KAĞITHANE REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Otizm Nedir? Hazırlayan: Beyhan ÖZTÜRK

1. KAĞITHANE REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Otizm Nedir? Hazırlayan: Beyhan ÖZTÜRK

2. otizm nedir? Doğuştan gelen Yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan Gelişimsel bozukluk

3. Yaygın gelişimsel bozukluk • İlk olarak 1980 yılında bir grup bozukluğu tanılamak için kullanıldı. • Öncesinde çocukluk şizofrenisinin alt tipi olarak sınıflandırıldı. • Belirtiler üç temel alana yayıldığından ygb dendi. • Sosyal etkileşimde bozulmalar • Dil gelişiminde ve iletişimde bozulmalar • Sınırlı /tekrarlayıcı ilgi alanı ve davranışların olması

4. Yaygın gelişimsel bozukluk • otizm • Asperger sendromu • Çocukluk otizmi • Rettsend. • Atipik otizmi kapsar

5. otizm • Yaşamın erken dönemleri ( 3 yaş öncesi ) • DSM-IV-TR • Belirtilerden en az altısı 36 aydan önce görülmeli • İnfantil otizm • Sosyal etkileşim ve iletişimde bozukluk ve basmakalıp strereo tipik davranış örüntüsü ile karakterize nöropsikiyatrik bozukluk • Nöbet, istemsiz hareket, bilinç yitimi • %10 unda güçlü belle k, müzik yeteneği gibi üstün özellikler

6. Otizmle beraber görülen sendromlar • %75’ inde MentalRetardasyon (zihinsel yetersizlik) • %50’ sinde Epilepsi ve nöbetler • Hiperaktivite • Öğrenme bozukluğu • Psikiyatrik bozukluklar ve davranış sorunları • Fragile x sendromu (kalıtsal hastalık)

7. Ayırıcı tanı Mentalretardasyon otizm • Gelişim geriliği • Her alanda yetersizlik • Gelişim geriliği • Belirgin alanlarda sapma

8. Ayırıcı tanı Şizofreni Otizm • Ergenlikle başlar • Temel belirti halisünasyonlar • Mentalretardasyon görülmez • Epilepsi ve nöbetler yok • Epizodik(devamlılık yok) • Antipsikotik ilaçlar • Toplumsal ilişkileri anlar ve özellikle istemezler(şizotipal kişilik) • Ergenlikten önce görülür • Üçlü belirti • Mental gerilik görülür • Epilepsi ve nöbetler var • Yaşam boyu sürer • Psikotik ilaçlar etkisiz • İlişki kurma arzusuna rağmen beceremezler(atipik otizm)

9. Aspergersend. • Dil gelişimi normal • 5 yaşlarında tanılanabilir • Sınırlı konuda derinlemesine bilgi • Aşırı bilgiçlik(küçük profesör) • El becerilerinde sorunlar • Normal ve üzeri zeka • Mekaniğe merak • Erişkinlikte kurallara sıkıca bağlı, soğuk mesafeli görünüm • Duygusal hayatları akılcı ve heyecansız • Jest, mimik, vücut dili kullanamama • Antisosyal şiddet içeren davranışlar • Dehb ve depresyon eşlik edebilir

10. Çocukluk otizmi • Dezintegratif bozukluk, Hellersend. • İlk iki yıl normal gelişim • 3 yaş sonrası • Ağır mentalretardasyon, nörolojik hastalıklar, metabolik hastalıklar, epilepsi ile beraber görülebilir • Başlangıç ani ya da dereceli • ilk bulgular aktivite, huzursuzluk , anksiyete, konuşma kaybı, yeti kaybı • Birkaç ay içerisinde zeka, dil ve sosyal işlevlerde yıkım

11. Rettsend • Çoklukla kızlarda görülme, • MECP-2 geni • 1 yaşlarına kadar normal • Durgunluk ve gerileme • Ellerini kenetleme ardından stereotip el hareketleri • Yürüyüş bozukluğu • Kafa gelişiminde yavaşlama • Nöbet ve solunum sorunu • Konuşma yitimi • Denge bozukluğu(apraxia)

