Sukcesy i porażki w transformacji ekonomii

1. Sukcesy i porażki w transformacji ekonomii Na podstawie artykułu R. G. Lipsey’a „Successes and failures in the transformation of economics”Journal of Economic Methodology 8:2, s. 169 – 181, 2001 Opracował: Radosław Grądzki

2. Plan prezentacji 1. Ekonomia kiedyś i dziś. 2. Jakościowe spostrzeżenia. 3. Teoria i obserwacja. 4. Podsumowanie I części.

3. Ekonomia kiedyś i dziś. • Metodologia L. Robbinsa: Ekonomiczne teorie wyrastają z intuicyjnie poprawnych założeń. • Empiryczne obserwacje służą zilustrowaniu teorii a nie ich sprawdzeniu. • Lipsey przeciwko metodologii Robbinsa: • M2T seminarium (measurement, and testing in economics), • „An Introduction to Positive Economics”(Lipsey, 1963) – podręcznik znany jako IPE.

4. Ekonomia kiedyś i dziś. • Dwa główne przesłania IPE: 1. Modele są tylko modelami. Są wartościowe gdy wyjaśniają lub przewidują to, co widzimy. 2. Potrzeba matematyki i ekonometrii. • Wprowadzenie analiz matematycznych do teorii ekonomicznych. • Matematyka i ekonometria w ekonomii. • Ogromny wzrost opracowań ekonomicznych od początku lat 60-tych. • Dobre i złe teorie ekonomiczne.

5. Jakościowe spostrzeżenia. • Obserwacja I: Wszystkie znaczące wyniki ekonomii mają charakter jakościowy. • Dlaczego niezależne podmioty postępujące zgodnie z własnym interesem osiągają więcej lub mniej zbliżone do siebie wyniki? Ponieważ odpowiadają na te same sygnały cen rynkowych. • Przykłady twierdzeń jakościowych: • Efektywna alokacja zasobów i czynników produkcji. • Malejący krańcowy produkt. • Komparatywne przewagi w handlu zagranicznym.

6. Jakościowe spostrzeżenia. • Jakościowy charakter ekonomii a ilościowa precyzja fizyki. • Teorie ekonomiczne pozwalają jedynie na jakościowe przewidywania. • W naukach przyrodniczych ze względu na ścisły związek teorii z obserwacjami empirycznymi anomalie wzbudzają obawy naukowców. • Anomalia to konflikt pomiędzy teorią a faktami. • Ekonomiczne teorie i empiryczne obserwacje są często bardzo słabo ze sobą powiązane.

7. Jakościowe spostrzeżenia. • Anomalie w ekonomii są tolerowane w skali, która byłaby niemożliwa w naukach przyrodniczych. • Nie ma uniwersalnych „stałych” w ekonomii. • Brak komunikacji wśród badaczy ekonomii. • Wiele poziomów teorii i wiele poziomów analizy empirycznej.

8. Jakościowe spostrzeżenia. • Rodzaje anomalii: • Konflikt pomiędzy przewidywaniami teorii a faktami; • Konflikt pomiędzy przewidywaniami różnych teorii na temat tego samego zjawiska; • Konflikt pomiędzy różnymi wynikami testów tej samej teorii; • Konflikt pomiędzy różnymi wnioskami, wyciągniętymi przez różnych ekonomistów w tej samej sprawie.

9. Jakościowe spostrzeżenia. • Zdaniem Friedman’a ekonomiści nie powinni zajmować się sprawdzaniem prawdziwości teoretycznych założeń, a jedynie testowaniem poprawności prognoz teorii. • Wniosek Friedman’a: „Doświadczalnie spójne teorie mogły zostać zbudowane na doświadczalnie fałszywych założeniach”. (Friedman, „The Methodology of Positive Economics”). • Teorie z wieloma anomaliami są preferowane nad teorie, które zawierają mniej wysokiej klasy matematyki i elegancji.

10. Teoria i obserwacja. • Obserwacja II: Dobra robota w ekonomii zdaje się być tam, gdzie teoria i obserwacje idą ze sobą w parze. • Są dwie gałęzie ekonomii gdzie udało się stworzyć silne, ścisłe relacje pomiędzy teoriami a obserwacjami: • Historia ekonomii, • Ekonomia pracy.

