Состојба во земјата

1. Министерство за здравство и Институт за јавно здравјеГлобално истражување за тутунот кај младите во Република Македонија2002 и 2008(Global Youth Tobacco Survey-CDC, WHO)

2. Состојба во земјата Главни достигнувања: • Закон за тутунот (Сл. Весник на РМбр. 15/1998); • Закон за заштита од пушењето (Сл. Весник на РМбр. 36/95, 70/2004); • Закон за емитување (Сл. Весник на РМбр. 20/1997); • Закон за безбедност на храната и безбедност на продукти и материјали кои доаѓаат во контакт со храната (Сл. Весник на РМбр. 54/2002). • Мерките од законската регулатива се синхронизирани со законите за тутунот во Европа како и со рамковната конвенција за контрола на тутунот на СЗО (WHO Framework Convention on Tobacco Control); • Потпишана е рамковната конвенција за контрола на тутунот на СЗО ; • Воведена забрана за директно и индиректно рекламирање на продуктите од тутун, забрана за дистрибуција на производи од тутун, забрана за пушење во здравствените установи, едукативните институции, владините објекти, ресторани, кафетерии, канцеларии, театри, кина и забрана за пушење во средствата за јавен превоз. • Зајакнување на економските мерки од аспект на производство и трговија со производи од тутун, зголемување на цените и даноците на производите од тутун. • Преземање на пошироки и поинтензивни активности кон идентификување на дозволената и недозволената трговија со тутун и тутунски производи, • Засилена контрола на употребата на бандероли • Засилување на борбата против криумчарењето на тутунски производи • Задавање на одделен данок на тутун за јавно-здравствениот сектор (0.08 EUR или 5 ден.) за една кутија цигари, • Воведување на регистер за тутун, тутунски производи, произведувачи, дистрибутери, тутунски брендови и тутунски производи, • Засилена контрола на увозот и извозот на тутун и • Имплементација на здравствено-промотивни активности.

3. Istra`uvawe za upotrebata na tutunot kaj mladite vo Republika Makedonija, 2002 и 2008 • Primerok :75 u~ili{ta vo: Skopje, urbani i ruralni sredini, 13-15 godini ( sedmo i osmo oddelenie vo osnovni u~ili{ta, prvi i vtori klas sredni u~ili{ta ) Vreme 1:2002 : 4020 Opfat :96%u~ili{ta, 87,98% u~enici Vreme 2:2008 : 5824 - 4388 (13-15 години ) Opfat: 100%u~ili{ta, 90,09% u~enici

4. Преваленца на upotrebata na tutunot kaj mladite vo Republika Makedonija 2002 и 2008 Преваленца – МАКЕДОНИЈА 2002 и 2008 (само 13-15 години)

5. Пасивно пушење Izlo`enost • Doma (90% i pu{a~i i nepu{a~и- 2002; 67,5%-2008) • Na javni mesta (88%pu{a~i, 77% nepu{a~i-2002; 66%-2008)

6. Достапност и реклами за и против пушење цигари Пристапност и достапност • 40.8% вообичаено пушат при социјални настани • Купуваат цигари во малопродажба (63,7%-2002; 65.1% -2008) • Не биле одбиени при купување цигари заради нивната возраст (74,5%-2002; 81.4%-2008) Медиуми и рекламирање • Виделе порака во медиумите против пушење (86.8% -2002; 92.4% -2008) • Виделе реклама за цигари на билборд (58.7%-2002; 58.4%-2008) • Виделе реклама за цигари во дневни весници или списанија(72.9-2002; 65,2% -2008)

7. Stavovi за откажување од пушење, влијание на училиштето и наставните programi • Sakale da prestanat so pu{ewe ( 60%-2002; 66,2%-2008) • Smetaat deka pu{eweto treba da bide zabraneto na javni mesta ( 91,0% od nepu{a~i,56,9% od pu{a~i-2002; 86,4% - 2008) • Smetaat deka pu{eweto e {tetno za niv (72,7%nepu{a~i, 46,5%pu{a~i-2002; 73,7% - 2008) • Na u~ili{te slu{nale za opasnosta (55%-2002; 44%-2008) • Diskutirano e za pri~inite zo{to u~enicite pu{at (45,3%-2002; 40,2%-2008)

8. Заклучоци Постои тренд на зголемена употреба на цигари и други производи од тутун од младите луѓе во Р. Македонија Заложбите на Владата за воспоставување на важни политички и легислативни одлуки за забрана на пушење во јавните места, особено болниците, училиштата, јавниот превоз, работните места, вклучително и рестораните и баровите даваат резултати – децата искажале дека помалку се изложени на пушење на јавни места во споредба со 2002 година. Децата поретко виделе реклами за цигари во 2008 во споредба со 2002. Децата го осудуваат пушењето цигари и оние деца кои пушат, сакаат да се откажат. Недоволна е здравствената едукација во училиштата по однос на штетноста на пушењето цигари и други форми на употреба на тутун. Луѓето не ги почитуваат законите. Имено, сеуште на децата им се продаваат цигари во продавниците и покрај забраната поради нивната возраст. GYTS треба да стане интегрален дел од системот за надзор на употреба на тутун и за евалуација на ефективноста на мерките за имплементација на рамковната конвенција за контрола на тутунот во државата.

9. Препораки • Едукација на јавноста за опасностите на пушењето и пасивното пушење преку публикицирање и дистрибуција на здравствено-промотивни материјали, • Целата заедница треба да се инволвира во национална анти-пушачка коалиција преку дебати и медиумски кампањи инволвирајќи ги јавните личности од културата, спортот, музиката, здравството, образованието и НВО-и; • Имплементацијата на законите и ограничувањата за пушење на јавни места треба да се надгледуваатод одговорните владини институции – министерства и инспекциски служби; • Професионалниот квалитет на советувањето за престанок со пушењетреба да се • подобрува преку развој и дисеминација на адекаватни, сеопфатни и интегрирани • водичи базирани на научни докази и добри практики; • Младите пушачи треба да имаат поголема достапност до програмите за престанок со пушење преку промоција на престанок на употреба на тутун и адекватен третман на зависноста од тутун. Институтот за јавно здравје на РМ треба да биде одговорна установа за подготовка и имплементација на овие програми заедно со Центрите за јавно здравје и Центрите за превенција од болести на зависност. • 5. Засилување на мрежата на училишта-промотори на здравјето во државата преку развој на специфична анти-пушачка наставна програма во основните училишта, организација на натпревари во цртање на анти-пушачки слики за време на школската година и други мерки за здравствена промоција.