı xəstəliklərin törədiciləridir ? • dənli bitkilərdə pas xəstəliyinin • meyvələrdə dəmgil • tərəvəzdə ağ çürümə • Həşəratların parazitləridir • alaq otlarının parazitləridir

47. 7. Xitridiomisetlər sinifinə mənsub sıralardan hansı bitkilərə zərər vurmaq baxımından maraq kəsb edir ? • Chytridiales • Blastocladiales • Monoblepharidales • Chyridiales,Blastocladiales • Blastocladiales, Monoblepharidales

48. 8. Kartofda xərçəng xəstəliyinin törədicisi Synchytrium endobioticum qidalanma xarakterinə görə hansı qrupa daxildir ? • Nekrotrofdur • Hemiobiotrofdur • Hüceyrədaxili obliqat parazitdir • Fakültətiv saprotrofdur • Obliqat saprotrofdur

49. 9. Trichomycetes sinfi göbələkləri necə çoxalırlar? • vegetativ yolla • qeyri - cinsi yolla • cinsi yolla • qeyri cinsi və cinsi • vegetativ və reproduktiv yolla

50. 10. Zygomycetes sinfinə mənsub sıraları göstərin ? • Mucorales, Endogonales, Entomophthorales, Zoopagales • Zoopagales, Peronosporales • Mucorales, Zoopagales, Peronosporales • Endogonales, Chytridiales • Zoopagales, Mucorales, Peronosporales, Chytridiales