KAMU YÖNETİMİNDE YOZLAŞMA VE ETİK YÖNETİMİ

1. PROF. DR. FİRUZ DEMİR YAŞAMIŞ İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ KAMU YÖNETİMİNDE YOZLAŞMA VE ETİK YÖNETİMİ

2. Ziyaroğulları Devleti Hükümdarı Keykavus tarafından yaklaşık 900 yıl önce devlet adamlarına öğütlerde bulunmak amacıyla yazılan “Kabusname” adlı yapıt, rüşvetin siyasal, yönetsel ve toplumsal davranış bilimleri açısından son derecede ayrıntılı çözümlemesini yapan ilginç bir çalışmadır. Yapıtta yer alan “Sakın ha ‘Her şey benim olsun’ demeye kalkma, zira tamamını sana vermezler… Öyle yüksek makamların yiyicilerinin çok olacağını; sana her şeyi yedirmeyeceklerini asla aklından çıkartma! Eğer mutlaka yiyeceksen avuçla değil parmak ucuyla ye ki sonradan boğazında kalmasın!... Başkalarının yemesine müsaade etmeden sen tek başına yemeye kalkarsan, mahrum bıraktıkların boş durmaz ve yediğin her lokmayı kustururlar” sözleri bu bürokratik hastalığın yapısı ve özellikleri hakkında önemli ayrıntıları ortaya koymaktadır.

3. KOÇİ BEY Vezirlerin Tutumlarının Değişmesi, Padişah İşlerine Karışma, Tımar ve Zeamet Erbabındaki Değişiklik 1574 tarihinden sonra vezirler; azil, tayin, v.b. pek çok işe karışır oldular. Saltanat işlerine karışır olmuşlar, padişah önünde yapılan dedikodular artmıştır. Tımar ve zeamet erbabının hakkı olan dirlikler, devlet adamları tarafından hoyratça işgal edilmiş; bu topraklar paşmaklık, arpalık haline getirilmişlerdir. Makamlar rüşvetle alınıp satılır hale gelmiş, liyakatsizlik ve başarısızlık artmıştır.

4. DEFTERDAR SARI MEHMET PAŞA: DEVLET ADAMINA ÖĞÜTLER – 1750’LER Makamları belli mevki sahibi kimselere vereler. Şeriatden ve dünyada olup bitenlerden haberdar olmayıp başaramayacak olanlara vermeyeler. Kayırma, rica veyahut rüşvet ile vermeyeler. Geçmiş bütün devletlerde vatana ve millete ziyanlıkların, batmanın, karışıklık ve bozuklukların, "Emânetleri ehline veriniz“ sözü ile iş görmekte ihmal yüzünden meydana geldiği herkesçe kabul edilmiştir. İş erleri ve işbilir mutedil kimseler beyzade değildir deyebîr köşeye atılarak unutulmayup o gibilere uygun olan devlet makamlarının verilmesinde faide çoktur. Rüşvetle ehliyetsizi' ve zâlimleredevlet hizmeti vermekten çok çekinmek lâzımdır. Zİrâ o gibi adamlara rüşvetle devlet hizmeti verilmek reaya mallarını yağmaya izin verilmeyi kapsar. Zira verdiği rüşvete karşılık lâzım. Rüşvet için verdiği şeyden başka kapusu halkı ve kendisi bir menfaat elde etmelidir. Bu konuda çok düşünmek lâzımdır. Bütün kötü âdetlerin ve zulümlerin başı ve başlangıcı ve türlü kötülük ve karışıklıkların kökü ve kaynağı; "felâketlerin büyüğü rüşvet", dedikleri fesat madenidir ki islâm topluluğu için bundan ziyade belâ ve din ile devleti kökünden yıkıcı başka kötülük yoktur. Çünki rüşvet kişinin dinini ve devletini yıkar. Bir iş ki hiç bir yaran yok ve belki zararı sürgit ve bulaşıcı iken hem dünyada herkese maskara olmak ve hem ahırette acı azaplara çarpılmak akıllıların kârı mıdır? Peygamberimiz "rüşvet verene de rüşvet yiyene de Allah lanet etti" buyurdular.

