1 / 30

Społeczeństwo i jego struktura: wybrane elementy i zagadnienia

Społeczeństwo i jego struktura: wybrane elementy i zagadnienia. Definicja społeczeństwa. Jan Turowski:

kitra
Download Presentation

Społeczeństwo i jego struktura: wybrane elementy i zagadnienia

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Społeczeństwo i jego struktura: wybrane elementy i zagadnienia

  2. Definicja społeczeństwa Jan Turowski: Społeczeństwo to „historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych, zintegrowanych przez instytucje społeczności nadrzędnych (narodu, państwa, plemienia), posiadających określone, wspólne, obiektywne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury.

  3. Składowe społeczeństwa • obiektywne warunki bytu, czyli „podłoże”(geograficzno-geologiczno-przyrodnicze, ekonomiczno-technologiczne • struktura społeczna, czyli... ??? • kultura(wartości, wynikające z nich normy oraz... wzory zachowań, co do których występuje względna zgodność

  4. Struktura społeczna • Piotr Sztompka: • Struktura społeczna jest siecią zależności pomiędzy różnymi elementami/członami społeczeństwa, • mikrostrukturato sieć pomiędzy składowymi elementarnymi, które same już struktur w sensie socjologicznym nie stanowią • makrostrukturajest strukturą wyższego rzędu, wiążącą elementy posiadające jakąś sobie właściwą strukturę...

  5. Struktura społeczna • Henryk Domański: • Struktura społeczna to„układ stosunków między ludźmi, kategoriami społecznymi, organizacjami, instytucjami i wszelkimi innymi elementami, jakie występują w mikroskali (na poziomie jednostek) i na poziomie globalnym” (w makroskali). • Jest to ujęcie uniwersalne, odnoszące się zarówno do struktur mikro, jak i makro, kładące nacisk na stosunki społeczne (hierarchii, dystansów, nierówności, jak i podziałów i zróżnicowań, które nierównościami nie są).

  6. Rodzina jako grupa społeczna i instytucja Rodzina jest formą życia zbiorowego, powszechną mikrostrukturą w strukturze społeczeństwa. Jej trzonem jest małżeństwo Małżeństwo może być formalne (zalegalizowane) lub faktyczne. Jest legalnym, względnie trwałym związkiem kobiety i mężczyzny (są już odstępstwa), powołanym w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, a więc głównie wychowania dzieci oraz wzajemnej pomocy. W grę wchodzą też wzajemne satysfakcje emocjonalne: małżeńskie, rodzicielskie (ich rola rośnie).

  7. Małżeństwo jako trzon rodziny • Dobór partnerów w małżeństwie może być określany przez instytucje prawne lub obyczajowość. Zazwyczaj członkowie bliskiej rodziny nie mogąsię pobierać, a prawo określa stopnie pokrewieństwa, w ramach których jestto możliwe. • Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów. • W niektórych społecznościach można zawierać małżeństwo jedynie z przedstawicielem własnej zbiorowości etnicznej (endogamia); przeciwieństwem jest egzogamia.

  8. Rodzina jako grupa społeczna • Rodzina to grupa społeczna, a więc zbiorowość, którą charakteryzuje więź obiektywna, subiektywna, behawioralna. • Rodzinę można pojmować jako grupę pierwotną. Ma bowiem wszystkie cechy podane przez Ch. Cooleya: jest względnie trwała, niezbyt liczebna, wielofunkcyjna, jej więzi oparte są na stosunkach „face to face”, jest agendą socjalizacji (pierwotnej). • Więzi rodzinne, w odróżnieniu od małżeńskich, mają charakter bardzo (bardziej) trwały.

