1 / 62

CÜMLENİN ÖGELERİ

CÜMLENİN ÖGELERİ. YÜKLEM. Annemi, babamı çok seviyorum. Ali, okula bisikletle gitti. Bu türküyü hiç duymamıştım. Derse başlama zili çaldı. Sonbahar gelince gezmelisiniz o yerleri. Milli kültürü gelecek nesillere aktaran en önemli vasıta dilimizdir.

lela
Download Presentation

CÜMLENİN ÖGELERİ

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. CÜMLENİN ÖGELERİ

  2. YÜKLEM • Annemi, babamı çok seviyorum. • Ali, okula bisikletle gitti. • Bu türküyü hiç duymamıştım. • Derse başlama zili çaldı.

  3. Sonbahar gelince gezmelisiniz o yerleri. • Milli kültürü gelecek nesillere aktaran en önemli vasıta dilimizdir. • İnsanın estetik zevk kazanmasında önemli unsurlardan biri de güzel sanatlardır.

  4. Bir cümlede öznenin yaptığı işi , eylemi ya da içinde bulunduğu oluşu zaman ve şahsa bağlı olarak bildiren kelime, tamlama veya kelime gruplarına yüklem denir. • Yüklem cümlenin en önemli temel ögesidir. • Bir düşüncenin tam olarak bildirilmesini, bir anlamın ortaya konmasını sağlar.

  5. Not :Bir cümle birden çok ögeden oluşabileceği gibi tek bir yüklemden de oluşabilir. • * Ertesi günokulamüfettişlergelmişti.(C) • * Düşünüyorum (C) • * Güzeldi. ( C )

  6. Not:Her sözcük ya da sözcük grubundan yüklem yapılabilir. • *Gecenin yalnızlığında sadece seni düşünürüm (fiil) • *Kasaba halkı meydanda toplanmıştı.(fiil) • *Yaşadığımız günler tıpkı bir rüzgar gibiydi.(edat) • *Bu olayların suçlusu odur. (zamir) • *Sabah uyandığında gözleri ışıl ışıldı.(ikileme) • *Konuşmalarına ister istemez kulak misafiri oldum. (deyim) • *Çalışmak yaşamın bir parçasıdır. • *Odayı süsleyen şey rengarenk çiçeklerdir. (sıfat tamlaması) • *Öğrenmenin bir yolu da okumaktır. ( isim) • *Ali derslerinde çok başarılıydı.( isim)

  7. Yüklem cümlede sonda bulunur, fakat bazı cümlelerde yüklem ortada ya da başta bulunabilir. Ali ders çalışıyor.( yüklem sonda) (kurallı cümle) Ders çalışıyor Ali.(yüklem sonda değil) ( devrik cümle)

  8. Cümlede her türlü sözcüğün yüklem olabileceğini öğrendik. İsim olan sözcükler de fiil olan sözcükler de yüklem olabilir. Eğer fiil olan bir sözcük yüklem olmuşsa bu cümle fiil cümlesidir; isim olan bir sözcük yüklem olmuşsa bu cümle isim cümlesidir denir. Ali okuyor.( yüklem fiil) (fiil cümlesi) Ali öğrencidir.( yüklem isim) ( isim cümlesi)

  9. Yüklem cümlelerin temel taşıdır. Bu sebeple hemen hemen her cümle yüklem alır. Bazı durumlarda cümle yüklem almayabilir. Bu tür cümlelere eksiltili cümle denir. Nerden geliyorsun? Okuldan . ( eksiltili cümle)

  10. Öge nedir, nasıl oluşur? KardeşimdünAnkara’ yatrenlegitti. İşi yapan yapılma zamanı yapılma yeri neyle yapıldığı iş., Ezop başlangıçta bir köleymiş. Yargının söz ettiği varlık yargının değindiği zaman yargı, Cümledeki her bir anlam öbeği ayrı bir ögeyi oluşturur. Ögeler tek kelimeden oluşabileceği gibi birden fazla kelimeden de oluşabilir.

  11. …………………….sahilde …………….dolaştık. işine zaman yaptığı işi kiminle yaptığı Bu sıcak günde …………………… işi yapan ………………… akın etmiş. İşin gerçekleşme yeri

  12. ÖZNE • Kıvırcık saçlı kız babasının elini tutmuştu. • Gece gündüz demeden çalışan adam yorulmuştu. • Yaşlı adam martıları beslemek için her gün sahile inerdi.