5. SINIRLILIKLAR: KAMU MALİYESİNİN İÇİNDE BULUNDUĞU KOŞULLAR

14. yarısı iç ve dış faiz ödemelerine • üçte biri personel ücretlerine • onda biri transfer harcamalarına • geri kalanı cari harcamalara…. • YATIRIM: YOK…

15. SONUÇ: KAMU MALİYESİNDE SORUNLAR

16. KAMUDA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ

17. dış borçlanma: • üretime yönlendirilmediği ve iç tüketimin finansmanında kullanılması durumunda çok riskli, yeni borç bulabilmek olanaksız değilse bile giderek daha pahalı hale gelmekte • iç borçlanma: • sınıra gelinmiş durumda…

18. vergi: • vergi oranları yüksek, enflasyonla birlikte • servet kaybına neden olmakta, vergi kaynağı kuruyor, doğrudan vergilerin oranı azalıyor, dolaylı vergiler • artıyor, toplumsal dengesizlikler ve bunalımlar… • maliyetin geri dönüşü: • yok...

19. TEMEL BULGU Türkiye’de kamu hizmetlerinin finansmanında önemli ekonomik, akçalı ve siyasal darboğazlar ortaya çıkmaya başlamıştır !!!

20. 1980-2010: TEMEL BULGULAR • Devletin vergi gelirleri hızla artmaktadır. • Ancak, artan verginin tümü faiz ve personel giderlerine gitmektedir. • Cari harcamalarda artış vardır. • Faiz ödemeleri artmaktadır. • Personel giderleri artmaktadır. Ancak, artış kamu görevlilerinin gelirlerinde değil, sayılarındaki gereksiz artıştan kaynaklanmaktadır. • Bu artışın hizmet miktarındaki artıştan kaynaklandığı kuşkuludur.

21. İşsizlik ve istihdam ana sorun kaynağıdır. • Vergi kompozisyonu hızla değişmekte ve dolaylı vergilerin payı dolaysız vergileri önemli oranda aşmaktadır. • Yatırımlar giderek azalmaktadır. • * Eğilimlerin dönüş tarihi 1980’lerin ortasıdır.

22. * 2000 yılının başları: dış borç 114 milyar dolar * Bütçenin yarısı faiz ödemelerine * Yatırıma ayrılan pay yüzde 4. * İsraf egemen.

23. GERÇEK İSRAF NEDENLERİ * planlama yetkinliklerinin yeteri kadar gelişmemesi * yanlış ve hatalı örgütlenme ve hatta örgütlenememe * “yönetim” olgusunun bilinmemesi

24. KAMU YÖNETİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLER * kamu hizmetlerinin eşit ve adil olmayan dağıtımı * kamuda iş edinebilme yolundaki baskılar * Kamu kaynaklarından yararlanma yollarının aranması

25. SONUÇ: BÜROPATOLOJİLER… 1. ULUSAL GELİR PASTASINDAN DAHA BÜYÜK VE KAPSAMLI PAY KAPMA YARIŞI 2. SİYASAL GÜÇ ODAKLARINI KULLANMA 3. OKLOKRASİ YA DA DEMOKRASİNİN AYAK TAKIMININ ELİNE DÜŞMESİ

26. YÖNETİMDE “PARKINSON” YASALARI Parkinson's First Law: Work expands to fill the time available. Parkinson's Second Law: Expenditures rise to meet income. Parkinson's Third Law: Expansion means complexity; and complexity decay. Parkinson's Fourth Law: The number of people in any working group tends to increase regardless of the amount of work to be done. Parkinson's Fifth Law: If there is a way to delay an important decision the good bureaucracy, public or private, will find it. Parkinson's Law ofScience: The progress of science varies inversely with the number of journals published. Parkinson's Law of Delay: Delay is the deadliest form of denial. Parkinson's Law of Data: Data expands to fill the space available. Parkinson's Law of Meetings: The time spent in a meeting on an item is inversely proportional to its value (up to a limit). Parkinson's Law of 1000: An enterprise employing more than 1000 people becomes a self-perpetuating empire, creating so much internal work that it no longer needs any contact with the outside world. Mrs. Parkinson's Law: Heat produced by pressure expands to fill the mind available, from which it can pass only to a cooler mind.

