BOMEN EN BOS IN DE SPIRITUALITEIT VAN HET HINDOE Ï SME

College Spiritualiteit van het Hindoeïsme Docent: Paul van der Velde BOMEN EN BOS IN DE SPIRITUALITEIT VAN HET HINDOEÏSME Cathrien de Pater 17 maart 2004

INHOUD • Hindoeïsme • Bomen in het Hindoeïsme • Bossen in het Hindoeïsme

Centrale vraag • Hoe kijkt ‘het’ hindoeïsme aan tegen bomen en bos? • Watis de relatie met de spirituele praktijk van hindoes? • (evt.) Wat is de relatie met de dagelijkse werkelijkheid?

‘Het’ Hindoeïsme • Bestaat niet! • Vedische religie (1200-200 v.C.): Rigveda, Samaveda, Yajurveda, Atharvaveda, Brahmana’s, vroege Upanishaden, etc.  Goden, vuuroffers, hiernamaals, ascetisme, reinheid, kasten

‘het’ Hindoeïsme(ca. 200 v.C. – 900 A.D.) • Brahmaanse en Puranische religie (Atman, Karma) • Late Upanishaden, Purana’s, Shastra’s; • Epische werken: • Mahbharata (-> Baghavad Gita) • Ramayana • Patanjali’s Yoga-Sutra’s

‘het’ Hindoeïsme(ca. 200 v.C. – 900 A.D.) • Brahmaanse en Puranische religie (Atman, Karma) • Late Upanishaden, Purana’s, Shastra’s • Epische werken: • Mahbharata ( Baghavad Gita) • Ramayana

‘het’ Hindoeïsme (ca. 900 A.D. – heden) • Advaita-Vedanta (monistisch); • Shivaisme (Shiva-verering); • Vaisnavisme (Vishnu & incarnaties) • devotionele stromingen rond Krishna en Rama (bhakti); • Yoga, Tantra, Durga/Devi-verering etc.; • Smarta/Varnashrama-dharma; etc. • Moderniseringsbewegingen vanaf begin 19e eeuw;

kortom: ‘het’ Hindoeïsme: • Doel: Mokhsa: verlossing van wedergeboorte • orthopraxe religie: verering door doen (puja = ‘worship’) • Ook etnische aanduiding, gecentreerd rond India (& Nepal) • Andere religies in/vanuit India: • Adivasi (‘tribale’ religies) • Boeddhisme • Jainisme • Islam • Sikhisme • Christendom

Heilige bomen • Indus-cultuur (Mohenjodaro) • (3e-4e mill. vC) Hier: Ficus religiosa

Heilige bomen • Atharvaveda Ayurveda, Brikshayurveda (brksha = plant) • Brihad-Aranyaka-Upanishad III-9:28 • Puranas, Tantras, Mahakala Samhita; • in Nepal: • Pushpachintamani (6 manuscripten) + Newari-literatuur

Brihad-Aranyaka-UpanishadIII-9:28 Geveld groeit een boom Opnieuw jong uit de wortel; Maar de mens, door de dood geveld, Uit welke wortel groeit hij op? Zeg niet: ‘Uit het zaad’; Dat ontstaat alleen bij een levende; Als uit zaad ontspringend Ontspruit de boom onmiddellijk ook na de dood. Rukt men de boom uit met wortel en al, Dan groeit hij niet weer op. De mens, door de dood geveld, Uit welke wortel groeit hij op? Eenmaal geboren wordt hij niet weer geboren….. Zoals een boom, de heer van het woud Zo waarlijk is de purusha. Zijn haren zijn de bladen, Zijn huid is de schors van buiten. Uit zijn hoofd stroomt het bloed, Als uit de schors het sap. Uit hem stroomt het wanneer hij doorboord wordt, Als het sap uit de gevelde boom. Zijn vlees zijn de splinters, De bast zijn zijn spieren, dat is het stevige; De beenderen zijn het binnenste hout, Zijn merg is als het merg van bomen

Bodhi-bomen: verlichting Asvatta/pipal (Ficus religiosa): Boeddha Sakyamuni; Nyagrodha (F. benghalsensis): Kasyapa Udumbara (F. glomerata): Kanaka muni Siris (Albizzia lebbeck): Krakunchhanda Asoka (Saraca indica): Vipaswi Pundarika (Nelumbium speciosum): Sikhi

Ashwatta, pipal • Aswatta, ashvatta; bo; plaksha, pipal, peepul (Ficus religiosa) “men spreekt van de onvergankelijke Ashwattaboom, die de wortels boven, de takken beneden heeft; de bladeren zijn de heilige hymnen; wie ze kent is een Veda-kenner” Baghavad Gita 15:1

