นายสุพัฒน์ แสงสวย นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ชำนาญการ สำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร

1. โครงสร้างพื้นฐาน และขีดความสามารถด้านการตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่ม POPs ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ นายสุพัฒน์ แสงสวย นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ชำนาญการ สำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร

2. สำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหารสำนักคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร • โครงสร้าง และบุคลากร (94, 120)

3. บทบาทหน้าที่ • กำหนดและพัฒนาคุณภาพมาตรฐานของระบบและวิธีการตรวจวิเคราะห์อาหาร • ศึกษา วิเคราะห์ วิจัย พัฒนาองค์ความรู้และเทคโนโลยีทางห้องปฏิบัติการด้านอาหาร • ให้บริการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ เพื่อสนับสนุนการคุ้มครองผู้บริโภคด้านอาหาร • เป็นห้องปฏิบัติการอ้างอิงด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพ

4. ฝ่ายสารพิษ สารปนเปื้อน และไดออกซิน • โลหะหนัก เช่น ปรอท ตะกั่ว แคดเมียม สารหนู ดีบุก เป็นต้น • ไมโครท็อกซิน เช่น aflatoxinG1, G2,B1, B2, M1 and M2 OchratoxinPatulin • สารประกอบกลุ่มไดออกซิน จำนวน 17 congeners เช่น 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD), 1,2,3,7,8-Pentachlorodibenzo-p-dioxin (PeCDD), 1,2,3,7,8,9-Hexachlorodibenzo-p-dioxin (HxCDD), 1,2,3,7,8,9-Hexachlorodibenzofuran (HxCDF) 1,2,3,4,6,7,8,9-Octachlorodibenzofuran (OCDF) เป็นต้น • สารประกอบกลุ่มพีซีบีที่คล้ายไดออกซิน จำนวน 12 congeners เช่น PCB 77, PCB 88, PCB 126, PCB 105, PCB157เป็นต้น • สารประกอบกลุ่มพีซีบีที่ไม่คล้ายไดออกซิน จำนวน 6congeners ได้แก่ PCB 28, PCB 101, PCB 138, PCB 153 และ PCB 180 • อื่นๆ เช่น 3-MCPD, Acrylamide, Melamine, Cyanuricacid, Tetrodotoxinไอโอดีน เป็นต้น • จำนวนบุคลากร (11,12)

5. ฝ่ายสารกำจัดศัตรูพืชและยาสัตว์ตกค้างฝ่ายสารกำจัดศัตรูพืชและยาสัตว์ตกค้าง • สารกำจัดศัตรูพืช ได้แก่ Organochlorinecompounds, Organophosphorus compounds, Carbamates, Synthetic pyrethroidCarbendazimและ Thiabendazoleเป็นต้น • ยาสัตว์ตกค้าง เช่น สารเคมีกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ได้แก่Clenbuterol, Salbutamol, Brombuterolและ Ractopamine,คลอแรมเฟนิคอลสารไนโตรฟูรานส์ เมตาโบไลต์, กลุ่มเตตตร้าไซคลิน, กลุ่มซัลโฟ นาไมด์ เป็นต้น • จำนวนบุคลากร (9,6)

6. เครื่องมือ • HRGC/HRMS จำนวน 1 เครื่อง • LC/MS-MS จำนวน 2 เครื่อง • HPLC/ICP-MS จำนวน 1 เครื่อง • ICP-AES จำนวน 1 เครื่อง • HPLC จำนวน 4 เครื่อง • AAS จำนวน 4 เครื่อง • ห้องปฏิบัติการเคมีทั่วไป 12 ห้อง • clean room class 1000, 10000 และ 100000 อย่างละ 1 ห้อง

7. กิจกรรมส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมส่งเสริมและพัฒนา • ส่งบุคลากรเข้าร่วมการอบรมจากหน่วยงานทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ • เข้าร่วมในกิจกรรมทดสอบความชำนาญของห้องปฏิบัติการทั้งภายในและต่างประเทศ • ได้รับการรับรองความสามารถห้องปฏิบัติการตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2005