27. BÜROPATOLOJİ ÖRNEKLERİ AÇIK OLMAYAN HEDEFLER ADALETSİZLİK ADİL OLMAMA AKIL DIŞI İŞ PERFORMANSI AKRABA KAYIRICILIĞI ALDATMACA ALDIRMAZLIK ALELADELİK ALZHEİMER HASTALIĞI AMİRLİK TASLAMA ANLAMSIZLIK ANLAŞILMAMA ARAÇ, GEREÇ VE BİNALARIN UYGUN OLMAMASI ARTNİYET ASABİYET ASTİGMATİSM: TOPLUMSAL AŞAĞIDAN ALMAK AŞIRI BÜYÜME AŞIRI DENETİM AŞIRI DUYGUSALLIK AŞIRI İSTİHDAM AŞIRI MEMNUNLUK AŞIRI MEŞGULİYET AŞIRI TOPLUMSAL MALİYET AŞIRI KARMAŞIKLIK AT GÖZLÜĞÜ İLE BAKMA AYAK DİREME AYRIMCILIK BAĞLILIK EKSİKLİĞİ BECERİKSİZLİK BOŞA ÇABA HARCAMA BOZUK ÜRÜN/ÇIKTI

28. EKSİKLİK: KABULLENME / DAVRANMA / TEPKİ GÖSTERME / YANIT VERME EKSİKLİK: SORUMLULUK ENGELLEME EŞİTSİZLİK EŞGÜDÜM AZLIĞI EYLEMSİZLİK FLU SORUNLAR GADDARLIK GANİMET YAĞMALAMA GASP GECİKME GEREKSİZ ÇALIŞMA GEVŞEKLİK GİRDAPLAR GİRİŞİM AZLIĞI GİZLİLİK GÖREVİ İHMAL GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA GÜDÜLENME EKSİKLİĞİ BÜKÜLGEN OLAMAMA CAHİLLİK CASUSLUK CEZAYA DAYALI DENETİM ÇALMA ÇATIŞMA: ÇIKAR/HEDEF ÇÖZÜMSÜZLÜK ÇÜRÜME DAĞINIKLIK DALKAVUKLUK DAYATMACILIK DİKKATSİZLİK DİNSELLİK DİSİPLİNSİZLİK DOGMATİZM DOLANDIRICILIK DURGUNLUK DUYARSIZLIK DÜŞMANLIK DÜŞÜK KALİTE DÜZENSİZLİK DRAM YAZMA

29. GÜVENSİZ ÇALIŞMA ORTAMI HABERLEŞMEDE YANLIŞLIKLAR HAYALGÜCÜ EKSİKLİĞİ HAREKETSİZLİK HAYALİ İŞÇİLER HIRSIZLIK HİLE HEDEFLERDE SAPMA HEGEMONYA ALTINA ALMA HESAPLARLA OYNAMA İHMAL İLETİŞİMSİZLİK İLGİSİZLİK İLGİSİZ GÖREVLER İMPARATORLUK KURMA İNATÇILIK İNTİKAMCILIK İSRAF İSTEKSİZLİK: YETKİ DEVRİ İSTEKSİZLİK: KARAR ALMA İSTEKSİZLİK: SORUMLULUK ALMA İSTİSMAR İŞGÜZARLIK İŞTAHSIZLIK İTİBARSIZLIK KAĞIT İSRAFI KANUNSUZLUK KAPRİS KATILIK KARARSIZLIK KARMAŞA KAYIRMACILIK KAYNAKLARI DEĞERLENDİREMEME KENDİNE ÇALIŞMA KENDİNİ BEĞENME KEYFİLİK KIRTASİYECİLİK KORKUTMA KORKAKLIK KORKU: DEĞİŞİM / YENİLİK / RİSK KÖTÜYE KULLANMA: YETKİ / GÖREV KUYRUKÇULUK

30. KÜSTAHLIK LİDER BOŞLUĞU MAKUL OLAMAMA MİRASYEDİLİK NEZAKETSİZLİK OLGUNLAŞTIRMA OYALAMA OYUNBAZLIK ÖÇ ALMA ÖN YARGILI OLMA PARANOYA PARKİNSIN HASTALIĞI PERFORMANS GÖSTERGELERİNİN YOKLUĞU PROFESYONEL OLMAYAN DAVRANIŞ RAHATSIZLIK DUYMA RİCACILAR RUH ÖLDÜREN ÇALIŞMA RÜŞVET SABOTAJ SAFSATA SAHTEKARLIK SORUMSUZLUK SÖZLEŞME YOLSUZLUKLARI STATÜKOYA BAĞIMLILIK SUÇ İŞLEME SUÇLULUK ŞEKİLCİLİK TAHRİF ETME TAŞTAN DUVAR OLMA ULAŞILABİLİR OLMAMA UYDURMA UYGUN OLMAMA UZAKLIK ÜRETKEN OLAMAMA VERİMSİZLİK VİZYON EKSİKLİĞİ VURDUMDUYMAZLIK VUR DEYİNCE ÖLDÜRMEK YABANCILAŞMA YABANCI DÜŞMANLIĞI YANLIŞ BİLGİ AKTARIMI YARATICILIK EKSİKLİĞİ

