Electrical Energy Sector & Management of Multinationals

1. Electrical Energy Sector&Management of Multinationals 6 Kasım 2002 Boğaziçi Üniversitesi

2. Gündem • Elektrik Sektörünün Genel Durumu • Dünya • Türkiye • Enerjisa’ya Genel Bakış • Yatırım Projelerine Yaklaşım • Proje Geliştirme Sürecine Makro Düzeyde Bakış

3. Dünya’da Elektrik Sektörü

4. Bölgesel Tüketim (mtep) * 1997-2020E

5. Beklentiler • 2020 yılına kadar Dünya elektrik tüketim artış hızı ortalama %2.8 olacaktır, • Azalan rezervler ve çevrenin korunmasına daha büyük önem verilmesi nedenleriyle, fosil yakıtların yerini alacak teknolojilere öncelik verilecektir, • Piyasaların liberalleşmesi devam edecektir, • Merkezi üretim modelinden (centralized power), tüketimin olduğu yerde üretim modeli (distrubuted power) yaygınlaşacaktır, • Kaliteli ve güvenilir elektrik daha kritik hale gelecektir (enformasyon teknoloji dünyası).

6. Üç Önemli Enerji Hedefi Ulaşılabilirlik (accessibility) Kabul edilebilirlik (availability) Kullanılabilirlik (acceptability)

7. Türkiye’de Elektrik Sektörü

8. Yıllık Ortalama %8’lik Büyüme Kaynak: 2000 TEAŞ, 2001&2002 ETKB, 2005-2020 ETKB APK 2000 tahmini

9. Tüketim Hala Çok Düşük Kaynak: WEC Turkish National Commitee 1999 Energy Report

10. Serbest Piyasaya Geçiş • Piyasanın yaklaşık %80’i devletin tekelinde • Elektrik sektörünün, 3 Mart 2001 tarihinde çıkan 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile serbest rekabete açılmasına karar verildi • Serbest piyasa 3 Eylül 2002 tarihinde işlemeye başladı.

11. Liberal Yapıya Geçiş Amacı • Elektrik enerjisi piyasasında verimliliği (işletme ve yatırım) artırmak ve maliyetleri azaltmak için rekabetin sağlanması, • Enerji sektörünün mali açıdan sürdürülebirliliğinin temin edilmesi için maliyeti yansıtan fiyatların oluşturulması, • Mal ve hizmet kalitesinin arttırılması, • Yerli ve yabancı özel sektörün piyasalara girişinin sağlanması, • Yatırım kararlarının serbest piyasada alınarak, arz güvenliğinin sağlanması.

12. Eski-Yeni Yapı Karşılaştırması

13. Enerji Sektörüne Bütünsel Bakış

14. Enerjisa

15. Misyonumuz Öncelikle Sabancı Grubu’nun enerji ihtiyaçlarını sürekli ve kaliteli şekilde sağlayacak tesisleri planlamak, inşa etmek ve işletmek, ve Enerji sektöründe yer almak üzere doğabilecek fırsatları değerlendirmek.

16. Elektrik Sektöründe Varlığımız İzmit 120 MW Çanakkale 65 MW Adana 120 MW Mersin 65 MW Toplam 370 MW Üretim Kapasitesi Türkiye Elektrik Üretiminin Yaklaşık %2’si

17. Üretim Tesislerimiz Kentsa Santralı Mersin Santralı Adana Santralı Çanakkale Santralı

18. Şirket Bağlı Olduğu Grup Kapasite (MW) Akenerji Çolakoğlu Entek Zorlu Enerji Enerjisa Akkök Koç Çolakoğlu Zorlu Sabancı 120 268 301 156 130 55 250 - 271 - 130 268 211 572 370 Mevcut Yatırım Toplam Sektördeki Yerimiz Otoprodüktörler arasındaki Pazar payımız %13

19. Geçmişimiz

20. Strateji’nin Bir Parçası: Yatırımlar Strateji, bir organizasyonun arzuladığı amaçlarına nasıl ulaşacağını gösteren, yön veren, birleştirici ve bütünleyici, bir oyun planıdır. Yatırımlar bu oyun planı içerisinde, eyleme dönük bir aktivite olarak önemli bir rol oynar.

21. Yatırım Yönetim Felsefesi Yatırım yönetimi sistemi “stratejik yönetim” anlayışı olup, bu felsefe içinde kullanılan stratejik planlama • Sınırlı kaynaklar, • Sürdürülebilir rekabetçi avantaj, • Geleceğe odaklı bakış açısı, • Proaktif yaklaşım, • Uzun vadeli hedefler, • Gelecek fırsatlar ve tehlikeler, • Sistemli bir inceleme, değerlendirme ve karar alma alışkanlığı, gereksinimlerini karşılamak üzere kullanır.

22. Enerjisa Yatırımlarında Temel Hedef Bir yatırımın gerçekleşebilmesi için, stratejik yönetim hedeflerine uygun “Değer Yaratma” potansiyeline sahip olması gerekir. Değer yaratma’da temel odak noktası müşteri olup, yatırımın endüstrive beceriboyutunda değer yaratma potansiyeli bulunması gerekmektedir.