Banyan, bor • Ficus benghalensis • Banyan, bor, (akshay) vat, bat, bo, nyagrodha, vaibadha • Kalpa-vriksha, ‘wish-fulfilling tree’ (Besnagar, 2nd C. bC)

Sal, Shal, Sakhuwa • Shorea robusta • Geboorte en dood van de Boeddha • Jataka • Ramayana

Asoka Saraca indica

Neem, Nim, Margosa tree • Azadirachta indica

Resume bomen • Verblijfplaats van deva’s, goden, voorouders etc. of incarnaties van goden • -//- vorm (driedelig blad  Shiva) • Verschaffen hout, brandhout (ook voor crematies!), vruchten, bloemen, medicijnen etc. • bloemen gebruikt in cultussen • Hout voor beelden • Brandhout voor offers • Object voor behalen verdiensten (planten), begunstiging, bescherming tegen kwaad, etc.

Bossen • Van of Aranya: wildernis, bos, ‘ver weg’ • Van (ook) ‘overvloedig’, ‘dicht gewas’ • Aranya (ook): wild (ook ‘woestijn’) • Jangala, jangal: ‘brushland’, savanne rond cultuurgebieden

Bosoppervlak en bevolking in India

Heilige bossen in het verleden • Rigveda Boek XHymn 146: aan de Forest Goddess Aranyani • Bossen als oord van ballingschap & retraite voor spirituele verlichting: • Mahabharata, Ramayana: ‘forest book’ • resp. Aranyakanda en Vanaparva • Vedic Forest Books (Aranyaka’s) • Wijzen als ‘wilde’ bosbewoners • ‘s Konings jacht • Transformatie en transcendentie

Rigveda boek X Hymn 146: aan de Forest Goddess Aranyani GODDESS of wild and forest who seemest to vanish from the sight. How is it that thou seekest not the village? Art thou not afraid? 2 What time the grasshopper replies and swells the shrill cicala's voice, Seeming to sound with tinkling bells, the Lady of the Wood exults. 3 And, yonder, cattle seem to graze, what seems a dwelling-place appears Or else at eve the Lady of the Forest seems to free the wains. 4 Here one is calling to his cow, another there hath felled a tree: At eve the dweller in the wood fancies that somebody hath screamed. 5 The Goddess never slays, unless some murderous enemy approach. Man eats of savoury fruit and then takes, even as he wills, his rest. 6 Now have I praised the Forest Queen, sweet-scented, redolent of balm, The Mother of all sylvan things, who tills not but hath stores of food.

Bosbeheer in de teksten • Teksten over Rajadharma (rond begin jaartelling): • Sukraniti: vergelijkt koninkrijk met boom • Arthashastra: beheer van: • Landbouw • Bosbouw • Mijnbouw

Bosbeheer in de praktijk? • Historische goede voorbeelden: • Krishnadeva Raja (16e eeuw) van Vijayanagara-rijk • Vansh Pradip Singh van Sawar, Rajasthan (1914-1947) • Volksbewegingen: • Bishnoi-sekte, Rajasthan 18e E; Jodhpur 1731 Bescherming khejri trees (Prosopis cineraria) -> Amrita Devi & dochters & 363 mensen komen om • Chipko

Chipko-beweging (‘hugging the trees’) • Uttarakhand, U.P. (Himalayas) • Rakhsa bandan (‘protection bond’) • Baghavad Katha: Krsna-verhalen • Sundarlal Bahuguna (Satyagraha)

Beheer van ‘heilige’ bossen(Andrew Ingles, Nepal) • Beheersdoelen: • heilige ‘plaats’ (vb: Brindavan = bos van de Tulsi-plant) • produkten voor religieus of sociaal/charitatief gebruik • Wie? (organisatie); • priester; boswachter; communities; Forest User Groups (Nepal) • Welke regels? (instituties): • Boomlaag - vaak beschermd • Ondergroei & strooisellaag - minder beschermd • Waarde: • Spiritueel & cultureel (i.h.a. hoog) • Conservation (i.h.a. niet hoog) • Sociaal: mogelijk hoog

‘Spirituality for Conservation’ Ahmedabad, tempel bij slangentuin

Tot slot • In bomen en bossen zijn tegelijkertijd verschillende ‘werkelijkheidslagen’ aanwezig; • Taal en wereldbeeld van Hindoes is niet, of op andere manier dualistisch dan in het westen: integratie van het fysieke, het subjectieve, de mythe en de taal. • De mens heeft een meervoudige relatie met het milieu

BOMEN EN BOS IN DE SPIRITUALITEIT VAN HET HINDOE Ï SME