  9. Rodzina jako grupa społeczna • Członkowie rodziny są połączeni więzami małżeńskimi, pokrewieństwa, powinowactwa, czasem adopcji; pełnią role: matki, ojca, współmałżonka, dziecka, czasem dziadka/babci, krewnego, powinowatego; prowadzą wspólne gospodarstwo domowe (więź obiektywna) • Rodzina jako grupa to związek intymnego, wzajemnego uczucia i poczucia przynależności, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji (więź subiektywna i behawioralna)

  10. Osobowe funkcje rodziny czy też przejawiające się w rodzinie • małżeńska lub partnerska(bycie żoną lub mężem, partnerem lub partnerką) • rodzicielska - bycie ojcem lub matką • braterska - bycie siostrą lub bratem ---------------------------------------------- Inaczej – można mówić o rolach pełnionych w rodzinie: • ojca, matki, dziecka, brata, siostry, żony/partnerki, męża/partnera

  11. Rodzina jako instytucja społeczna • Rodzina, jako instytucja, jest to utrwalony w tradycji wszystkich kultur, zrytualizowany zespół działań ludzkich, ukierunkowany na zaspokajanie określonych potrzeb swoich członków. • Funkcje instytucjonalne rodzinyto zatem wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, mniej lub bardziej uświadamiane, podejmowane w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych.

  12. Instytucjonalne funkcje rodziny • materialno-ekonomiczna • opiekuńczo-zabezpieczająca • prokreacyjna (zapewnia biologiczną ciągłość społeczeństwa) • seksualno-emocjonalna (regulacja stosunków seksualnych, emocjonalne wsparcie, zaspokajanie potrzeby miłości – dziś urasta do najważniejszej w kulturze euroamerykańskiej) • legalizacyjno-kontrolna lub integracyjno-wychowawcza • socjalizacyjna (zapewnia ciągłość kultury) • klasowo-stratyfikacyjna (wyznacza status członków) • kulturalno-rekreacyjno-towarzyska

  13. Typy rodzin • Mała/nuklearna (dwupokoleniowa) i duża (poszerzona, wielka) • Małe mogą być pełne i niepełne • Monogamiczna i poligamiczna • Matriarchalna i patriarchalna • Generacyjna (pochodzenia)i prokreacyjna

  14. Alternatywne modele rodzin • Kółko przyjacielskie (patrz polskie seriale) • Casus „friends” (wspólne gospodarstwo) • Rodzina – układanka (patchwork family) • DINKS (double income, no kids) • Rodzina nomadyczna (na odległość, małżeństwa wizytowe; vide tenisiści) • Rodzina dwustopniowa (małżeństwo intymne, zamiast narzeczeństwa; uwaga na „zespół przedślubnej akceptacji” ze strony rodziców) • Kohabitacja (konkubinat)

  15. St. Ossowski i jego trzy sposoby ujmowania struktury społecznej • podział dychotomiczny(konfliktowy), w którym najistotniejszą rolę odgrywa sposób widzenia podstawowego konfliktu w skali społeczeństwa; • podział funkcjonalny(kooperacyjny) – człony to części organicznej całości; • podział gradacyjny(hierarchiczny) – człony wyróżnione w zależności od pozycji w hierarchii społecznego prestiżu

  16. Klasy (ujęcię strukturalne) • Klasy w rozumieniu Karola Marksa są zasadniczymi segmentami struktury społeczeństwa pojmowanego jako całość. Podstawą podziału na klasy jest stosunek do własności środków produkcji • Wszelkie podziały społeczne i związane z nimi konflikty mają u podstaw podziały i konflikty klasowe i mogą zostać do nich sprowadzone (zredukowane). Klasy nie są kategoriami statystycznymi, ale realnymi zbiorowościami zdolnymi do wytworzenia poczucia wspólnoty. • Patrz: klasa w sobie i klasa dla siebie (skala nominalna)

  17. Klasy (ujęcie strukturalne) • Klasy wg Maxa Webera: podział na klasy to tylko jeden z trzech wymiarów zróżnicowania społecznego – wymiar ekonomiczny. Klasa (przynależność do klasy) określarodzaj szans na rynku. Klasy nie są zbiorowościami wytwarzającymi poczucie wspólnoty. • Współcześnie klasy bywają wyróżniane nie tylko w oparciu o stosunek do własności środków produkcji, ale także na podst. takich kryteriów, jak: • - kontrola nad pracą innych • - podział pracy na fizyczną i umysłową • - kontrola nad dystrybucją dóbr i usług.