23. Çadamer Projeleri Enerjisa Çanakkale-Adana-Mersin (Çademer) projeleri, “Değer Yaratma” felsefesi doğrultusunda geliştirilmiş ve uygulanmış projelerdir. Herbir santral, Sabancı Holding’in sahip olduğu ve büyük elektrik tüketimlerinin olduğu fabrikaların yanına inşa edilmiştir. Buna göre; Adana Santralı Dupontsa Sasa Mersin Santralı Çimsa Çanakkale Santralı Akçansa fabrikalarına direkt bağlantı ile elektrik sağlamaktadır.

24. Konsept Konsept Konsept Tasarım Geliştirme Tasarım Geliştirme Tasarım Geliştirme Uygulama Uygulama Uygulama Kabul Kabul Kabul Yatırıma Bütünsel Bakış: Ürün Ömür Süreci ÜRÜN ÖMÜR SÜRECİ PROJE ÖMÜR SÜRECİ İŞLETME ÖMÜR SÜRECİ Konsept Tasarım Geliştirme Uygulama İnşaat Kabul İşletme Bakım Yenileme Atık

25. Değer Ekleme-Değişiklik Maliyeti Konsept Tasarım Uygulama Kabul İşletme Değer ekleme potansiyeli Değişiklik Maliyeti

26. Konsept-Tasarım-Geliştirme Tahmini Maliyet Ön Fizibilite Kavramsal Tasarım Hayır Pazar-Satış Finansman (Sermaye/Borç) Evet Yakıt Detay Fizibilite Yasal İzinler/ Düzenlemeler Mühendislik Detay Rapor Ekipman İhaleler Sözleşmeler Hayır Finansman Evet ESA Yakıt Temini Tasarım-Geliştirme Yasal İzinler Bakım/Onarım

27. Proje Ömür Süreci Konsept Çalışması Geliştirme Çalışması Ön kavramsal tasarım (pazar, teknoloji, yatırım maliyeti, yakıt, yasal hükümler) Mali fizibilite Ön stratejik değerleme (endüstri-beceri analizi) Pazarlama Faaliyetleri (müşteri portföyü oluşumu, ESS) Detaylı Mühendislik Çalışması (teknoloji seçimi, saha seçimi, çevresel etki, ..) Yasal İzin ve Sözleşmeler (ETKB tesis kurma sözleşmesi, ÇED, Nakil, ...) Yakıt Tedarik Anlaşması Kesin Mali Fizibilite Kesin Stratejik Değerleme

28. Proje Ömür Süreci Konsept Çalışması Geliştirme Çalışması Ön kavramsal tasarım (pazar, teknoloji, yatırım maliyeti, yakıt, yasal hükümler) Mali fizibilite Ön stratejik değerleme (endüstri-beceri analizi) Uygulama Pazarlama Faaliyetleri (müşteri portföyü oluşumu, ESS) Detaylı Mühendislik Çalışması (teknoloji seçimi, saha seçimi, çevresel etki, ..) Yasal İzin ve Sözleşmeler (ETKB tesis kurma sözleşmesi, ÇED, Nakil, ...) Yakıt Tedarik Anlaşması Kesin Mali Fizibilite Kesin Stratejik Değerleme İhaleler (dökümantasyon, teklif alma- değerleme, müzakereler, sözleşme) Finansman Sağlanması (özkaynak-kredi) Bakım Sözleşmesi

29. Proje Finansmanı Garantör: Lokal Bankalar Enerjisa Arranger KfW Geri Ödemeler Kredi Anlaşması İhracaat Kredi Temini Kredi Çekişleri Tedarik Anlaşması Hermes Siemens BV Siemens Türkiye NCM Coface

30. Proje Ömür Süreci Konsept Çalışması Geliştirme Çalışması Ön kavramsal tasarım (pazar, teknoloji, yatırım maliyeti, yakıt, yasal hükümler) Mali fizibilite Ön stratejik değerleme (endüstri-beceri analizi) Uygulama Pazarlama Faaliyetleri (müşteri portföyü oluşumu, ESS) Detaylı Mühendislik Çalışması (teknoloji seçimi, saha seçimi, çevresel etki, ..) Yasal İzin ve Sözleşmeler (ETKB tesis kurma sözleşmesi, ÇED, Nakil, ...) Yakıt Tedarik Anlaşması Kesin Mali Fizibilite Kesin Stratejik Değerleme İnşaat İhaleler (dökümantasyon, teklif alma- değerleme, müzakereler, sözleşme) Finansman Sağlanması (özkaynak-kredi) Bakım Sözleşmesi Devreye Alma ve Testler Proje Uygulama Ekibinin Oluşturulması Mobilizasyon Ekipmanların İmalatı, Sevki ve Montajı Kabul Testleri Trial Run Performans Testleri ETKB Kabul Testleri Take Over 3-4 yıl (kombine çevrim santralı)

31. Kritik Başarı Faktörleri • Vizyon belirlenmeli • İhtiyaçlar çok iyi belirlenmeli • Kapsam tarifi çok iyi yapılmalı • Constraint’ler çok iyi tanımlanmalı • Yasal ve bürokratik yapı iyi bilinmeli • Sözleşmeler dikkatli hazırlanmalı • İş ortakları ile stratejik ve kültürsel boyutlarda uyum sağlanmalı • Sözleşmelere, bütçeye ve iş planına uyum iyi takip edilmeli • Performans hedefleri konmalı, motivasyon yüksek tutulmalı • Disiplinlerarası düşünebilecek/uygulayabilecek yönetim kadrosu oluşturulmalı, ekip çalışması uygulanmalı • Becerikli ve yetkin insanlarla çalışılmalı • ......... • ........