EKSPERYMENTY MAŁEGO NAUKOWCA

1. EKSPERYMENTY MAŁEGO NAUKOWCA

2. Plan zajęć 1. Założenia podstawy programowej. 2. Sposoby kształtowania pojęć przyrodniczych w klasach I–III. 3. Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. 4. Przykłady eksperymentów przyrodniczych w klasach I–III.

3. Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: • przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów; • zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; • kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

4. Cele edukacji wczesnoszkolnej • Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, fizycznym, estetycznym i etycznym. • Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko na miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. • Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV–VI szkoły pod­stawowej.

5. Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą: • czytanie, • myślenie matematyczne, • myślenie naukowe, • umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie, • umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji, • umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji, • umiejętność pracy zespołowej.

6. Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez: • szkolny zestaw programów nauczania, • program wychowawczy szkoły, • program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska.

7. Priorytetem edukacji wczesnoszkolnej jest, by była ona przyjazna dziecku, umożliwiała przeplatanie nauki z zabawą. Jest to zgodne z rozwojem psychofizycznym dziecka. Zabawa, która jest podstawową formą aktywności dziecka w przedszkolu, jest również ważną i podkreślaną formą pracy z dziećmi w klasie pierwszej. Zabawa uczy, bawi i wychowuje.

8. Realizacja poszczególnych edukacji Edukacja polonistyczna Edukacja matematyczna Dzieci mogą korzystać z zeszytów ćwiczeń najwyżej ¼ czasu przeznaczonego na edukację matematyczną. Przy układaniu i rozwiązywaniu zadań trzeba zadbać o wstępną matematyzację ,tzn. dzieci rozwiązują zadania matematyczne, manipulując przedmiotami lub obiektami zastępczymi, potem zapisują rozwiązanie. Dominującą formą zajęć powinny być w tym czasie gry i zabawy, podczas których dzieci będą manipulować specjalnie dobranymi przedmiotami. • Zgodnie z podstawą programową edukacji wczesnoszkolnej w klasie I szkoły podstawowej około 1/2 czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach.

9. Edukacja przyrodnicza • Zgodnie z założeniami nowej podstawy programowej ważną formą jest nauka w bezpośrednim kontakcie z przyrodą, np. podczas wycieczek. Kontakt z przyrodą to niezliczone bogactwo informacji i źródło przeżyć dzieci. Spostrzeżenia i doświadczenia zdobyte podczas wycieczki stanowią czynniki aktywizujące i motywujące uczniów do pracy.

10. Drugi etap kształcenia – przyroda Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach przedmiotu powinny być: 1)   obserwowanie i mierzenie; 2)   doświadczanie; 3)   prowadzenie doświadczeń; 4)   dokumentowanie i prezentowanie; 5)   stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi. Podział treści nauczania dla poszczególnych klas należy rozpocząć od tego, co jest dziecku najlepiej znane, czyli od najbliższej okolicy, a następnie poszerzyć je o treści dotyczące Polski i świata.

11. Edukacja zdrowotna • Doceniając rolę edukacji zdrowotnej, treści z tego zakresu umieszczono w wielu obszarach kształcenia, np. w obszarze wychowania fizycznego, edukacji przyrodniczej i edukacji społecznej. • Ze względu na dobro uczniów, należy zadbać, aby rozumieli oni konieczność oraz mieli nawyk dbania o zdrowie swoje i innych. Powinni także wiedzieć, do kogo zwrócić się w razie konieczności udzielania pierwszej pomocy.