  18. Struktura społeczna w ujęciu stratyfikacyjnym • Klasy w tym ujęciu są rozumiane jako poziomy zróżnicowania społecznego. Jest to ujęcie czerpiące z Williama Lloyda Warnera,typowe zwłaszcza dla socjologii amerykańskiej. • Stratyfikacja to hierarchiczny układ poziomów położenia społ., które różni udział w podziale takich dóbr, jak: dochody, władza, prestiż i in. Poziomy te zwie się warstwami (łac. stratum = posłanie, warstwa), czasem klasami, zwłaszcza gdy wyróżnia się je w płaszczyźnie ekon.

  19. Klasy wg Williama Warnera • W. L. Warneri Paul Lunt badaliw latach 40. XX w., wraz ze współpracownikami, społeczność amerykańskiego miasteczka Yankee City (Nowa Anglia), a potem Jonesville w centrum USA, • Zdefiniował klasy jako „dwie lub więcej grup ludzi, którzy sami sądzą, że są i rzeczywiście są przez wszystkich członków community sytuowani na społecznie wyższych i niższych pozycjach”. • O pozycjach tych decyduje nie tylko majętność, ale i walory moralne, pochodzenie, spędzanie czasu wolnego, udział w życiu społecznym i... poważanie. Warner wyróżniał 5-6 klas wg przymiotnika: wyższa-niższa. • Evaluated Participation („oceniające uczestnictwo”)

  20. Warstwa w ujęciu strukturalnym • Występuje w marksistowskiej perspektywie oglądu struktury społecznej, kiedy podział na klasy okazuje się niewystarczający; warstwa to część klasy bądź istotne społecznie kategorie społ. nie dające się zaliczyć do żadnej z klas wyróżnionych na podst. stosunku do środków prod. (vide inteligencja, chłopstwo – zbiorowość o własnej kulturze i poczuciu tożsamości).

  21. Warstwa w ujęciu stratyfikacyjnym: • Jako ogólna kategoria teoretyczna: oznacza ona jeden z poziomów stratyfikacji rozumianej jako układ grup tworzących hierarchię ze względu na zakres władzy, prestiżu i bogactwa członków. Członkowie tak rozumianych warstw mają pewną świadomość wspólnych interesów, poczucie grupowej tożsamości, styl życia. • Jako kategoria empiryczna – wyróżniona na podstawie kryteriów mierzalnych (wysokości dochodów/ilości zarabianych pieniędzy, wykształcenia, prestiżu zawodu. Tak wyróżnione warstwy tworzą skalę porządkową.

  22. Dwa sposoby ujęcia struktury współczesnego społeczeństwa polskiego • 1. Koncepcja bliska modelowi funkcjonalnie rozumianej struktury klasowo-warstwowej • 2.Koncepcja społeczeństwa klasyśredniej

  23. Koncepcje Wł. Wesołowskiego i H. Domańskiego • Włodzimierz Wesołowski wyróżnił 5 klas ze wzgl. na odmienny udział w zasobach ekonomicznych, wiedzy i władzy: • klasy uprzywilejowane dzięki własności i edukacji • drobnomieszczaństwo • inteligencja i pracownicy umysłowi nie posiadający własności • klasa robotnicza • klasa chłopska • Henryk Domański proponuje układ „sześciu podst. kategorii”: 1)inteligencji, 2)pracowników umysłowych niższego szczebla, 3)właścicieli firm, 4)robotnikówwykwalifikowanych, 5)robotników niew., 6)rolników, tj. robotników rolnych i właścicieli gospodarstw

