Download
1 / 22
E N D
Antyk, czyli starożytność to epoka, którą datujemy na czas od końca I tysiąclecia p.n.e. do około V w. n.e. Umowną datą zamykającą antyk jest rok 476 n.e. - upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego. Antyk to pojęcie odnoszące się do dorobku kulturalnego (literatura, filozofia, sztuka, architektura) starożytnej Grecji i Rzymu. Jest to epoka otwierająca dzieje kultury śródziemnomorskiej. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowaantiquus, czyli dawny.
Sztuka ,literatura ,kultura i życie w Grecji: Sztuka grecka opierała się na harmonii piękna, spokoju i słońca. Podobnie wyobrażamy sobie życie starożytnych Greków: pogodne i nietrudne, bez upału, wygodne dzięki niewolnikom i kobietom. Cierpienia miłosne uznawano za wstydliwą dolegliwość. Grekom nie groziła śmierć i starość, gdyż umierali młodo, a po śmierci czekali na nich bogowie. Uważano, że zadaniem artysty nie jest tworzenie czegoś nowego, lecz odtwarzanie i naśladowanie rzeczywistości - mimezis. Tworząc wzorowano się zatem na przyrodzie, a wśród niej najpiękniejszy był człowiek.
Kultura i literatura kojarzy się nieodparcie z Atenami. Dzieję się tak dlatego, że w Atenach zrealizował się w V i IV w. p.n.e. tzw. złoty wiek ludzkości. Właśnie tam i wtedy nastąpił rozkwit filozofii, niezwykłą harmonię osiągnęły rzeźba i architektura, powstały najważniejsze dokonania dramatu i teatru, zrealizował się nieosiągalny później ideał ustroju społecznego - demokracja ateńska. Jedną z najdoskonalszych budowli z tamtych czasów jest Akropol.
Słynni rzeźbiarze greccy: Fidiasz - Atena Partenos, Atena Promachos, Zeus Olimpijski Myron - Dyskobol, Atena, Marsjasz Skopas - Bachantka Praksyteles - Hermes z Dionizosem, Afrodyta z Knidos Lizyp - Apoxymenos, Odpoczywający Herakles dzieła anonimowe - Wenus z Milo, Nike z Samotraki płaskorzeźby Ołtarza Pergamońskiego
Sztuka w Rzymie: Rzymianie kopiowali wprost oraz czerpali różne wzory ze sztuki greckiej. Istniały jednak pewne elementy typowe dla sztuki Rzymu, np. kolumny i łuki triumfalne, Najważniejszą częścią miasta było forum, gdzie znajdowały się najważniejsze budowle. Budowano wspaniałe amfiteatry, najbardziej znane do dziś pozostaje Koloseum. Inne znane budowle to Panteon i Forum Romanum. Najsłynniejszą rzeźbą jest posąg cesarza Marka Aureliusza. Rzeźby były realistyczne i przedstawiały szczegółowo anatomię człowieka. Malowano na tynku, marmurze i deskach. Kolorową mozaiką ozdabiano ściany domów i podłogi. Rzymianie budowali: łaźnie - termy Karakali i Domicjana cyrki - Circus Maximus łuk triumfalny - Tytusa czy Trajana kolumny - Trajana, Marak Aureliusza świątynie - Westy, Fortuny Wirilis, Partenon.
Filozofia(phileo- miłować, sophia- mądrość ), to wiedza dążąca do poznania bytu i myślenia oraz najogólniejszych praw rządzących człowiekiem, społeczeństwem, przyrodą. Starożytni próbowali odpowiedzieć sobie na egzystencjalne pytania, początki były skromne - poszukiwano jednej zasady świata, która tłumaczyłaby jego chaotyczne bogactwo. Filozofów często nazywano mędrcami, gdyż to właśnie z rozumu czerpali swoją wiedzę. Powstanie filozofii greckiej określa się na przełom VII i VI w p.n.e. Pierwszy raz tego terminu użył Pitagoras.
Działy filozofii: estetyka - nauka o pięknie etyka - nauka o zasadach moralnych logika - nauka poprawnego myślenia metafizyka - nauka o podstawach mitu psychologia - nauka o duszy
Literaturę antyczną możemy podzielić na czasy: GRECKIE: Okres twórczości ustnej (od XVI - X w. p.n.e.) Okres archaiczny (od IX - VI w. p.n.e.) przeważała poezja epicka i liryczna, a twórcy wśród których z trudem dałoby się doszukać jakichś indywidualności, byli właściwie tylko wyrazicielami poglądów zbiorowości. Do najsłynniejszych osiągnięć piśmiennictwa tego okresu należą eposy Iliada i Odyseja przypisywane Homerowi, epos kosmogeniczny Teogonia Hezjoda, jak również bajki Ezopa. W tym czasie tworzyła też Safona i Anakreont. Okres klasyczny = attycki (V-IV w. p.n.e) - królowała tragedia (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedia (Arystofanes) oraz proza literacka i naukowa (dialektyka, logika, retoryka, językoznawstwo). Pojawiają się pierwsze indywidualności wśród pisarzy.