12. Sposoby kształtowania pojęć przyrodniczych w klasach I–III. „Kształtowanie pojęć u uczniów w klasach niższych przebiega prawidłowo wtedy, jeżeli w procesie uczenia się spełnione są następujące warunki:1. Opiera się na poznawaniu zmysłowym, tzn. na spostrzeganiu i wyobrażaniu przedmiotów, ich cech oraz stosunków i zależności między nimi.2. Wiąże się te przedmioty, ich elementy, stosunki i układy ze słowami i utrwala je w wyrażeniach języka.3. Stwarza się warunki do procesu uogólnień, czyli do przyswajania pojęć ogólnych, wychodząc najczęściej poza dane bezpośrednie.4. Opracowuje się uzyskane treści w spójny system wiedzy.5. Dostarcza się wiele okazji do sprawdzenia i wykorzystania zdobytej wiedzy w działaniu.6. Sprzyja się wartościowaniu i ocenianiu działań.7. Stwarza się warunki do zapamiętania czynności i rezultatów poznania.8. Uwzględnia się pełną aktywność i samodzielność uczniów”. (Poznańska 1976: 32)

13. Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. Rozwiązywanie problemów przez ucznia to szczególny rodzaj aktywności, który wymaga kompetencji i dobrego przygotowania ze strony nauczyciela. W takim układzie praca badawcza sprawia, iż dziecko czuje się odkrywcą na miarę swoich indywidualnych możliwości i potrzeb.

14. Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. • Już od pierwszej klasy należy systematycznie wdrażać uczniów do prowadzenia obserwacji –zarówno doraźnych, jak i długotrwałych. Umiejętności dokonywania obserwacji można kształtować podczas wycieczek, doświadczeń, eksperymentów i różnorodnych ćwiczeń praktycznych. • Każda obserwacja wymaga rejestrowania wyników, lecz nie może to być tylko zapis słowny. Warto wspierać się rysunkiem, schematem, tabelką, wykresem, grafem. Obserwacji powinna towarzyszyć pogadanka, w wielu przypadkach nawet dyskusja, podczas której nastąpi wymiana zdań, uzasadnienie wniosków, prostowanie sądów błędnych, uzupełnianie niepełnych.

15. Przykładowa karta pracy • Tytuł doświadczenia: „Elektrostatyczny Kopciuszek” • Wykonawcy : ……………………………………………………….. • Celem doświadczenia jest pokazanie, jak można rozdzielić pomieszane ze sobą sól i pieprz. • Potrzebne materiały: plastikowa słomka, flanela, biały karton A3, przyprawy: sól, pieprz czarny, pieprz biały, przyprawa do ryb, majeranek, paski z nazwami przypraw. • Przebieg doświadczenia: Biały karton kładziemy na ławce, sypiemy przyprawy. Koło każdej przyprawy kładziemy karteczkę z jej nazwą. Słomkę energicznie pocieramy flanelą i przykładamy kolejno do przypraw. Po przyłożeniu słomki do każdej przyprawy elektryzujemy ją ponownie. • Obserwacje: Do słomki przyklejają się wszystkie przyprawy, z wyjątkiem soli i przyprawy do ryb. • Miejsce na rysunek: • Wnioski: Przy pocieraniu słomka elektryzuje się, co w jej bliskości powoduje elektryzowanie się przypraw i przyklejanie się do słomki lub innego plastikowego przedmiotu potartego flanelą. Sól i przyprawa do ryb pozostają obojętne. Reszta przypraw elektryzuje się z odległości 1,5–2 cm. Zjawisko to może posłużyć do rozdzielenia przy pomocy sił elektrycznych na przykład soli od pieprzu, ponieważ pieprz przykleja się do słomki, a sól nie.