31. YASA DIŞILIK YETENEK EKSİKLİĞİ / BOŞLUĞU YETENEKSİZLİK: ÖĞRENME YETERSİZLİK: ÖDÜL / TEŞVİK YETERSİZLİK: ÇALIŞMA KOŞULLARI YOLSUZLUK YÜZEYSELLİK ZORLA ALMA Gerald E. Caiden: What is Really Maladministration? Public Administration Review Dec. 1996

32. GLOBAL CORRUPTION BAROMETER 2009

33. Kamu yönetiminde yolsuzluklar sıralaması ve Türkiye 1 Denmark 9.3 1 Sweden 9.3 1 New Zealand 9.2 4 Singapore 9.2 5 Finland 9.0 5 Switzerland 9.0 7 Iceland 8.9 7 Netherlands 8.9 9 Australia 8.7 Canada 8.7 *** 58 Turkey 4.6 *** 171 Congo 1.7 173 Chad 1.6 173 Guinea 1.6 173 Sudan 1.6 176 Afghanistan 1.5 177 Haiti 1.4 178 Iraq 1.3 178 Myanmar 1.3 180 Somalia 1.0

34. ULUSLAR ARASI KLASİK ÖRNEK: WATERGATE

35. ULUSAL KLASİK ÖRNEK: SUSURLUK Susurluk Sendromu: Devlet Yönetiminin Temel Sorunu “Susurluk”, bir sendrom, bir belirti, bir ipucu ve bir göstergedir. “Susurluk”, kötü yönetimin, yönetimde yozlaşmanın, bürokratik hastalıkların, plutokrasinin, ganimetin yağmalanması sisteminin, yönetimde hukuk dışılığın ve “komitacı” yönetim anlayışının göstergesidir. “Susurluk”, bürokrasinin bir “meritokrasi”, yani erdemlilik yönetimi olmadığı sistemin adıdır. “Susurluk”, aynı zamanda, bir simgedir. ‘Politikacı-sermayedar-bürokrat-yeraltı suç örgütleri’ dörtlüsünün karapara ve haksız kazançtan çıkar elde etme ve paylaşma için yaptıkları güçbirliğinin simgesidir. “Susurluk”, kirli toplumun simgesidir. “Susurluk”, aynı zamanda bu kitabın da simgesidir. Çünkü, bu kitabın ana tezi “Susurluk” türü yönetim biçiminin ülkeye yıllardır egemen olduğunu saptamak ve bu durumun artık devam etmemesi gerektiğini topluma anlatmaktır. “Susurluk” belki bir kaç kişinin karıştığı bir siyasal, toplumsal ve yönetsel olaydır. Ancak, ülkede pek çok “susurluk sendromu” (SS) vardır. Toplum olarak ana hedefimiz SS’leri toplumdan silmek ve temiz toplum, temiz ülke, temiz insan ve temiz bürokrasiye ulaşmak olmalıdır.

36. 5–S Reform Değerlendirme ÇerçevesiMuhittin Acar

37. 5–S Hesap Verebilirlik Modeli – Muhittin Acar

38. OECDULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLERDE RÜŞVET İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ PARİS, 25-27 EKİM 1999 “TOUR DE TABLE” TÜRKİYE GELİŞME RAPORU Sözleşmeyi imzalamış olan Türk Hükumeti sözleşmeyi onaylanmak üzere TBMM’ne sevketmiştir. Sözleşme TBMM’de sıkı çalışma programının elverdiği olanaklar çerçevesinde hemen ele alınacaktır. Türk Hükumeti, Sözleşme ile birlikte Sözleşme’ye ve Gözden Geçirilmiş Öneriler belgesine uygun olarak iç hukukda yapılması gereken değişiklikleri de sunmak eğilimi içinde olmuştur. Bu değişiklikler Türk Ceza Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Devlet İhale Kanunu, Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve öteki ilgili mevzuatda yapılacak değişiklikleri içermektedir. Ancak, değişiklik yapılması gereken yasaların sayıca çok fazla olması, Nisan 1999’da genel seçimlerin yapılmış olması, seçimlerden sonra yeni Parlamento ve Hükumetin kurulması ve son zamanlarda Türkiye’de yaşanan yüzyılın en büyük depremi gerek hükumet ve gerekse TBMM açısından gerekli adımların atılması için verilen en son tarihe ilişkin sözlerin gerçekleştirilmesinde engeller yaratmıştır. İç hukukda yapılması gereken değişikliklerin zaman alabileceği anlaşılmaktadır. Bu gerçeği dikkate alan Hükumet Sözleşmeyi onaylanmak üzere Parlamentoya sunma kararı almış ve TBMM’de de sözleşmenin onaylanması Meclis’in çalışma gündemine alınmıştır. Buna ek olarak, bir bakanlıklararası çalışma grubu oluşturulmuş ve mevcut mevzuatta yapılacak değişikliklerle ilgili hukuksal belgeleri hazırlama çalışmalarına başlamıştır. Çalışma grubu ilgili tüm mevzuatı gözden geçirecek ve gerekli değişiklikleri hazırlayacaktır. Burada belirtmek isterim ki Türk Hükumeti bu çerçevede yapılması gerekli çalışmaları yapacak ve meydana gelen değişiklikler OECD’ye iletilecektir.

