1 / 54

Euthanasie: waarom niet? Ethische & spirituELE IMPLICATIES

Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt. Euthanasie: waarom niet? Ethische & spirituELE IMPLICATIES. Context: evoluties. Euthanasie: evolutie van terminale patiënten Naar niet-terminale patiënten Naar euthanasie via voorafgaandelijke wilsverklaringen

maren
Download Presentation

Euthanasie: waarom niet? Ethische & spirituELE IMPLICATIES

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt Euthanasie: waarom niet?Ethische & spirituELE IMPLICATIES

  2. Context: evoluties • Euthanasie: evolutie van terminale patiënten • Naar niet-terminale patiënten • Naar euthanasie via voorafgaandelijke wilsverklaringen • Naar levensmoeheid zonder een specifieke ongeneeslijke aandoening • Naar het ‘voltooide leven’ • Zelfde wet maar ruimere interpretatie in een evoluerende maatschappij

  3. Context:evoluties • Druk op artsen leidt tot euthanasie door vertrouwde arts naar euthanasie via ‘externe experten’: sterfhuis, euthanasie / levenseindekliniek, mobiele teams, … • Van euthanasie in context van PZ naar scheiding tussen euthanasie en PZ • theoretisch recht op euthanasievraag beleefd als recht op euthanasie • Van zieke & omgeving in nood naar arts in nood (‘artsen zonder grenzen’?)

  4. Euthanasie: waarom niet? • Ten aanzien van dergelijke evoluties: Ik weet het niet… • Het belang van een zeker ‘ethisch agnosticisme’; docta ignorantia • Maar ik geloof dat volgende punten belangrijk zijn… • belang van het verwoorden van onze intuïties • Euthanasie: niet alleen procedurekwestie, ook nood aan een ethische en spirituele reflectie • 11 bedenkingen

  5. Euthanasie: waarom niet? • Nood om een reflexieve stap achteruit te zetten • Nood aan terugkeren naar fundamenten: fundamentele reflectie • Reculer pour mieux sauter… • ‘Waarom niet’: • Waarom niet eigenlijk? Soort evidentie • Waarom niet: zijn er (nog) goede redenen om euthanasie niet te doen?

  6. Waardigheid (vanuit PZ) • Een manier om uit te drukken wat de grondintuïtie is, de essentie • Essence • Iets intiems en ondoorgrondelijks • Als een parfum: parfum de soins palliatifs, gestorven in een geur van waardigheid… • Als benzine: Brandstof / Oplosmiddel / Zin:Ben-zin • Iets moois op een zwarte achtergrond; waardigheid in het lijden • Rust in oog vd storm: esth-ethisch, spiritueel

  7. Ethiek: niet alleen problemen • Wat is problematisch? • Maar ook: wat is (ethisch) mooi? • (esth)ethiek: is ‘t ethiek? Voor mij wel.

  8. Oordeel niet te vlug • Wat zal men over 30 jaar zeggen? • Hoe is het mogelijk dat men daar tegen was? • Hoe is het mogelijk dat men niet de aberraties zag aankomen? • Onderzoeksfeiten ernstig nemen bv. impact op families na overlijden • Statistisch relatief klein probleem (tav aantal overlijdens na NBB, intensivering en palliatievesedatie); symbolisch en psychologisch belangrijk probleem • Mijn houding: • Begrip voor individuele gevallen; veel vragen op cultureel-maatschappelijk vlak • Euthanasie niet uitvoeren, wel begeleiden: OK? • Wat je ook doet, doe het goed: begeleiden, verwijzen, uitvoeren…. (ethiek van het ongeoorloofde)

  9. 0. Ethische probleemstelling: waarden en mensbeeld • Waardigheid, autonomie, solidariteit: natuurlijk akkoord maar wat bedoel je ermee? • Wordt bepaald door je – al dan niet bewust gehanteerde - ‘mensbeeld’ • Ik beschik zelf over mijn lichaam. Ik wil zelf de grens bepalen. • Ik beschik niet volledig over mijn lichaam. Ik heb het ontvangen. • Ik wil niet tot last zijn. • Je bent onvermijdelijk tot last en dat mag ook.

  10. Regelethiek Deugdenethiek • Hoe het goede handelen bevorderen? Grosso modo twee antwoorden: • (1) Ontwikkelen van goede regels: regelethiek • (2) Ontwikkelen van goede grondhoudingen: deugdenethiek • Beide zijn nodig!