16. Przykładowa karta pracy • Tytuł doświadczenia: Przewodnictwo wodne w łodygach kwiatów • Celem jestobserwowanie rozchodzenia się wody w łodygach kwiatów . • Potrzebne materiały: woda, atramenty w różnych kolorach lub barwnik spożywcze, dwie menzurki, białe kwiatki z ogrodu lub kwiaciarni długo utrzymujące się w wazonie np. margaretki lub goździki. • Wykonanie doświadczenia: Do menzurek wlać wodę i dodać do każdej inny barwnik lub atrament. Do każdego roztworu włożyć kwiatek i obserwować przez 3–4 dni. Łodygę kwiatka można przeciąć pionowo i każdą z części zanurzyć w menzurce z innym barwnikiem. • Obserwacje: • Wnioski:

17. Przykładowa karta pracy • Tytuł doświadczenia: Co kryje się w batonach? • Celem doświadczenia jest kształtowanie umiejętnościwyboru zdrowej żywności oraz nawyku czytania informacji znajdujących się na opakowaniach. • Potrzebne materiały: opakowania po różnego rodzaju batonikach, czekoladach. • Wprowadzenie do tematu: Skład batonów dostępnych w sklepach to przede wszystkim rafinowany cukier, który nadaje im słodki smak, ale niekorzystnie działa na organizm, powodując obniżenie odporności, utratę witaminy B1, a także ubytek wapnia. Nadmiar cukru jest przyczyną powstawania cukrzycy, otyłości oraz próchnicy. W składzie pospolitych batonów znajdują się także tłuszcze utwardzone, które podnoszą poziom złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi, obniżając jednocześnie poziom dobrego cholesterolu. Przyczynia się to do rozwoju chorób układu krążenia, tj.: miażdżycy, nadciśnienia, a także cukrzycy. W słodkich batonach znaleźć można również dużą ilość soli. Jej nadmiar powoduje nadciśnienie, problemy z tarczycą i nerkami. Do szkodliwych związków występujących w batonach zaliczamy także konserwanty, np. substancje spulchniające – wodorowęglan sodu, wodorowęglan amonu oraz wzmacniacze smaku. Substancje te nie są typowymi składnikami żywności i są pozbawione wartości odżywczej. Ich zadaniem jest przedłużenie trwałości oraz poprawa walorówsmakowych produktu. Ich nadmiar w organizmie może powodować alergie, migreny, zawroty głowy. Konserwanty wykazują także działanie rakotwórcze, negatywnie wpływają na układ pokarmowy. Do najbardziej niebezpiecznych należy benzoesan sodu, który niszczy bakterie jelitowe, powoduje pokrzywkę, a u dzieci nadpobudliwość. • Obserwacje: Dzieci przeglądająróżnorodne opakowania po słodyczach i odczytują zawarte na nich informacje dotyczące składu. • Wnioski. (Na zajęciach komputerowych uczniowie przygotowują wykres i wskazują zawartość cukru w poszczególnych produktach.)

18. Wartość odżywcza produktu • Białko w 100 g: 12,20 g; Węglowodany w 100 g:54,10 g Tłuszcz w 100 g: 28,30 g; Pozostałe w 100 g: 5,8 g

19. Przykładowa karta pracy • Tytuł doświadczenia: Zawartość skrobi w produktach • Wykonawcy: ……………………………………………………………………………… • Celem doświadczenia jest poznanie produktów zawierających skrobię. • Potrzebne materiały: jodyna, surowy ziemniak, gotowany ziemniak, mąka ziemniaczana, jabłko, kukurydza, ryż, wędlina, rękawiczki jednorazowe. • Przebieg doświadczenia: Na połówkę ziemniaka aplikujemy kilka kropel jodyny. Podobnie robimy z pozostałymi produktami stałymi. Do probówki wsypujemy odrobinę mąki i zalewamy wodą. Potrząsamy. Dzieci dostrzegają, że mąka się nie rozpuszcza, tworzy zawiesinę. Do zawiesiny wpuszczamy kilka kropel jodyny. • Obserwacje: Dzieci obserwują zmianę zabarwienia jodyny, zwracają uwagę na intensywność koloru, notują swoje obserwacje. • Wnioski: Zarówno zawiesina mąki ziemniaczanej, jak i bulwa ziemniaka pod wpływem jodyny zabarwiły się na kolor niebieskofioletowy.

20. Beata Standio, ekspertka ds. edukacji wczesnoszkolnej