Polska myśl ekonomiczna okresu międzywojennego

1. Polska myśl ekonomiczna okresu międzywojennego

2. Warunki rozwoju • Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. • Odrodzenie niezawisłego bytu państwowego po 123 latach niewoli, postawiło państwo przed koniecznością odbudowy i rozbudowy gospodarki polskiej. • Ośrodkami nauki polskiej w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości stały się Kraków i Lwów.

3. Warunki rozwoju • Scalanie gospodarki odzyskanego państwa w tym: przemysłu, sieci komunikacyjnej, systemu bankowego • Walka o granice • Konflikty społeczne

4. Dziedziny aktywności państwa w gospodarce • Polityka podatkowa • Regulacja ilości pieniądza w obiegu • Stabilizacja kursu walutowego • Kontrola handlu zagranicznego

5. Potencjał ekonomiczny Polski • W II Rzeczypospolitej warunki rozwoju myśli ekonomicznej poprawiły się radykalnie. • Obok starych ośrodków naukowych powstawały nowe. • W latach dwudziestych utworzono uczelnie ekonomiczne w Poznaniu, Krakowie i Lwowie.

6. Potencjał ekonomiczny Polski • 5 ośrodków uniwersyteckich z katedrami ekonomicznymi: Warszawa, Kraków, Lwów, Poznań i Wilno • Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie (SGH), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut Gospodarstwa Społecznego (1920), Instytut Badań Koniunktur i Cen (1928) • Czasopismo „Ekonomista”

7. Potencjał ekonomiczny Polski Powołano specjalne placówki naukowe: • Instytut Gospodarstwa Społecznego, • Instytut Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen, • Główny Urząd Statystyczny.

8. Nurty ekonomii w Polsce Międzywojenna ekonomia akademicka rozwijała się podobnie jak ekonomia galicyjska, w dwóch zasadniczych nurtach: • teoretycznym • historycznym.

9. Kierunek teoretyczny dominował nadal w środowisku ekonomistów krakowskich. • Nurt historyczny zachował swą pozycję na Uniwersytecie Lwowskim. • W nowo powstałym ośrodku poznańskim wpływ uzyskał kierunek teoretyczny. • W ośrodku warszawskim znalazły zwolenników oba nurty rozważań.

10. Etatyzm • Teoria ekonomiczna zakładająca udział państwa w rozwiązywaniu problemów gospodarczych kraju. • Określenie roli państwa w życiu gospodarczym stało się podstawowym problemem ekonomistów polskich • Państwo posiadało ok. 20% majątku narodowego i ogromne potrzeby związane z działaniami wojennymi, stabilizacją ekonomiczną, późniejszym kryzysem i inwestycjami zbrojeniowymi

11. Sytuacja gospodarcza i społeczna • Lata 1918 – 1939 były okresem ważnych przeobrażeń. • Przede wszystkim Polska odzyskała niepodległość, co stanowiło w dziejach narodu polskiego wydarzenie o charakterze przełomowym. • Podstawą odbudowania państwa polskiego stały się dążenia niepodległościowe społeczeństwa oraz przemiany na arenie międzywojennej, związane z wybuchem i przebiegiem I wojny światowej a także rewolucje społeczne w państwach zaborczych.

12. Sytuacja gospodarcza i społeczna • W ciągu ostatnich lat przed uzyskaniem niepodległości toczyła się na ziemiach polskich walka o ustrój powstającego państwa. • Powstało kilka ośrodków wzajemnie się zwalczających. • Czołowy działacz endecki Roman Dmowski utworzył we Francji w sierpniu 1917 r. Komitet Narodowy Polski. • W kraju, jesienią 1917 r., władze polskie powołały do życia namiastkę władzy polskiej, o bardzo ograniczonych kompetencjach - Radę Regencyjną. • Kierowana przez Józefa Piłsudskiego Polska Organizacja Wojskowa, utworzona w styczniu 1915 r. zaczęła przygotowywać się do przejęcia władzy od Niemców. • Jesienią 1918 r. powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, w skład której weszli przedstawiciele endeków, ludowców, socjalistów i konserwatystów.

13. Sytuacja gospodarcza i społeczna • Wyznaczanie granic nowego polskiego państwa trwało aż do 1923 r. • Początek gospodarowania po odzyskaniu niepodległości odbywał się w niezwykle trudnych warunkach. • Odrodzone państwo polskie stanęło wobec konieczności zjednoczenia pod względem gospodarczym, prawnym i społecznym ziem, które przez długie lata należały do obcych organizmów państwowych. • Poziom zagospodarowania tych ziem był niski. Obszar byłej Galicji stanowiły tereny o niskim poziomie gospodarczym. • W granicach II Rzeczypospolitej znalazły się ziemie o rozwiniętym przemyśle (Śląsk, Łódź, Warszawa) i rolnictwie (poznańskie, Pomorze), oraz tereny z gospodarką naturalną - Polesie. • Między tymi terenami brakowało powiązań komunikacyjnych i handlowych, występowały poważne różnice prawne, kulturalne, i narodowe. • Podstawowym zadaniem dla normalizacji życia gospodarczego było stworzenie wielu nowych działów produkcji, przyspieszenie rozwoju innych i odbudowa nieistniejących.