  13. Bir cümlede yüklemin bildirdiği işi , eylemi yapan ya da oluş içinde bulunan varlığa özne denir. Özneyi bulmak için yükleme “NE”,”KİM” soruları sorulurYüklemi isim olan cümlelerde ise “Olan kim, Olan ne?” soruları sorulur.

  14. Ailece bulmaca çözmeye meraklıdırlar. Ben bu yüzden yalnızlığa hasretim . Güzel gözler tül ardından görünsün. Not: Yüklemi isim olan cümlelerde özneyi bulmak için hangi soruları soracağız?

  15. NOT:Her sözcük ya da sözcük grubu özne olabilir. • *Geçen gün evin duvarıyıkılmıştı.(isim tamlaması) • *Bahçesinde okyanuslaryetişiyordu.(isim) • *Derdini söylemeyen kişi derman bulamaz.(sıfat tamlaması) • *Sana bakmaksuya bakmaktır.(isim fiil) • *Okumak zihni dinlendirir.(isim fiil)

  16. Bir iş emanet ettik sana. Ali ‘ yi çağırtmış. Kumsalda yürüyüş yapıyorlar. Yukarıdaki cümlelerin öznesi nedir?

  17. GİZLİ ÖZNE Cümlede doğrudan yer verilmeyen ancak yüklemin aldığı eklerle anlaşılan öznedir. Geldim . Yazıyı okuyor.

  18. Özne-Yüklem Uygunluğu • Bir cümlenin öznesi tekil ise yüklemi tekil, öznesi çoğul ise yüklemi çoğul olmalıdır. • Çocuklar, oyun yerine koştular. • Ahmet, şarkı söylemeyebaşladı.

  19. Uyarı: Cansız varlıklar, insan dışındaki canlı varlıklar, zaman ve eylem adları özne ve çoğul olunca, yüklem tekil olmaktadır. Bağrışmalar birden kesildi.

  20. NESNE Öznenin işi yaparken yararlandığı ( işten etkilenen) varlığa nesne denir.Nesne öznenin yaptığı işten etkilenen unsurdur. Ali oyuncağı kırdı. Ayakkabılarını çıkardı.

  21. Nesneler hal ekini alıp almamalarına göre iki grupta incelenir. • Belirtili nesne • Belirtisiz nesne

  22. BELİRTİLİ NESNE: Nesne belirtme(-i ) hal ekini almışsa belirtili nesne olur. Adam ayakkabılarını çıkardı. (Adamın bu işi yaparken yararlandığı , işten etkilenen(çıkarılan) varlık ayakkabıdır.) Neyi çıkardı? – ayakkabıyı-belirtili nesne

  23. Parayı veren düdüğü çalar. • Çalar : • Çalan kim?: • Neyi çalar?:

  24. Herkes ,bu fıkralarda , bu fıkranın ruhunu teşkil eden fikirlerde kendini,kendi düşüncelerini bulmuştur. • Bulmuştur : • Bulan kim?: • Kimi bulmuştur?: • Neyi bulmuştur?:

  25. Not : Belirtili nesneyi bulmak için yükleme “NEYİ?,KİMİ?” sorularından uygun olanını sorarız.

  26. Belirtisiz nesne: • Köşedeki adam konuşmacıya soru sordu. Sordu : Soran kim ?: Ne sordu ?:

  27. Nesne belirtme hal eki(-ı,-i,-u-ü) almazsa belirtisiz nesne olur. • Belirtisiz nesneler yüklemden hemen önce gelir. • Belirtisiz nesneyi bulmak için yükleme “NE” sorusu sorulur.

  28. Yaşına göre ağır kitaplar okuyabiliyor. …………………: yüklem …………kim? Ne …………………..?

  29. DİKKAT! • Belirtili nesneler yüklemin uzağında olabilir; ama belirtisiz nesneler yüklemin hemen önünde olmalıdır: • Tabloyu duvara çocuk astı. • Çocuk , duvara tablo astı.

  30. DOLAYLI TÜMLEÇ • Bir bardak suyu tencereye döktü. ( Neye?) • Konuşmacılar İstanbul’ a geldi. ( Nereye?) • Kitabı arkadaşına verdi.( Kime?) • Öğrencilerin dördüne soru sordu.(Kaçına?)

  31. Mendilini çantasında taşıdı.( Neyde?) • Misafiri oturma odasında ağırladı.(Nerede?) • Bazı evrakları arkadaşında kalmış.(Kimde?) • Salondakilerin beşinde kulaklık vardı. ( Kaçında?) • Tornavidayı yukarıdakine uzattı. ( Hangisine?)

