Ayşegül YAMAN KOSDİK M. Yekta SOYLU Elif ÇORUHLU Ankara Gölbaşı Rehberlik ve Araştırma Merkezi

1. Öğretmenlerin Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin İhtiyaçlarının Belirlenmesi ve Bu İhtiyaçların Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Ayşegül YAMAN KOSDİK M. Yekta SOYLU Elif ÇORUHLU Ankara Gölbaşı Rehberlik ve Araştırma Merkezi

2. GİRİŞ • Öğretmenlerle yapılan çalışmalar, öğretmenlerin kaynaştırma eğitiminde yaşadıkları sorunların öğretim programını tüm çocuklar için uygulayamamaları ve gerekli olan farklı öğretim yöntem ve tekniklerini kullanamamaları olarak belirttiklerini göstermektedir (akt. Yıldız & Pınar, 2012). Bu sorunların nedeni olarak öğretmenlerin kaynaştırma eğitimiyle ilgili bilgi eksikliğinin olması gösterilmektedir (Temel, 2000).

3. Kaynaştırma uygulamalarının başarısı öğretmenin bu programı uygulamaya istekli ve kaynaştırma öğrencisini kabul edici bir tutum içerisinde olmasına bağlıdır (Kargın, 2006). Kaynaştırma öğrencisine yönelik öğretmen tutumlarının öğretmenin yaşı, kıdemi, kaynaştırma uygulamaları konusunda eğitim almış olmaları, öğretim yapılan sınıf düzeyi ve öğrencinin engel türünden etkilendiği araştırmalarla gösterilmiştir (Kırcaali-İftar ve Batu, 2007). • Sucuoğlu ve Kargın’a göre(2008), öğretmenlerin tutumlarının olumlu yönde değiştirilmesinde öğretmene ihtiyaç duyduğu zaman, eğitim, personel ve materyal desteğinin sağlanması önemli yer tutmaktadır.

4. ÇALIŞMANIN AMACI Bu çalışma, öğretmenlerin kaynaştırma uygulamalarına yönelik ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1-Öğretmenlerin ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Anketi’nde belirttikleri, a) Kaynaştırma öğrencilerine yönelik ders planı ve materyal hazırlama, b) Öğrencileri eğitsel yönden değerlendirme, c) Öğrencilerin eğitiminde kullanılacak uygun yöntem ve teknikleri belirleme, d) Öğrencilerin sosyal yönden kabullerini ve etkinliklere katılımını sağlama, e) Öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik bilgi edinme ve ortam düzenleme, f) Diğer öğrenci/öğretmen/kurumlarla işbirliği yapma konularındaki ihtiyaç yüzdeleri nedir?

5. 2-Öğretmenlere ait cinsiyet, kıdem, lisans öğreniminde kaynaştırma uygulamalarına yönelik ders alma ve hizmet içi eğitim alma değişkenleri, öğretmenlerin aldıkları puan ortalamaları üzerinde anlamlı bir farklılığa yol açmakta mıdır?

6. YÖNTEM • Araştırmanın örneklemini Ankara İli Gölbaşı İlçesi okullarında görev yapan 507 öğretmen oluşturmaktadır. • Araştırmada Çıkılı’nın 26 maddeden oluşan ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Anketi’ kullanılmıştır. Anketteki iki soru konu ile doğrudan ilgili bulunmadığından değerlendirmeye alınmamıştır. Sorular güvenirlik bakımından tek tek incelendiğinde alpha değeri 0,959 bulunmuştur.

7. Ankette öğretmenlerin ‘Katılıyorum(3)’, ‘Fikrim yok(2)’ ‘Katılmıyorum(1)’ seçenekleri ile ihtiyaçlarını belirtmeleri sağlanmıştır. • Öğretmenlerin cinsiyet, kıdem, lisans eğitiminde ders alma ve hizmet içi eğitim alma durumları değişken olarak ele alınmıştır. Öğretmenlerin aldıkları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlılık düzeyi cinsiyet, hizmet içi eğitim alma ve lisans eğitiminde ders alma değişkenlerine göre t testi ile; kıdem değişkenine göre ise varyans analizi ile sınanmıştır.

8. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI • Araştırma Ankara İli, Gölbaşı İlçesi’nde görev yapan 507 öğretmenin cevapladığı anket ile sınırlıdır. • Anketteki iki soru değerlendirilmeye alınmayıp, anketin değerlendirilmesi 24 soru ile sınırlandırılmıştır.

9. BULGULAR 1-Öğretmenlerin ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Formu’nda belirttikleri kaynaştırma öğrencilerine yönelik ihtiyaç yüzdeleri nedir? Öğretmenlerin formda işaretledikleri ‘Katılıyorum(3)’ seçeneğinin 24 madde için yüzdelerinin 52,5 ile 68,6 arasında değiştiği saptanmıştır. Aşağıda alt amaçlara ait yüzde tabloları verilmektedir:

10. 1a) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri için ders planı ve materyal hazırlamaya yönelik ihtiyaçları

11. 1b) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerini eğitsel yönden değerlendirmeye yönelik ihtiyaçları

12. 1c)Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerinin sosyal yönden kabullerini ve etkinliklere katılımını sağlama konusundaki ihtiyaçları

13. 1d) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili diğer öğrenci/öğretmen/kurumlarla işbirliği yapmaya yönelik ihtiyaçları

14. 1e)Kaynaştırma öğrencilerinin ihtiyaçlarına yönelik bilgi edinme ve ortam düzenleme konusundaki ihtiyaçları

15. 1f)Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerinin eğitiminde kullanılacak uygun yöntem ve teknikleri belirleme konusundaki ihtiyaçları

16. Ankette yer alan maddelerden her biri öğretmenlerin çoğunluğu için ihtiyaç olarak görülmektedir. • Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerini sınıf ortamına akademik ve sosyal olarak dahil edebilmek için gereken bilgi ve yöntemleri öğrenme ihtiyacı içinde oldukları görülmektedir. • Kaynaştırma öğrencilerinin başarılarını değerlendirmeye yönelik uygun yöntem, teknik ve araç-gereç hazırlama konusundaki eksiklikleri öğretmenler tarafından belirtilmiştir.

17. 2-Öğretmenlere ait cinsiyet, kıdem, lisansta ders alma ve hizmet içi eğitim alma değişkenleri öğretmenlerin maddelerden aldıkları puan ortalamaları üzerinde anlamlı bir farklılığa yol açmakta mıdır? Öğretmenlerin aldıkları puan ortalamalarının cinsiyete ve kıdeme göre değişmediği; hizmet içi eğitim alma ve lisans öğreniminde ders alma (5 madde hariç) durumuna göre değiştiği saptanmıştır. Aşağıda hizmet içi eğitim alma ve lisans eğitiminde ders alma değişkenlerine ilişkin t testi sonuçları verilmiştir.

18. 2a) Öğretmenlerin aldıkları puanların hizmet içi eğitim alma değişkenine göre analiz sonuçları (p<,05)*

20. Tablo 2a incelendiğinde hizmet içi eğitim alma değişkeninin öğretmenlerin aldığı puan ortalamaları arasında anlamlı fark gösterdiği görülmektedir. Bu sonuçlara göre konuyla ilgili hizmet içi eğitim alan öğretmenlerin puan ortalamaları, hizmet içi eğitim almayan öğretmenlere göre anlamlı düzeyde yüksektir.

21. 2b) Öğretmenlerin aldıkları puanların lisans eğitiminde ders alma değişkenine göre analiz sonuçları (p<.05)*

23. Tablo 2b incelendiğinde lisans eğitiminde ders alma değişkeninin (7.,10.,15.,16.,23. maddeler hariç) öğretmenlerin aldığı puan ortalamaları arasında anlamlı fark gösterdiği görülmektedir. Bu sonuçlara göre konuyla ilgili lisans eğitiminde ders alan öğretmenlerin 19 madde için puan ortalamaları, lisans eğitiminde ders almayan öğretmenlere göre anlamlı düzeyde yüksektir.

24. TARTIŞMA VE SONUÇ 1-Ankette yer alan maddelerden her biri öğretmenlerin çoğunluğu için ihtiyaç olarak görülmektedir. Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencisine yönelik ihtiyaçlarını gösteren bulgular Temel (2000), Sart, Ala, Yazlık & Yılmaz (2004), Sanır (2009) ve Saraç & Çolak (2012)’ın yapmış olduğu araştırma bulgularıyla örtüşmektedir.