39. İSTANBUL YOLSUZLUKLA MÜCADELE EYLEM PLANI: DOĞU AVRUPA VE ORTA ASYA Kamu Yönetiminde Dürüstlük: - Erdemlilik yönetimi - Yarışmacı seçim - Çıkar çatışmadı mevzuatı - Etik mevzuatı - Yozlaşma konusunda eğitim - Mal, servet ve hediye beyanı - İç soruşturma - Disiplin önlemleri - İhbarcıların korunması - Haber almanın güçlendirilmesi

40. Mevzuatın güçlendirilmesi - Yönetsel işlemlerde liberalleşme ve basitleştirme - Yolsuzluk olasılığı yüksek alanlar için özel eylem planları - Kamusal satın almalarda yolsuzluğun önlenmesi Mali denetim Bilgi edinme hakkı Siyasal yozlaşma

41. İLKELER Bu amacın gerçekleştirilebilmesi aşağıda sayılan ilkelerin kamu hizmetinin temel ilkeleri olarak kabul edilmelerine ve işlerlik ve geçerliliklerinin güvence altına alınmasına bağlıdır: • Kamu görevi kamu güvenidir. • Tüm kamu görevlileri öteki tüm yurttaşlar gibi yasalara tabidir ve hiç kimse yasaların üstünde ve ötesinde değildir. • Ülkenin iyi ve etkili yönetimi yasama organının kamu yönetimi üzerinde etkili bir denetim yapmasına bağlıdır. • Ülkenin doğru yönetimi için kanunların yorumunda ve uygulanmasında son söz hakkı yargıya ait olmalıdır. • Ülkenin doğru yönetimi, kamu hizmetlerinde, ulusal güvenlik gereksinimini ve bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınmasını da dikkate alan, en üst düzeyde saydamlığın gerçekleşmesine bağlıdır. • Kamu işlerinde en yüksek etik standartların oluşturulması esas olmalıdır. özel bir önem verilmelidir.

42. Sorumlu bir kamu hizmeti için yüksek nitelikli politikacıların ve güçlü ve profesyonel kariyer hizmetlerin varlığı vazgeçilmez bir ön koşul olarak kabul edilmelidir. • Kamu görevlileri resmi görevleri nedeniyle sürekli olarak kamuya karşı sorumlu olmalı ve bu sorumluluğu güvence altına alacak düzenlemeler oluşturulmalıdır. • Açık, özgür ve dürüst bir seçim sistemi, demokratik toplumun ön koşuludur. Devlet hiç bir şekilde bu ilkelerin tahribi ile sonuçlanacak şekilde yönetilmemelidir. Bürokrasinin bu tehlikeden uzak tutulması için gerekli önlemler alınmalıdır. • Etkili bir hükümet için rekabete dayalı bir parti sistemi gereklidir, ancak, bürokrasi her türlü siyasal destek arama endişesinden kurtarılmalıdır.

43. Kariyer sistemi bir bürokratik erdemlilik (meritokrasi) sistemi olarak öngörülmeli ve her türlü politik baskı ve kötüye kullanmalardan(spoilssystem) ve ‘ganimetin paylaşılması’ amacından uzak tutulmalıdır. • Kariyer sisteminin erozyona uğramasının önlenmesi için şu yöntemler uygulama alanına konulmalıdır: • Kariyere yapılacak atamalarda siyasal yönden onay, uygun görüş ya da öneri aranmamalıdır. • ‘Sadık’ personelin göreve atanması için kariyere eleman seçme ve işe yerleştirme süreçleri kötüye kullanılmamalıdır. • Nesnel iyiniyet kurallarına uygun olarak kullanılması gereken personel yönetimi yetkilerinin siyasal tercihlerin yönlendirilmesi amacıyla kullanılması önlenmelidir.