14. Ośrodek Lwowski • Uniwersytet i Politechnika Lwowska • Tradycyjny historyzm

15. Stanisław Głąbiński1863-ok. 1943 (1/2) • polityk, prawnik, ekonomista. Jeden z czołowych przywódców Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i głównych działaczy endecji. • Od 1892 profesor ekonomii na Uniwersytecie Lwowskim. • W latach 1902-1918 poseł do austriackiej Rady Państwa, 1904-1918 na sejm krajowy galicyjski. W okresie 1919-1927 poseł na sejm Rzeczypospolitej z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. • W latach 1928-1935 senator reprezentujący endecki Klub Narodowy. W rządzie J. Świeżyńskiego w 1918 minister spraw zagranicznych, w rządzie W. Witosa w 1923 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego oraz wicepremier. Aresztowany przez NKWD, zginął w ZSRR. • Ważniejsze prace: O systemie fizjokratów (1898), Wykład ekonomii społecznej (1913), Nauka skarbowości (1925), Historia ekonomii (t. 1-2, 1939).

16. Stanisław Głąbiński1863-ok. 1943 (1/2) • Zwolennik historycznej szkoły w ekonomii politycznej • Centralne pojęcie „narodu” jako podstawa instytucji państwa • Badacz fizjokratów • Wyznawał teorię wartości krańcowej • Wspierał zasadę samowystarczalności państwa (autarkia), zakładając pełne wykorzystanie zasobów ludzkich, materiałowych i kapitałowych • Zwolennik prywatnej przedsiębiorczości, kontrolowanej przez etyką katolicką

17. Stanisław Grabski1871-1949 (1/2)

18. Stanisław Grabski1871-1949 (2/2) • Starszy brat Władysława, słynnego reformatora waluty polskiej • Studiował w Warszawie, Berlinie, Lwowie, Paryżu i Bernie • Wykładał na Akademii Rolniczej w Dublanach i Uniwersytecie Lwowski • Poseł i minister II Rzeczypospolitej

19. Poglądy ekonomiczne Stanisława Grabskiego • Autor „Ekonomii społecznej” • Łączył gospodarkę z życiem społecznym • Wspierał państwo w zakresie wychowania społeczno-gospodarczego

20. Ośrodek Krakowski Neoklasycyzm (umiarkowany marginalizm)

21. Adam Krzyżanowski1873-1963 • Prawnik z wykształcenia, studiował w Krakowie, Brnie i Lipsku • Autor dzieł „Zasady ekonomiki” (1919 r.) i „Nauka skarbowości” (1923 r) • Pozostał wierny liberalizmowi gospodarczemu, spory z etatystami • Zalecał ograniczenie wydatków na cele socjalne i przeznaczenie ich dla podtrzymania koniunktury gospodarczej

22. Ośrodek poznański – Edward Taylor (1884-1964) • Absolwent Uniwersytetu w Lwowie • Zwolennik neoklasycyzmu • Przyjmował tradycyjne założenia: wolna konkurencja, interes jednostki, maksymalizacja korzyści, ale wprowadzał do nich nowe pojecia statystyki i dynamiki: opisujące stan i rozwój układu gospodarczego

23. Ośrodek warszawski • Edward Lipiński • Michał Kalecki • Oskar Lange

24. Edward Lipiński 1888-1986 • Ekonomista, historyk myśli ekonomicznej, działacz społeczny. Studiował w Lipsku i Zurychu. Pracował jako urzędnik bankowy, nauczyciel, naczelnik wydziału GUS-u, profesor SGH, redaktor naczelny „Ekonomisty”. Neoklasycysta, duże zasługi w organizacji polskiego środowiska akademickiego.

25. Michał Kalecki(1899-1970) • Wyjaśnił mechanizm cyklu gospodarczego • Zainteresowanie jego pracą wzrosło po wyjeździe autora do Anglii i przełożeniu jej na j. Angielski. • Niektórzy keynesisci (Joan Robinson) uważali go za prekursora tego nurtu

26. Oskar Lange1904-1965 • Syn fabrykanta włókienniczego z Tomaszowa Mazowieckiego, działacz PPS. Studiował w Poznaniu i Krakowie, potem w Anglii i USA. W latach 1939-45 był wykładał jako profesor na Uniwersytecie w Chicago. Auto prac „ Statystyczne badania koniunktury gospodarczej”, „Rola państwa w kapitalizmie monopolistycznym”, „Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce”, „Giętkość cen i zatrudnienia”

27. Najważniejsze teorie i poglądy O. Langego, opracowanie przed 1945 r. • Poparcie dla interwencji państwa w gospodarce • Elastyczność cen i płac nie jest warunkiem równowagi gospodarczej (podstawowe twierdzenie neoklasycyzmu), lecz równowaga utrzymuje się pomiędzy pieniądzem, a dobrami • Opracował model socjalizmu rynkowo-samorządowego, w którym uspołacznienie przedsiębiorstw odbywałoby się poprzez przekazanie tytułów własności do banku powszechnego, który ustalałby też zasady rachunku gospodarczego

28. Najważniejsze teorie i poglądy O. Langego, opracowanie przed 1945 r. 4. Uznał za możliwe skuteczne prowadzenie rachunku gospodarczego w socjalizmie, w tym wykorzystania rachunku wartości krańcowych do sterowania procesem produkcji i alokacji zasobów 5. Uznał, że monopole pogłębiają chaos i przyczyniają się do załamania ustroju