Okres hellenistyczny = aleksandryjski (III-I w. p.n.e) - od panowania Aleksandra Wielkiego (336-323r. p.n.e.). W poezji zaznaczył się wpływ eksperymentu literackiego i zretoryzowana proza, literatura nasyciła się uczuciowością i erudycją, narodziła się literatura popularna skierowana do szerokich kręgów oraz wykształcił się zawód literata - uczonego. Okres rzymski (I w. p.n.e. - II w. n.e.) - rozwijała się wysoce artystyczna proza, pojawiał się nawroty do przeszłości ale pojawiła się także literatura chrześcijańska, adresowanej do szerokiej publiczności, o charakterze moralizującym. Okres chrześcijański (II-V w. n.e) - nastąpił schyłek literatury pogańskiej, rozwój literatury popularnej (romansu) oraz artystycznej i filozoficznej. Do najbardziej znanych dzieł tego okresu należą: Ewangelie i Listy św. Pawła.
RZYMSKIE: Okres archaiczny (240-80 r. p.n.e.) - rozpoczęty wystawieniem przez Liwiusz Andronikusa tragedii i komedii greckich w przeróbce łacińskiej. Epikę zainicjowaną przykładem Odysei, którą Newiusz wzbogacił poematem narodowym BellumPucinum o I wojnie punickiej. Wykształciła się satyra (Lucyliusz), epigramat (Liwiusz) a dzieło Katona Starszego Origines dało początek historiografii w języku łacińskim. Okres cyceroński (80-30 r. p.n.e.) - nazwa pochodzi od imienia filozofa i mówcy Cycerona który spopularyzował główne gatunki filozofii eklektycznej szkoły średniej Stoi, nowej akademii i Perypatu oraz epikureizmu. W autobiografii historycznej sporą rolę odegrały pamiętniki Cezara, literaturę społeczno-polityczną reprezentował Salustriusz, naukę prawa rozwinął SulpicjuszRufus, a w poezji grupa tzw. neoteryków wstąpiła z nowatorskim w formie i treścią programie literackim.
Okres augustowski (30 r. p.n.e.- 14r. n.e.) - nazwana złotym wiekiem poezji rzymskiej, reprezentowanej przez Horacego, autora satyr i pieśni. Wtedy to zrodziła się rzymska elegia miłosna (Gallus, Owidiusz). Wergiliusz największy ówczesny przedstawiciel epiki rzymskiej stworzył Georgiki, będące pochwałą pracy rolnika i Eneidę, zwana też rzymską kontynuacją Iliady Homera. Okres cesarski(I-V w.) -w której piśmiennictwo pierwszych wieków naszej ery pozostawało pod wpływem retoryki, zaś filozofia ograniczała się do zagadnień etycznych. Prozę literacką reprezentowała parodia romansu greckiego, a zretoryzowana poezja stała się elitarna w stylu i w języku. Pojawiła się pantomima, ale zaczynał się wyraźny upadek tragedii, prawdziwą wartość przedstawiały jedynie niesceniczne tragedie Seneki Młodszego. Na przełomie I i II w. przypadła działalność największego historyka rzymskiego, Tacyta. Wiek później pojawili się pierwsi wybitni chrześcijańscy pisarze łacińscy, a na przełomie IV/V w działał znakomity pisarz chrześcijański Augustyn, biskup Hoppong.
Epos antyczny: Epos nazywany jest inaczej epopeją, to najstarszy i główny gatunek epicki stosowany aż do czasu powstania powieści. Rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. W epopei na plan pierwszy wysuwa się fabuła, narrator jest wszechwiedzący i obiektywny, a ujawnia się w inwokacji. Całość przedstawiona jest z epickim dystansem. Styl epopei jest podniosły, dostosowany do heroicznych czynów bohaterów. Obfituje w realistyczne, drobiazgowe opisy ważnych przedmiotów i sytuacji. W każdej epoce historycznej wykształciły się odmiany eposu charakterystyczne dla swoich czasów.
Rozwój teatru greckiego: Zaczątkiem teatru starożytnej Grecji były ludowe uroczystości religijne (procesja, pieśń chóru) ku czci Dionizosa - boga narodzin, urodzaju i wina. To on nauczył ludzi zabawy i wszelkiego użycia. Począwszy od okresu hellenistycznego, aby go uczcić dwa razy do roku urządzano huczne uroczystości. Początkowo o charakterze orgiastycznym, z czasem złagodniały, zaczęto zajmować się na nich poezją, muzyką i innymi sztukami. Tragedie wystawiano w okresie Dionizjów Wielkich (miejskich) na przełomie marca i kwietnia. Miały charakter podniosłego misterium, podczas którego składano Dionizosowi ofiarę z kozła, a chór chłopców śpiewał pieśni pochwalne - dytyramby, które z czasem przekształciły się właśnie w tragedię opartą na dialogu Koryfeusza (przewodnika chóru) z chórem.
Pierwotny teatr (amfiteatr) zbudowany został na planie koła (orchestra), którego środek stanowił ołtarz (thymle). Orchestra (tanecznica) była przeznaczona dla chóru, który wykonywał na niej śpiewy i tańce. Ołtarz otaczały dwa pierścienie: wewnętrzny chór (początkowo składał się z 50 potem z 15 osób) i zewnętrzny (widownia, zwana theatronem). Widownię budowano na stoku wzgórza pod gołym niebem, a siedzenia wykuwano w skale. Parados był wejściem i wyjściem dla chóru. Aby wyróżnić aktorów spośród chóru, zbudowano przed budynkiem wąski pomost (proskenion). Wycinek koła zamknięty był budynkiem dla aktorów (skene), który pełnił rolę garderoby. Dalszy rozwój teatru polegał na powiększeniu proskenion, zmniejszeniu orchestry i wykorzystaniu urządzeń mechanicznych.