  11. Regelethiek • Regelethiek: • steeds nadrukkelijker in onze maatschappij en geneeskunde: inflatie van wetten, regels, strategieën, procedures, protocollen, codes, standaarden, beslissingsbomen, VZP (=Vroegtijdige Zorgplanning), stappenplannen, zorgvuldigheidseisen... • Vb. Wettelijke regeling euthanasie (+ WV) • Vb. Wet Palliatieve Zorg • Vb. Wet op patiëntenrechten (- WV) • Vb. VZP (= ACP), wilsverklaringen

  12. Regelethiek • Voordelen regelethiek: • In principe helder, controleerbaar • Maakt samenleven van verschillende opinies mogelijk: verstandige afspraak • ‘Conflictmanagement’

  13. Regelethiek • Nadelen regelethiek: • Je komt er niet echt uit! Onoplosbaarheid van casussen • wie ‘in regel’ is, is nog niet ethisch; zorgvuldigheid staat niet gelijk met zorg • veel aandacht voor ‘zorgvuldigheidseisen’, daarom nog niet voor het ethische zelf • een regel zegt nog niet wat je in een concrete unieke situatie moet doen • Regels volgen / externe experten inroepen kan vlucht verantwoordelijkheid zijn • een goede wet vraagt ook goede uitvoerders bv. Palliatieve subsidies garanderen nog geen goede PZ

  14. Regelethiek en vrijheid • Negatieve vrijheid: dwang en bemoeienissen van anderen vermijden b.v. • wet op privacy: geen ongewenst bezoek (risico: vereenzaming) • euthanasiewet: familie enkel geconsulteerd indien patiënt akkoord (vs samen proces doormaken) • wet op de patiëntenrechten: pt mag behandeling weigeren (vs samen tot besluit); uitvoeren concrete keuze die in feite tot lange aftakeling leidt (vs handelen in de geest) • arts mag medisch zinloze behandeling weigeren (vs zin van kortdurende ‘zinloze behandeling’)

  15. Deugdenethiek • Het goede handelen bevorderen door ontwikkelen van goede grondhoudingen, van bepaalde aandacht en visie • Goede keuzes groeien uit goede grondhoudingen, uit een goede visie op het leven die zich door heel je levensgeschiedenis heen ontwikkelt: op het ogenblik van een keuze is al veel beslist

  16. Deugdenethiek • Voordelen: • authenticiteit: men handelt goed omdat men het zo aanvoelt, niet omdat het moet • link met spiritualiteit mogelijk • Nadelen: • vooronderstelt een gemeenschappelijke visie; niet evident in een pluralistische maatschappij

  17. Palliatieve zorg: een ‘deugdzame’ benadering • (1) Ontwikkeling van een gemeenschap • een thuis, een echte omgeving, meer dan een interdisciplinair team • Lijden wordt anders in een gemeenschap • Hoe vaak kreeg mevrouw bezoek? • Professionelen en vrijwilligers • Gemeenschap rond de lijdende

  18. Palliatieve zorg: een ‘deugdzame’ benadering • (2) Aanpak van ethische problemen mbt het levenseinde in de eerste plaats • vanuit een bepaalde zorg (eerder dan vanuit regels): detailzorg, totaalzorg • vanuit bepaalde attitudes (eerder dan een strategie): betrokkenheid, innerlijke vrijheid • vanuit bepaalde visie op zelfbeschikking: merkwaardig: • wens patiënt centraal (zelfbeschikking mogelijk maken door ruimte te creëren); • tegelijkertijd zeer veel aandacht voor familiebeleving en zorg voor zorgenden (verbinding) • vanuit con-sensus: samen aanvoelen

  19. Waarden: welk accent?

  20. Waarden: welk accent?

  21. 1. Lijden & sterven ernstig nemen • Eerste vraag: • Niet: doe jij euthanasie of niet? • Wel: neem je het lijden ernstig? • ‘Je sterft zoals je geleefd hebt’ en je mag sterven zoals je kan • niet de dood maar wat eraan voorafgaat beangstigt • lichamelijk lijden is verweven met emotioneel en geestelijk lijden • er zijn zeer veel mensen die ernstig lijden

  22. 2. Geen moord, wel doding • Euthanasie is geen ‘moord’ maar een zachte en radicale lijdensbeëindiging…. • Ethische vraagstelling: wat vinden we van deze vorm van omgaan met het lijden?