12. Atipik otizm • Başka türlü adlandırılamayan ygb • Dil ve sosyal iletişim sorunları • Aşırı çekingenlik, utangaçlık • Tanı otizmdeki gibi kalıcı değildir, Otizm gibi ağır formu yoktur • Dil sorunları düzelebilir • İlerleyen yaşla tanı değişebilir • İyi eğitim ve elverişli şartlarla tamamen normale dönebilir • Otistik davranışlar zorlanma altında açığa çıkabilir • Mizahı anlama ve karşı cinsle ilişkide zorluk • Kendine zarar verici davranışlar görülmez • Toplumun normlarına uyabilirler • Öög ve okul sorunları, panik atak, obsesyonlar • Yüksek fonksiyonlu olabilirler, mesleki başarı

13. Otizmin nedenleri • Sinir sistemi sorunlarından kaynaklı • Kalıtımla ilgili (genetik ancak geni bulunamıyor) • Çevresel faktörler (çevre kirliliği, kimyasallar vs) • Otizm çocuk yetiştirme tutumları ve sosyo-ekonomik koşullarla ilgili değildir ve her toplum, ırk ve ailede rastlanabilir • Zihinsel engelden sonra en sık rastlanan gel.boz. • 150 çocuktan birinde rastlanır • Erkeklerde yaygınlık kızlardan 3-4 kat fazladır • Kardeşlerde risk %5, ikizlerde %90’ dır • Anormal beyin gelişimi • Doğum komplikasyonu • Kandaki serotonin %30 fazla • Fazla tv izlemekten kaynaklanmaz ancak uyaran yokluğuna bağlı otistik belirtiler görülebilir (Kral tv sendromu)

14. Otizmin belirtileri • Fiziksel gelişimleri normal • Göz teması kuramama, kısa süreli temas, yan bakışlar • İsmi söylendiğinde bakmama • İşitmiyor gibi davranma • Arkadaş ilişkilerini geliştirememe • Akran oyunlarına ilgi duymama • Bir işi tek başına yapma ve yardım istememe • Başkalarıyla ilgilenmeme, ilgiye kayıtsız kalma • Oyuncaklarla amacına uygun oynayamama

15. Otizmin belirtileri • Dil gelişimi akranlarından geri, hiç konuşmama, garip konuşma • Bazı sözleri tekrar tekrar ilişkisiz ortamlarda söyleme • Ekolali; tekrarlama, zamirlerin yerini değiştirme, edatların uygunsuz kullanımı • Stereotip hareketler; yineleyici sallanma, çırpınma, törensel hareketler • Gözlerin bir şeye takılıp kalması • Eşyaları döndürme ve sıraya dizme • Parmağıyla istediği nesneyi gösterememe

16. Otizmin belirtileri • Rutin, düzen değişimine aşırı tepki ve öfke nöbetleri • Sıradışı konulara aşırı ilgi, güçlü bellek, müzik yeteneği • Jest ve mimik kullanamama ve anlayamama • Kişisel alanı ayarlayamamak, konuşurken çok yakın durmak veya uzaklaşmak • Monolog şeklinde konuşma • Parmak ucunda yürüme • İlgi nesnesiyle gezme • İçsel pekiştireçlerin etkisinde olma Bu belirtilerin bir bireyde hepsinin birden gözlenmesi beklenmez

17. Davranış sorunlarıyla başa çıkma • Davranış problemleriyle başa çıkmaya yönelik etkili uygulamaların çoğu UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ’ ne dayanır. • Uygulamalı davranış analizinde Pekiştireçler büyük önem taşır. • Davranış sorunlarının temel amacı ilgi, nesne/etkinlik, duygusal haz kazanmaktır • Davranış Pekiştireç • Pekiştireç davranıştan hemen sonra ve doyuma yol açmayan pekiştireçler olmalı

18. 1. Sosyal pekiştireçler2. Etkinlik pekiştireçleri3. Nesne pekiştireçleri4. yiyecek-içecek pekiştireçleri5. sembol pekiştireçleri