44. Siyasal kayırma sonucu oluşabilecek olan kamu görevlilerinin kendilerine olan güvenlerini kaybetmelerinin ve moral (iş yapma) güçlerini azaltmalarının ve yine aynı nedenle oluşabilecek olan toplumun devlete karşı güveninin azalmasının önüne geçilmelidir. • Üst düzey yöneticilikte kariyer olan ve kariyer olmayan kamu görevleri için yeni bir statü oluşturulmalıdır. Böyle bir statü oluşturulduktan sonra bu kadrolara yapılacak atamalar için aranacak kariyer mensuplarının niteliklerinin uygun olup olmadığının bağımsız bir komisyon aracılığı ile irdelenmesi sağlanmalıdır. • Kariyere mensup personelin ücret, görev ve statülerinde diğerlerine oranla üstünlük, yumuşaklık ve elastikiyet sağlanmalıdır. • Kariyer personele görevleri ile ilgili olarak kesin güvenceler sağlanmalı ve bu tür personelin siyasal tercih ve kayırmaların dışında kaldıkları bir çalışma ortamı yaratılmalıdır.

45. Çetelerle mücadele konusunda gerçekten etkili yetkiler ve önlemler getiren ‘Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Yasası’nın uygulanmasına içerik ve derinlik kazandırılmalıdır. • Pişmanlık Yasası ve kurumu süreklilik kazanmalıdır. • Yargı bağımsızlığı güvence altına alınmalıdır. • Kamu bankaları özelleştirilmelidir. • Siyasetin finansmanı ilkelere bağlanmalı ve bu ilkeler kurumsallaştırılmalıdır. • Devlet ihale sistemi değiştirilmelidir. • İtirafçılar için etkin bir tanık koruma programı, cezayı hafifletme ya da tümüyle ortadan kaldırma da dahil olmak üzere, esaslı şekilde geliştirilmeli ve uygulama alanına konulmalıdır. • Devlet yönetiminde “hesap verme sorumluluğu” anlayışı gerçekleştirilmelidir.

46. Rüşvetin önlenmesi için kesin ve etkin çözüm üreten yasal düzenlemeler en kısa zamanda yürürlüğe konulmalıdır. • Bu bağlamda, OECD tarafından geliştirilen, Avrupa Birliği’nin bu konudaki düzenlemelerine koşut hükümler içeren “Uluslararası Ticari İlişkilerde Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi” için iç mevzuatta sağlanması gereken uyum en kısa zamanda gerçekleştirilmelidir. • Ulusal ekonominin yönetimi için alınacak kararlarda saydamlık sağlanmalıdır. • Bankacılıkta saydamlık sağlanmalıdır. • İhalelelerdeuluslararası denetime olanak verilmelidir.

47. Kamu Yönetimi Ahlak Yasası hazırlanarak yürürlüğe konulmalıdır. • Servet beyanı işlevselleştirilmelidir. • Özel sektör için açıklık ve hesap verme yükümlülüğü getirilmelidir. • Rüşvet, kaçakçılık, işkence, yargısız infaz ve kara para aklama gibi suçlar birlikte ele alınmalı ve bu işlere karışan kamu görevlileri kamu hizmetinden uzaklaştırılmalıdır. • Güvenlik güçlerinin eğitiminde, devlet yönetiminde yolsuzluklar konusuna özel bir önem verilmelidir.

48. OKUNMASI GEREKEN KAYNAKLAR • Yaşamış, Firuz D., Türkiye’de Devletin ve Demokrasinin Yeniden Yapılanması. 2001. İstanbul. • Yaşamış, Firuz D., "Oklokrasi" Ya Da Demokrasinin ve Devletin Yozlaşması, Yeni Türkiye Dergisi, Ankara, Yıl 3, Sayı 13, Ocak Şubat 997, 123-131. • Keykavus, Kabusname, MilliEğitimBasımevi 1974. • Defterdar Sarı Mehmet Paşa, “Devlet Adamlarına Öğütler”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987, İstanbul, s.165. • Zuhuri Danışman, Koçi Bey Risalesi, MEB. • Global CorruptionBarometer 2009. TransparencyInternational.