  32. Kimlik kartını cüzdanından çıkardı. ( Nereden?) • Gece yarısı Ankara’ dan döndü. ( Nereden?) • Kalem ucunu arkadaşından istedi. ( Kimden?) • Güreşte diğer üçünden daha iyiydi.(Kaçından?)

  33. Dolaylı tümleç, yüklemin yeri hakkında bildi veren anlam öbekleridir. Bunu , yönelerek , bulunarak veya ayrılarak belirtebilir. Dolayısıyla bu öge ismin “ –e,-de,-den” hal ekleriyle ilgilidir.

  34. Ne • Nere • Kim • Kaçı • Hangisi -e -de -den NEYE , NEYDE , NEYDEN , NEREYE , NEREDEN , KİME , KİMDE , KİMDEN , KAÇINA , KAÇINDA , KAÇINDAN , HANGİSİNE , HANGİSİNDEN

  35. Zarf Tümleci ( Zarf Tamlayıcısı) • Elindeki taşı denize hızla fırlattı. • Fırlattı: • Fırlatan kim: • Nereye fırlattı: • Nasıl fırlattı :

  36. Heyecanla içeri girdi.( Nasıl?) On iki buçukta buluşuruz. (Ne zaman?) Adam yukarı çıktı.( Nereye?) Çantayı almak için eğildi.(Niçin?) Buraya otobüsle çıktık.( Neyle?) Gezmeye teyzemle çıktı.(Kiminle?) Yarışmaya ikisiyle katıldık.(Kaçıyla?)

  37. Zarf tümleci , yüklemin durumu,zamanı,miktarı,yönü,sebebi ve yardımcı unsurları hakkında bilgi veren anlam öbekleridir. Zarf tümlecini bulmak için yükleme nasıl , ne zaman ,nere, ne kadar, neden,ne,niçin,neyle, kiminle,kaçıyla,hangisiyle sorularından uygun olanı sorarız.

  38. DİKKAT!!! İleriyi gördü. İleriye gitti. İleri atıldı.

  39. Yön bildiren kelimeler “-i” hal eki alırsa belirtili nesne, “-e,-de,-den” alırsa dolaylı tümleç, hiç ek almazsa zarf tümleci olur.

  40. Örnekler :

  41. Konuyla ilgili notlar: • Eksiltili cümlelerin ögesi olmaz. Çünkü yüklemi olmayan bir ifadenin diğer ögeleri de anlam kazanamaz. Fakat metin içinde eksiltili cümlenin , önceki cümleyle anlam bağı varsa onunla değerlendirilir. Eve gelmişti. Hatıra dolu eve…

  42. 2. Ara sözler eğer cümle kalıbında ise herhangi bir öge sayılmaz. Cümle dışı unsur olarak kabul edilir. Adamın kalbi,korktuğundan olmalı, hızla atıyordu. Eğer istersen-aslında istemediğini biliyorum-bizimle gelebilirsin.

  43. Ara sözler cümle kalıbında değil de söz kalıbında ise kendinden öncei ifadenin açıklayıcısı konumunda oldukları için onunla aynı ögede olurlar. • Ahmet ‘ i –eski dostumu- asla unutamam. • Manisa ,doğduğum yer, aklıma geldi.

  44. 3- Bazen bir cümle içinde birden fazla yüklem olabilir. Buna sıralı cümle deniz. Bu tür cümlelerde bazı ögelerde ortaklık olabilir. Adam ayağa kalktı ve konuşmaya başladı.

  45. 4- Soru kelimeleriyle yapılmış soru cümlelerinde , soru kelimesinin ögesi cevap verdiği ögeyle aynıdır. Nereye gidiyorsunuz? Eve gidiyoruz . Kim cevaplayacak? Ben cevaplayacağım.

  46. 5- Yüklemi fiil olan cümlelerde vurgu, yüklemden önceki ögededir. Yüklemi isim olan cümlelerde isi vurgu yüklemin kendisindedir. Size yarın akşam geleceğiz. En sevdiğim roman Çanakkale Mahşeri’dir.

  47. 6- Bağlaçlar, ünlemler ve seslenme sözleri eğer bir ögenin içinde yer almıyorsa cümle dışı unsur kabul edilir. Size uğradık ama siz evde yoktunuz. Hey, nereye gidiyorsun?

  48. Not: • Önce yüklem , sonra özne , sonra da diğer ögeler bulunur. • Sorular sadece yükleme sorulur. • Yüklem olmayan eylemsilere kesinliklesoru sorulmaz . • Söz grupları kesinlikle bölünmez.

More Related