Lasy w Polsce

1. Lasy w Polsce Projekt międzyprzedmiotowy „Rok 2011 międzynarodowym rokiem lasów”

2. Lasy - wprowadzenie Lasy, obok krajobrazu rolniczego, są dominującym elementem środowiska przyrodniczego w Polsce. Nasz kraj, położony w umiarkowanej strefie klimatycznej i będący pod wpływem dość wilgotnego powietrza znad Atlantyku, leży w rozległej strefie lasów liściastych półkuli północnej. Dziś w wyniku wieloletniej działalności człowieka, powierzchnia i struktura lasów drastycznie się zmniejszyły.

3. Życie lasu Życie lasu jest procesem dynamicznym, w którym zachodzi nieustannie cykl zmian, w którym można wyróżnić następujące fazy rozwoju: • Regeneracja (odnowienie) – stopniowe osiedlanie się nowych drzew, • Dorastanie – drzewa intensywnie powiększają swoje rozmiary. Eliminowane są najsłabsze i najmniejsze drzewa. • Optymalna – przyrost drzew jest wolniejszy. • Starzenie się – zamieranie pojedynczych drzew, które tworzą luki w drzewostanie umożliwiając z kolei odnowienie drzew. • Rozpadu i obumierania – zamieranie drzew ulega przyspieszeniu prowadząc do całkowitego rozkładu.

4. Różnice między lasem naturalnym a wykorzystywanym gospodarczo: • Różnorodność – las naturalny charakteryzuje się różnorodnością gatunkową, wiekową i przestrzenną. Las użytkowany gospodarczo jest przeważnie jednowiekowy, jednogatunkowy, a skład drzewostanu jest często niedostosowany do warunków siedliska. O doborze sadzonek w takim lesie decyduje popyt na dany rodzaj drewna. • Odnowa lasu – lasy naturalne odnawiają się samoistnie, natomiast w lesie gospodarczym człowiek dokonuje nasadzeń, stosując często sadzonki pochodzące z obszarów o odmiennych warunkach, co powoduje słabsze przystosowanie do życia. • Wpływ na stosunki wodne – las naturalny zapewnia równowagę wodną –w czasie deszczu zatrzymuje ją, a w okresach bezopadowych uwalnia wilgoć do gleby. Zmiana naturalnej struktury przestrzennej i gatunkowej drzewostanu powoduje zaburzenie retencyjnej funkcji lasu. • Ochrona gleby – w lesie naturalnym rozwój gleby przebiega w harmonii z rozwojem lasu i trwa nieprzerwanie z pokolenia na pokolenie drzew. Las gospodarczy nie posiada takiej ochrony i dochodzi tam do intensywnej degradacji gleby, jej zakwaszania, erozji i niedostatecznego tworzenia nowej.

5. Las naturalny • Sam decyduje o swoim wyglądzie i o tym, co jest w nim potrzebne lub nie. • Żyje bez określonego celu, jego istnienie jest celem w samym w sobie, • To skomplikowana sieć wzajemnie od siebie uzależnionych tysięcy organizmów, • Nie posiada elementów ważniejszych i mniej ważnych – funkcjonuje jedynie jako całość, • To nie tylko drzewa, ale pozostające z nim w ścisłej współzależności ekosystemy nieleśne: źródliska, ziołorośla, środleśne polany itp., • Posiada na określonej przestrzeni wszystkie fazy rozwojowe, • Posiada własne mechanizmy samoregulacji - wszystkie organizmy same kontrolują swoją liczebność, • Jego istnienie nie jest uzależnione od ingerencji człowieka.