8. โครงการและการวิจัย

9. โครงการงานวิจัยที่ผ่านมา (1) • ปี พ.ศ. 2552 แผนการทดสอบความชำนาญการตรวจวิเคราะห์สารกำจัดศัตรูพืชออร์กาโนคลอรีน ในไขมัน มีห้องปฏิบัติการเข้าร่วม 15 ห้องปฏิบัติการ ผลพบว่าห้องปฏิบัติการรายงานผลได้เป็นที่น่าพอใจร้อยละ 80.0 – 93.3 งานบริการการตรวจวิเคราะห์สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช ตรวจนมพร้อมดื่ม น้ำนม ถั่วเหลือง ถั่วเหลือง ข้าว แป้ง และบะหมี่สำเร็จรูป จำนวน 111, 51, 21, 11, 9 และ 9 ตัวอย่าง ตามลำดับ ทุกตัวอย่างตรวจไม่พบ ตรวจน้ำประปา น้ำบาดาล น้ำผิวดินและน้ำใช้ จำนวน 42 ทุกตัวอย่างตรวจไม่พบ POPs ในกลุ่มยากำจัดศัตรูพืช ตรวจนมผง จำนวน 29 ตัวอย่าง ตรวจพบการตกค้างของ DDT 4 ตัวอย่าง ระหว่าง 0.01 – 0.07 mg/kg ตรวจผักและผลไม้สด 12 ตัวอย่าง ทุกตัวอย่างตรวจไม่พบ POPs ในกลุ่มยากำจัดศัตรูพืช ตรวจเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์ 29 ตัวอย่าง ตรวจพบ DDT 1 ตัวอย่าง ปริมาณ 0.01 mg/kg

10. โครงการงานวิจัยที่ผ่านมา (2) • ปี พ.ศ. 2553 โครงการจัดตั้งห้องปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์ไดออกซินแห่งแรกของประเทศไทย โครงการสำรวจปริมาณการตกค้างสารเคมีกำจัดศัตรูพืชในพืชผักสมุนไพรที่มีความสำคัญต่อการส่งออก กรมวิทย์ฯ รวมกับ มกอช เก็บตัวอย่าง ผักชี ผักชีฝรั่ง ใบแมงรัก ใบสาระแหน่ ใบโหระพา ใบกะเพรา ใบมะกรูด จำนวน 122 ตัวอย่าง ผลการวิเคราะห์ตรวจไม่พบยากำจัดศัตรูพืชที่เป็น POPs ในทุกตัวอย่าง งานบริการการตรวจวิเคราะห์สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชในอาหารทุกชนิด จำนวน 316 ตัวอย่าง ตรวจไม่พบยากำจัดศัตรูพืชที่เป็น POPs ในทุกตัวอย่าง งานบริการการตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่มไดออกซินโดยวิธี DR CALUX ในอาหารอาหารสัตว์และวัตถุดิบทุกชนิด จำนวน 62 ตัวอย่าง ตรวจพบ สารประกอบกลุ่มไดออกซิน ไม่เกินข้อกำหนดมาตรฐานของ EU ในทุกตัวอย่าง

11. โครงการงานวิจัยที่ผ่านมา (3) • ปี พ.ศ. 2554 งานวิจัยประเมินความเสี่ยงการได้รับสัมผัสสารพิษจากอาหาร โครงการย่อย การศึกษาปริมาณสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช สารประกอบกลุ่ม PCBsในอาหาร ที่คนไทยบริโภค พ.ศ. 2553-2554 โดยเก็บตัวอย่างจาก 8 จังหวัด จำนวน 888 ตัวอย่าง ตรวจไม่พบยากำจัดศัตรูพืช และสารประกอบกลุ่ม PCBs ที่เป็น POPs ในทุกตัวอย่าง งานบริการการตรวจวิเคราะห์สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชในอาหารทุกชนิดจำนวน 583 ตัวอย่าง ตรวจไม่พบยากำจัดศัตรูพืชที่เป็น POPsในทุกตัวอย่าง งานบริการการตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่มไดออกซินโดยวิธี DR CALUX ในอาหารอาหารสัตว์และวัตถุดิบทุกชนิด จำนวน 35 ตัวอย่าง ตรวจพบสารประกอบกลุ่มไดออกซิน ไม่เกินข้อกำหนดมาตรฐานของ EUในทุกตัวอย่าง