11. Teoria i obserwacja. • Pytania dotyczące historii są nierozerwalnie związane z przykładami i obserwacjami historycznymi, bo z nich one wypływają. • W historii ekonomii zadawane są precyzyjne pytania, co do których dowody empiryczne można zaakceptować. • Są to zagadnienia dość dobrze sprecyzowane i wymuszają badanie faktów i teorii jednocześnie. • Naukowcy zajmujący się tymi kwestiami mają tę samą powszechną wiedzę, używają podobnych narzędzi i są świadomi poczynań innych osób w grupie.

12. Teoria i obserwacja. • Badania nad rynkiem pracy. • Dlaczego odniesiono tu sukces? • Dostępność licznych i relatywnie prawdziwych danych. • Ekonomia pracy pozostała empiryczna (w przeciwieństwie do innych subdyscyplin ekonomii, które zapędziły się w matematyczne modele). • Brak radykalnie nowych, skomplikowanych i atrakcyjnych teorii, które by skłaniały do czysto teoretycznych manipulacji.

13. Teoria i obserwacja. • Różnice pomiędzy historią gospodarczą a ekonomią pracy z jednej strony i organizacją rynków z drugiej skłoniły Lipseya do stwierdzenia, że może istnieć: • Pewna optymalna liczba badaczy w jednej dziedzinie, • Optymalna liczba poziomów wyrafinowania analiz, • Optymalna liczba odpowiednich czasopism. • Gdy te liczby nie są przekraczane, każdy jest świadomy co robią inni z danej dziedziny, a anomalie szybko stają się zauważalne.

14. Teoria i obserwacja. • Obserwacja III: Bez bliskiego związku między rozwijającą się teorią, a obserwacjami empirycznymi, nowa teoria rozwija się w niekontrolowany sposób, który może być empirycznie adekwatny tylko przez przypadek. Prowadzi to do teoretycznych dziwactw, które szybko znikają z kręgów zainteresowań. • „Chwilowa moda” w ekonomii. • Powstał szereg programów, które Lipsey nazywa: IDRP (Internally Driven Research Programme). • Program badawczy, wyprowadzony przez własną, wewnętrzną logikę.

15. Teoria i obserwacja. • Badacze nie koncentrują się na problemach wziętych z rzeczywistości ale na tych stworzonych przez ich model. • Manipulacja modelem tak, aby pasował do danych z obserwacji empirycznych. • Wczesna teoria wzrostu jako przykład IDRP. • Efekt balansowania na „ostrzu noża” w modelach Harroda-Domara. • EDRP (Externally D. R. P.) przeciwieństwo IDRP • Program badawczy, który jest ściśle powiązany z zaobserwowanymi faktami i przez nie wymuszony. • Klasyczny przykład to astronomia (wyjaśnienie zachowania się planet w układzie słonecznym).

16. Teoria i obserwacja. • Model Solow’a jako przykład IDRP. • Neoklasyczny model wzrostu Solow’a – zanegowanie rezultatu Harrod’a-Domar’a. • Praca i kapitał są substytutami względem siebie. • Powstała ścieżka jest stabilna. Negatywne sygnały skierują ekonomię w kierunku tej ścieżki za każdym razem, kiedy się od niej odchyli. • Swan wprowadził do modelu jednostkę pracy efektywnej. • Kierunki pracy Solow’a: technologiczna zmiana i śledzenie modeli wzrostu.

17. Teoria i obserwacja. • Nowe wnioski Swan’a i Uzaw’a. • 4 pytania Sen’a. • Wiele lat badano wzrost gospodarczy bez większych sukcesów. • Późniejszy etap teoretyzowania na temat wzrostu opierał się w większej mierze na faktach.

18. Podsumowanie. • Wszelkie spostrzeżenia, obserwacje, prawa, paradygmaty, czy zależności w ekonomii mają charakter jakościowych. • Anomalie w ekonomii są akceptowane na skalę, która jest niedopuszczalna w innych naukach. • Teoria nie zawsze idzie w parze z odpowiednimi danymi empirycznymi. • Empiryczne obserwacje nie wymuszają na ekonomistach poszukiwania ich teoretycznych rozwiązań. • Badacze nie koncentrują się na problemach wziętych z rzeczywistości ale na tych stworzonych przez ich model.

19. Dziękuję za uwagę • Rozwinięcie tematu w II części prezentacji