6. Typy lasów spotykanych w Polsce

7. Bory (lasy iglaste) Lasy iglaste zajmują ok. 67% powierzchni leśnej Polski. Drzewostany z udziałem sosny jako gatunku głównego, zajmują prawie 70% powierzchni lasów. Na drugim miejscu znajduje się świerk mający ok.. 6% udziału w strukturze obszarów leśnych. Na ogromnym i zróżnicowanym terytorium kraju bory mogą być dość zróżnicowane: Na glebach suchych i piaszczystych są one najuboższe – sosny rosną dość luźno i osiągają raczej niewielkie rozmiary. Siedliska nieco żyźniejsze porasta tzw. bór świeży - oprócz sosny pojawia się również brzoza brodawkowata i świerk. Tam, gdzie poziom wód gruntowych jest wysoki, a gleba nieurodzajna (torfowiska), tworzą się bory wilgotne i bagienne – drzewa są niewysokie, zmarniałe. Na umiarkowanie żyznym podłożu wykształca się najpowszechniejsze w Polsce zbiorowisko borów mieszanych. Drzewa są dorodne i zróżnicowane. Licznie występuje świerk, jodła i modrzew, a z liściastych – dąb, buk, grab, osika i lipa. Na południu kraju występuje bór świerkowy, zajmujący niemal wszystkie dostępne siedliska regla górnego.

8. Górskie reliktowe laski sosnowe Ten typ lasu występuje tylko w dwóch miejscach w Polsce: • W Pieninach, gdzie porasta strome, suche i ciepłe skałki wapienne • W Tatrach porasta skały dolomitowe. O specyfice tych lasów decyduje unikalna kombinacja naturalnego drzewostanu sosnowego na podłożu wapiennym i związanej z nim bogatej roślinności (storczyki, kruszczyk rdzawoczerwony, buławik wielokwiatowy czy sasanka).

9. Kwaśne dąbrowy Lasy tego typu w Polsce rozpowszechnione są na zachód od Wisły. Porastają tereny nizinne będące pod dużym wpływem klimatu oceanicznego. Dominującymi gatunkami drzew są tu: dąb szypułkowy i bezszypułkowy. Często towarzyszą im buk, brzoza, sosna, świerk.

10. Lasy liściaste Porastają one siedliska żyzne, zajmują ponad 30% powierzchni leśnej kraju. Charakteryzują się bogatą strukturą przestrzenną i znaczną liczbą gatunków roślin. Wśród rosnących tu w dużym zwarciu drzew dominują dęby, lipy, świerki, jawory, graby, osiki, brzozy, a lokalnie również buk i jodła.

11. Łęgi wierzbowo – topolowe Wykształcają się na piaszczystych tarasach zalewowych dużych rzek nizinnych. Rokrocznie są okresowo zalewane, a woda nanosi kolejne warstwy osadów. Główne drzewa to różne gatunki wierzby i topole. Dolna warstwa jest zwykle bardzo bujna i trudna do przebycia.

12. Olsy Lasy te powstają głównie na niżu, w miejscach z długimi okresami stagnującej wody. W drzewostanie dominują olsze. Rzadziej bywają tu brzozy, sosny, jesiony lub nawet świerki.

13. Piętra roślinności w lesie

14. Wysokie drzewa Najwyższą warstwę roślinności w lesie tworzą wysokie drzewa. Warstwę tę zamieszkują wiewiórki, ptaki, np. dzięcioły i sowy.

15. Podszyt Warstwę, którą tworzą krzewy, np.: leszczyny czy jałowca, a także młode drzewa nazywamy podszytem. Można tam spotkać: lisy, sarny, dziki, jelenie i różne owady.

16. Runo Runo tworzą ją nieduże rośliny, np.: mchy, paprocie, jagody, borówki, a także grzyby. Można tu spotkać: ślimaki, jeże, zaskrońce.

17. Bibliografia • LASY NATURALNE, wyd. Stowarzyszenie Olszówka (broszura) • SKARBY POLSKIEJ NATURY ENCYKLOPEDIA PRZYRODY „ROŚLINY, LASY” , wyd. Deagostini • PORADNIK PRZEWODNIKA, Gerald i Lee Durrell • REGIONY POLSKI, Dorota Kokurewicz • DRZEWA, CO I JAK, HanneloseGilsenbach • ZWIERZĘTA I ICH ŚRODOWISKO, Bob Buton, Jim Channell • LAS (przewodnik), Wolfgang Dreyer • DRZEWA I KRZEWY, Jean – Denis Godet • ROŚLINY CHRONIONE W POLSCE, wyd. IBIS • PUSZCZE POLSKI, Paweł Fabijański Opracowania: Magdalena Krawczyk