  23. 2.’ ‘Gij zult niet doden?’ • Niet hetzelfde als: ‘Gij zult niet moorden’ • Een terechte uitzondering, zoals zelfverdediging, doodstraf…? • Zullen we die subtiele grensoverschrijding nog voelen ? • Is een verbod geen stimulans tot zoeken naar creativiteit en optimale verzorging? • Verschuiving naar sociale dwang (‘Je weet toch dat je ook kan kiezen voor euthanasie?’) • en vandaar naar economische druk (je mag nog leven als je zoveel betaalt)?

  24. 3. Euthanasie onderscheiden van wat erop lijkt maar het niet is • niet doen alsof er geen intentioneel en antropologisch verschil is tussen euthanasie (een leven actief beëindigen met IV medicatie op iemands vraag) en • intensiveren van symptoomcontrole: iemand niet meer laten lijden en daardoor desnoods het leven verkorten • palliatieve sedatie: iemands bewustzijn intentioneel verminderen tot aan de dood • niet-behandelbeslissing: de dood niet meer tegen houden • hulp bij zelfdoding: lethaal middel ter beschikking stellen

  25. Palliatievesedatie: Slow euthanasia? Verschillen

  26. Palliatievesedatie: Slow euthanasia? Verschillen

  27. 4. De rol van de omgeving • ‘Maak er een einde aan’: onderscheid tussen eigen lijden en dat van de ander • ‘Vader zou dit niet gewild hebben’: wie wel? • ‘Ik wil niet tot last zijn…’: la conditionhumaine…. Weer leren elkaar tot last te zijn • de therapeutische hardnekkigheid van families soms: ‘Dan zullen we nooit moeten zeggen dat we niet alles hebben gedaan…’ (hardnekkigheid en nadien euthanasie) • beslissende rol van de arts

  28. 5. ABCDE vd euthanasievraag • Angst, Burnout, Controle, Depressie, Extreme symptomen • globaal: uiteindelijke reden voor euthanasie zit vooral in de emotionele en spirituele dimensie (waardigheid, niet tot last zijn, onafhankelijkheid,…) • waar merken we ondraaglijk lijden en waar vooral wil om te sterven, preventieve euthanasie, controle?

  29. 6. Menselijkheid • Wat is er ‘in Gods naam’ tegen euthanasie? • ‘In Gods naam’ = in naam van de mens ttz in welke mate maakt euthanasie het leven van deze zieke, van zijn omgeving en van andere lijdenden menselijker? • Voert naar fundamenteler beschouwingen

  30. 7.‘Geassisteerde zelfdoding’ in een cultuur van zelfdoding & depressie • Euthanasie: geassisteerde zelfdoding • Is er geen verband tussen de bredere uitzichtloosheid, afwezigheid van diep perspectief in het leven van veel mensen in onze cultuur – cf. frekwentie van depressie en zelfdoding - en de uitzichtloosheid van de zwaar zieke patiënt? • Maatschappelijke rol van artsen: ‘propere zelfdoding’?

  31. 8. Euthanasie, zelfbeschikking en zelfbeschikking-in-verbinding (ZiV) • euthanasie: lijkt exponent van zelfbeschikking • ik ben voor zelfbeschikking, maar … • ik zie in het breed fenomeen van depressie wel de schaduwzijde van het feit dat een individu over alles zelf mag… en vervolgens moet beslissen (Moe van het moeten kiezen) • Pleidooi voor een menselijke zelfbeschikking, namelijk zelfbeschikking-in-verbinding

  32. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • palliatieve zorg: • meer gedragen door zelfbeschikking-in-verbondenheid (keuzevrijheid vergroten door zorg) • dan door rechten-van-de-patiëntdiscours (negatieve vrijheid: bemoeienissen van derden vermijden) • ‘informed consent’ (neutraal informeren) vs ‘negotiated consent’ (betrokken houding) • beslissingen in verbinding met de innerlijkheid van de zieke

  33. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • een menswaardige euthanasie vraagt zelfbeschikking-in-verbinding: • (a) echt ‘samen tot de overtuiging komen dat geen redelijke andere oplossing’ • (b) solidariteit van een arts nodig die zich ertoe ‘verbindt’ om het te doen, van anderen om mee te gaan • (c) uitvoering zelf

  34. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • keuze voor palliatievesedatie kan uiting zijn van zelfbeschikking-in-verbondenheid • de wilsonbekwamen dwingen ons tot het ontwikkelen van zelfbeschikking-in-verbinding want • (a) bij wilsonbekwame patiënten is het menselijker – niet paternalistisch – wanneer de arts de eindbeslissing neemt en het gewicht van een beslissing niet legt op de schouders ve familielid • (b) de concrete uitvoering van een wilsverklaring voor een wilsonbekwame vereist eigenlijk verbondenheid om ‘in de geest van de wilsonbekwame’ te kunnen handelen.