19. Öfke nöbetleri • Sebebi; bazı durumlar, yüksek ses, kalabalık, tv kapatma, bir reklamın sona ermesi, bir uçağın geçmesi, istenmeyen bir durum ya da etkinlikten kaçma vs. olabilir. • Söndürme ( sistematik görmezden gelme ) Sönme süreci Davranış artar/çeşitlenir Söner • İstenmeyen durumdan kurtulmak için söz, jest ve resimlerle ne istediğini/istemediğini belirtmeyi öğretme. Uygun biçimde istekler iletildiğinde pekiştirme

20. Kendini uyarıcı davranışlar • Dikkat başka yöne çekilmeli, ceza/uyarı bağımlılığına karşı dikkatli olunmalı • Sert yüzeyleri kaplama • Oral takıntılar için tat kullanımı • Işık oyunlarından uzak ortam • Stereotip hareketler başladığında trambolin , salıncak vb. etkinliklere yöneltme (stereotip nedeni: gerginliği azaltma, hayal kırıklığı göstergesi, dikkat isteği, uyaran ihtiyacı) • Sözünde durma • Seçenek sunma

21. Otizmli çocuklarda iletişim becerileri nasıl geliştirlir? • İletişime teşvik edici ortam • Kendi seçtiği etkinliklerde yer alma • İletişimde bulunmaya fırsat yaratma • Onay alıp nesneye ulaşmasını sağlama • Gereksiz soru sormama • Kısa, net ve anlaşılır konuşma • İletişimi başlatma ve etkileşime katılmayı ödüllendirme • Göz kontağını tedirgin etmeden yüzyüze ve aynı hizada kurma • Eğlenceli etkileşim(trambolin, salıncak) • Resimle iletişim (PECS yöntemi)

22. PECS(resim değiştirme yöntemi ile iletişim) • Dil ve iletişimin gelişim aşamalarına dayalı alternatif iletişim sistemidir • Temel iletişim becerileri kazandırılır • Önce tek resmin giderek birden fazla resmin bir araya getirilerek cümleler kurulması • Belli mesajları iletmeyi öğretme hedeflenir • Resimli kartlar iletişim ortağına verilir, istenen nesne/etkinliğe ulaşma amacıyla iletişim başlar

23. Altı evreden meydana gelir; ilk beş evre istek bildirmealtıncı evre görüş bildirme • 1. evre: tek kartla iletişim girişimi pekiştireç • 2. evre: farklı ortam ve farklı kişi pekiştireç • 3. evre: birden fazla kartla iletişim • 4. evre: resimli kartlarla cümle kurma, kartları sıralayarak iletişim ortağına verme • 5. evre: ne istiyorsun? Sorusuna yanıt verme ve istek bildirme • 6. evre: nesne ve etkinliklerle ilgili görüş bildirme

24. EĞİTİM YÖNTEMLERİ • UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ • TEACCH • SOSYAL ÖYKÜLER • İLİŞKİ TEMELLİ YÖNTEM • KOLAYLAŞTIRILMIŞ İLETİŞİM

25. Uygulamalı davranış analizi • Kaynaştırma programı amaçlanır • Davranış ve ilişkili çevresel özellikler analiz edilir • Çünkü davranış çevre tarafından şekillenir • Davranış ödül ve ceza görür ya da düzeltilir • Davranışa müdahale etkililik belirleme genelleme • Davranışın nedeni kişi değil çevreyle iletişimde aranmalıdır • Davranış öncesi, davranış ve davranış sonrası durum ve olaylar gözlenmeli

26. Erken yaşta başlanmalı • Grup eğitimi önemli • Çocuğun bütün davranışlarını hedef almalı • Yaşadığı bütün çevre ve kişiler eğitime dahil olmalı • Doğru davranış için ipuçları kullanılmalı • Etkinlik çizelgeleri ve videolar model olarak kullanılır

27. TERAPİ YÖNTEMLERİ • Duyusal bütünleştirme terapisi • İşitsel bütünleştirme terapisi • Müzik ve dans terapisi • Sanat terapisi • Drama terapisi • Yunuslarla terapi • Ata binme terapisi