12. โครงการงานวิจัยที่ผ่านมา (4) • ปี พ.ศ. 2555 งานบริการตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่มไดออกซินโดยวิธี DR CALUX ในอาหารอาหารสัตว์และวัตถุดิบทุกชนิด จำนวน 32 ตัวอย่าง ตรวจพบสารประกอบกลุ่มไดออกซิน ไม่เกินข้อกำหนดมาตรฐานของ EUในทุกตัวอย่าง งานบริการตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่มไดออกซิน (17 ชนิด) และพีซีบี ที่คล้ายไดออกซิน (12 ชนิด) โดยวิธี HRGC/HRMS ในอาหารอาหารสัตว์และวัตถุดิบทุกชนิด จำนวน 20 ตัวอย่าง ตรวจพบสารประกอบกลุ่มไดออกซิน ไม่เกินข้อกำหนดมาตรฐานของ EUในทุกตัวอย่าง

13. โครงการงานวิจัยที่ผ่านมา (5) • ปี พ.ศ. 2556 โครงการงานตรวจวิเคราะห์สารประกอบกลุ่มไดออกซิน (17 ชนิด)และพีซีบีคล้ายไดออกซิน (12 ชนิด) โดยวิธี HRGC/HRMS ในอาหารทุกชนิด จำนวน 181 ตัวอย่าง ยังไม่สรุปผล เฝ้าระวังอาหารทะเลจากเหตุน้ำมันรั่วลงสู่ทะเล จังหวัดระยอง ตรวจหาสารประกอบกลุ่ม PCBs ที่เป็นสารบ่งชี้ (Marker PCBs หรือ indicator PCBs) จำนวน 6 ตัว ได้แก่ PCB 28, 52, 101, 138, 153 และ 180 • โดยผลการวิเคราะห์พบว่า • หอย ตรวจพบระหว่าง 0.03 – 0.18 ng/g wet weight (ข้อมูลพื้นฐาน, base line, 0.29 ng/g wet weight) • กุ้ง ตรวจพบระหว่าง 0.01 – 0.04 ng/g wet weight (ข้อมูลพื้นฐาน, base line, - ng/g wet weight) • ปู ตรวจพบระหว่าง 0.02 - 0.04 ng/g wet weight (ข้อมูลพื้นฐาน, base line, 0.04ng/g wet weight) • ปลาหมึก ตรวจไม่พบและพบ 0.02 ng/g wet weight (ข้อมูลพื้นฐาน, base line, 0.04 ng/g wet weight) • ปลา ตรวจไม่พบและพบระหว่าง 0.06 – 0.11 ng/g wet weight (ข้อมูลพื้นฐาน, base line, 0.07ng/g wet weight) ทุกตัวอย่างไม่เกินระดับสูงสุด (maximum Level) ของสหภาพยุโรป (75 ng/g wet weight)

14. โครงการงานวิจัยในอนาคตโครงการงานวิจัยในอนาคต • ปี พ.ศ. 2557 - 2558 โครงการสำรวจปริมาณ สารประกอบกลุ่มไดออกซิน (17 ชนิด), พีซีบี ที่คล้ายไดออกซิน(12 ชนิด) และสารประกอบกลุ่ม PCBs ที่เป็นสารบ่งชี้(Marker PCBs หรือ indicator PCBs) โดยวิธี HRGC/HRMS ในอาหารสำหรับทารกและเด็กเล็ก

15. ข้อคิดเห็น • เทคโนโลยีในปัจจุบันนี้ ความสามารถของเครื่อง GC/MS-MS สามารถใช้ตรวจวัดสารประกอบกลุ่มไดออกซิน สารประกอบกลุ่มพีซีบีที่คล้ายไดออกซิน และสารประกอบกลุ่มพีซีบีตัวชี้บ่ง ซึ่งมีความสามารถใกล้เคียงกับเครื่อง HRGC/HRMS • ในตัวอย่างสิ่งแวดล้อมขั้นตอนการเก็บตัวอย่าง การสกัด การทำสารสกัดให้บริสุทธิ์ การระเหยตัวทำละลายอินทรีย์ทิ้ง การแยกส่วนของสารเคมีแต่ละกลุ่มออกจากกัน ล้วนเป็นงานที่ละเอียดอ่อน ต้องใช้กำลังคน ทรัพยากรและเวลา ดังนั้นควรมีการใช้ให้คุ้มค่าทั้งในปัจจุบันและอนาคต