  35. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • Euthanasie via wilsverklaringbij dementerenden of personen met verworven wilsonbekwaamheid • Wie zal de wilsverklaring naar boven halen? • Wie gaat oordelen dat het criterium dat de dementerende zich stelde vervuld is? • Wie zal een dementerende die niet lijkt te lijden maar aan zijn eigen criterium voor euthanasie beantwoordt (bv. ‘ik herken mijn partner niet meer sinds drie maanden’), euthanaseren? • In welke mate speelt hier het criterium ondraaglijk lijden? • Zou men niet beter het zorgteam laten bepalen of iemand ondraaglijk lijdt? (cf. PAGE-groep FPZV)

  36. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • Euthanasie bij persoon die psychisch ondraaglijk lijdt maar die niet wil dat haar kinderen weet hebben van haar plan en aldus daags na de euthanasie vernemen hoe moeder is gestorven: • ondraaglijk lijden getransfereerd van zieke naar familieleden?

  37. Voorbeelden van zelfbeschikking-in-verbinding • Euthanasie bij minderjarigen: • Welke rol voor de ouders?

  38. Auto-nomie • De wet van de ‘auto’, het zelf • Stuur zelf in handen: van waar je wil naar waar je wil • We verkiezen auto boven openbaar vervoer • Probleem: iedereen doet het: vastrijden in ‘files’: procedurekwesties, wachtlijsten RVT, feitelijke wilsonbekwaamheid

  39. Voltooid of vol-ledig leven? • Je pense DONC je suis: ik denk DUS ik ben • Ik val samen met het beeld over mezelf • Villa je pense ET je suis: ik denk EN ik ben • Ik val niet samen met het beeld over mezelf

  40. 9. Welk soort solidariteit? • Euthanasie vraagt moed. • Er bestaat ook een grote gemeenschap van mensen die in stilte hun lijden verder dragen. • Dat vraagt ook moed, en het besef van die gemeenschap kan ook moed geven. • Elke euthanasie tast (ver)draagvlak om het lijden te dragen aan. • Welke invloed heeft een ‘systematische optie’ - je kan het lijden proberen te dragen of eruit stappen – op wie het probeert te dragen?

  41. 9. Welk soort solidariteit? • Solidariteit met wilsonbekwamen vanaf de geboorte = ? • Discrimineert de euthanasiewet hen niet ten opzichte van de wilsbekwamen die hun leven/lijden vroegtijdig kunnen laten beëindigen (met of zonder wilsverklaring)? Wilsonbekwame personen kunnen toch ook ondraaglijk lijden. • Levenslang wilsonbekwamen stellen ons voor een keuze: • ZiV= levensbeëindiging mogelijk maken voor deze wilsonbekwamen via de persoon die verantwoordelijk is voor de wilsonbekwame? • ZiV = ik, wilsbekwaam, kies bewust niet voor euthanasie omdat anderen dat helemaal niet kunnen

  42. 10. Euthanasie: een ritueel?

  43. 10. Euthanasie: een ritueel?

  44. 10. Euthanasie: een ritueel?

  45. Tot welke inzichten leidt de analogie? • Rituelen werken op vlak van • Verwerking: waarom euthanasie niet noodzakelijk traumatiserend werkt cf. onderzoek • Gemeenschapsvorming: gebeurt expliciet bij euthanasie, zij het vaak maar heel even, kortstondig, vrijblijvend in deze postmoderne tijd • Controle: “dramatische poging om een bepaald deel van het leven onder controle te brengen” • Eén van de ‘nieuwe stervensrituelen’ zoals chemotherapie, kunstmatige voeding ?

  46. Euthanasie als ritueel: pervers? Of paradoxale duiding van ziekenzalving?

  47. 11. Van geboorte- naar levenseindeplanning

  48. 11. Van geboorte- naar levenseindeplanning

  49. 11. Doel planning: voorkomen van

  50. 11. Doel planning: voorkomen van

More Related