28. Duyusal bütünleştirme terapisi • Otizmli çocuklarda duyu organlarının sağladığı bilgileri algılama, işleme ve anlamlandırmada bazı sorunlar olur • Vücudu fırçalamak, hamakta sallanmak, diz/dirsek sıkıştırma, ağırlıklı yelek giyme(duyu diyeti), masaj

29. İşitsel bütünleştirme terapisi • Çocuğun hangi frekanslara karşı aşırı hassas olduğu belirlenir • Terapi seanslarında bu frekanstan arındırılmış müzikler kulaklıkla dinletilir • Aşırı hassasiyet ve davranış sorunlarını azalttığı gibi bazı davranış sorunlarını da arttırabilir

30. Müzik ve dans terapisi • Şarkı söyleme, enstruman çalma, dansla eşlik Yararları : -duygusal bağ kurma -sözel ve bedensel dil kullanımını artırma -başarı duygusu yaşatma -davranış sorunlarını azaltma

31. Sanat terapisi • Plastik sanatların bireyin kendisini ifade etmesine aracılık ederek duygusal rahatlama sağlaması hedeflenir • Güvenli • Yargılanmayan ortam • Nesneyle uğraşma • Risk alma • Şekil ve hacim bilişsel gelişim • Renk, koku, doku duyular • Genel süreç fiziksel koordinasyon

32. Drama terapisi • Sahne sanatları • Rol yapma, öykü anlatma ifade edici dil becerileri • Uygunsuz davranışlar yaratıcı hareketlere dönüşür • Yaygın kullanıma rağmen çevreciler tarafından eleştirliyor Yunuslarla terapi

33. Ata binme terapisi (hippoterapi) • Yaygın kullanım • Amaç binicilik becerisi kazandırmak değil • Sağlanan duygusal ve devinsel girdilerden yararlanmayı sağlamak • Cpli çocuklarda da kullanımı yaygın

34. TEDAVİ YÖNTEMLERİ • PSİKİYATRİK TEDAVİ • ALTERNATİF DESTEKLEYİCİ TEDAVİLER

35. Gluten-kazein diyeti • Tahıl ve süt diyeti • Otizmli çocuklar bağırsakları geçirgen olduğundan sindiremezler • Beyinde sinirsel uyarım artar • Hiperaktivite azalır • Algı ve göz kontağı artar • Sindirim ve bağışıklık sistemi güçlenir • Vitamin, mineral ve protein desteği için doktor kontrolünde olmalı

36. Vitamin-mineral desteği • B6 ve magnezyum

37. Ağır metallerden arındırma • Kurşun, cıva(bazı aşılar), aliminyum arsenik vb. toksik maddelerin Otizmle olan ilişkisi • Bunların bitkisel ve kimyasal yollarla arındırılması

38. Mantar tedavisi (candida) • Vücuttaki bazı mantarlarla otizm ilişkisi • Antibiyotik kullanımı mantarı artırır • Sarımsak ekstratı azaltır • Şeker kullanımı mantarı besler • Doktorların kullandığı yöntem

39. Hiperbarik oksijen tedavisi • Basınç odasında aralıklı olarak %100 saf oksijen solutulur • Oksijen sebebiyle görevini yapamayan hücreleri aktif hale getirme • Beyin hasarı ve otizmde dünyada yaygın kullanım

40. Neuro-feedback • Normalden farklı beyin dalgalarını egzersizle normale çevirmeyi kişiye öğreten yöntem • Başa elektrot yerleştirilir • Beyin dalgaları gerekli yazılıma sahip bilgisayara aktarılır • Program dalgaları kullanıcının kolayca algılayabileceği bir animasyona çevirir • Kullanıcı animasyonu izlerken oyunu beyni ile kontrol edebilir • Oyuna dikkatini yoğunlaştırdığında beyin uygun elektriksel aktiviteye geçtiği için oyunda puan kazanılır • Dikkat dağıldığında oyun kontrolden çıkar • Yüksek işlevli otizmde etkili