25. 2-Cinsiyet ve mesleki deneyimin öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili ihtiyaçları üzerinde etkili olmadığı görülmektedir. Meslek deneyiminin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili uygulamalara yansıtılamamasının, alanla ilgili teknik bilgi edinmenin önemini gösterdiği düşünülebilir. Bu da hizmet içi eğitim almış olma ve lisans öğreniminde ders almış olma durumunun, öğretmenlerin ihtiyaçları üzerinde etkili olması bulgusuyla örtüşmektedir.

26. Hizmet içi eğitimin öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili ihtiyaçlarında etkili olması yapılan hizmet içi eğitimlerin amacına ulaştığını göstermektedir, denilebilir. Ancak öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileriyle ilgili bilgi eksiklikleri olduğunu, bununla beraber bu eksiklikleri gidermek adına herhangi bir girişimde bulunmadıklarını gösteren araştırmalar da mevcuttur (Babaoğlan & Yılmaz, 2010). Bu durum dikkate alınarak öğretmenlerin hizmet içi eğitimlere katılımının teşvik edilmesi gerektiği söylenebilir.

27. Lisans eğitiminde ders alma durumunun ankette öğretmenlerin ihtiyaçlarını ifade eden maddelerden 19’unda etkili olduğu, 5’inde etkili olmadığı görülmektedir. Bu 5 madde incelendiğinde ilk araştırma sorusunda yer alan 6 başlıktan 3’ünü kapsadığı saptanmıştır. Bu başlıkların içeriğinde, 1-ders planı hazırlama, 2-öğrencinin ihtiyacına yönelik ortam düzenleme, 3-öğrencilerin sosyal becerileri geliştirme konuları yer almaktadır. • Lisans eğitiminde verilen derslerin içeriğinin bu başlıklar yönünden zenginleştirilerek verilmesi eğitimlerin amacına ulaşmasını sağlayabilir.

28. Öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin ihtiyaçlarının belirlenmesi, kaynaştırma uygulamaları ile ilgili hazırlanacak yayınların ve öğretmenlere verilecek hizmet içi eğitimlerin içeriğinin belirlenmesinde yardımcı olabilir. Bu şekilde hazırlanacak yayınlar ve yapılacak hizmet içi eğitimler, kaynaştırma uygulamalarının işlevselliğini artıracaktır, denilebilir. Alan yazına katkı sağlayabilecek konuyla ilgili diğer bir çalışma da, kaynaştırma uygulamaları ile ilgili öğrenci ihtiyaçlarının belirlenmesi olabilir.

29. KAYNAKÇA • Babaoğlan, E. &Yılmaz, Ş. (Mayıs 2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (2) 345-354. • Kargın, T. (2006). Kaynaştırma: Temel Kavramlar, Tarihçe Ve İlkeler. (İçinde). A. Oktay ve Ö. Polat Unutkan (Ed). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler, teknikler. İstanbul:MORPA Kültür Yayınları Ltd. Ş. • Kırcaali-İftar, G. ve Batu, S. (2007). Kaynaştırma, Ankara: Kök Yayıncılık • Sanır, H. (2009). Kaynaştırma Eğitimine Devam Eden Öğrencilerin Akademik Öğrenme ile İlgili Karşılaştıkları Sorunların Öğretmen ve Aile Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. • Saraç, T. & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma Uygulamaları Sürecinde İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin Görüş ve Önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 8 (1), 13-28.

30. Sart Z. H., Ala H., Yazlık Ö., & Kantaş Yılmaz F. (2004) XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya • Sucuoğlu, B., ve Kargın, T. (2008). İlköğretimde Kaynaştırma Uygulamaları Yaklaşımlar Yöntemler Teknikler. İstanbul : Morpa Kültür Yayınları. • Temel, F. (2000). Okulöncesi Eğitimcilerinin Engellilerin Kaynaştırılmasına İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18, 148-155. • Yıldız, N.G. & Pınar, E.S. (2012). Kaynaştırma sınıflarındaki özel gereksinimli öğrencilere yöneltilen öğretmen davranışlarının incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 4 (2),475-488.