  24. Koncepcja klasy średniej • Koncepcja klasy średniej to koncepcja dużej zbiorowości grup i jednostek, które razem wzięte tworzą środek specyficznego stylu życia, mentalności i poglądów (Henryk Domański). • Za Edmundem Wnukiem-Lipińskim można wyróżnić klasy/warstwy (bo to raczej koncepcja uwarstwienia prestiżowego niż podziału konfliktowego bądź funkcjonalnego) w zależności od: • kapitału ekonomicznego (stan posiadania) • kapitału politycznego (udział w partiach i we władzy) • kapitału kulturowego (wykształcenie i pochodzenie społeczne) • kapitału społecznego (kontakty towarzyskie i znajomości).

  25. Charakterystyka klas polskich Za E. Wnukiem-Lipińskim, D. Markowskim i W. Derczyńskim można powiedzieć, że: • Klasę wyższą – przynajmniej w warunkach polskich - stanowiłby niewielki odsetek obywateli; to establishment biznesowy, polityczno-urzędniczy wysokiego szczebla państwowego i samorządowego (W-wa, Kraków, Łódź, Wrocław, Trójmiasto, Poznań, aglomeracja śląska...), także popularni artyści, doradcy prawni i finansowi, eksperci (elity kwalifikacji).To ok. 2,5 – 3 proc. społecz.

  26. Charakterystyka klas polskich • Klasa średnia to średni i drobni przedsiębiorcy, pozostała część inteligencji z wyższym wykształceniem, rzesze najemnych pracowników umysłowych, rzemieślników, właścicieli punktów handlowych i usługowych, wykwalifikowani robotnicy rozwojowych przedsiębiorstw (moto-, elektro-, budo-), właściciele wydajnych gospodarstw.To od 52 do 59 proc. społeczeństwa. • Klasa niższa – rolnicy indywidualni (małorolni), robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani słabo lub źle prosperujących zakładów pracy, robotnicy rolni, bezrobotni.To od 43 do 38 proc. społeczeństwa. • Underclass ???

  27. Typy społeczeństw (Bronisław Malinowski, Claude Levi-Strauss) Społeczeństwo pierwotne (plemienne) • Społeczny podział pracy wg kryterium płci(ról do płci przypisanych) • Typowe zajęcia związane z codziennym bytem: zbieractwo, myślistwo, rybołówstwo, potem pasterstwo i rolnictwo • Manualna technika wytwarzania • Kultura symboliczna przekazywana drogą ustną(niepiśmienność, stąd znaczenie ludzi starszych)

  28. Typy społeczeństw (Gideon Sjoberg) Rolnicze, feudalne, przedprzemysłowe • Rolnictwo podstawową gałęzią gospodarki(występuje też jednak rzemiosło, handel jako odrębne dziedziny wytwórczości, manualna wytwórczość, odnawialne źródła energii, naturalne środki transportu) • Podział na stany(generalnie zamknięte warstwy społeczne): feudałowie/szlachta, chłopstwo, mieszczaństwo, kler • Subkultury ludowe: zróżnicowane regionalnie pod względem obyczajów, ubiorów, kultury materialnej

  29. Typy społeczeństw (Claude Henri Saint-Simon, Auguste Comte, Herbert Spencer Społeczeństwo przemysłowe, industrialne • Industrializacja(przemysł dominującą gałęzią gospodarki, maszyny fabryczne, środki transportu napędzane parą wodną, ropą, energią elektryczną) • Struktura zawodów: przemysł, usługi, rolnictwo • Urbanizacja(miasta, a nie wsie wyróżnikami tego społeczeństwa, ludność miejska przeważa nad wiejską) • Struktura klasowo-warstwowa bardziej otwarta(ruchliwość horyzontalna i wertykalna) • Kultura masowa(uniformizacja, formalizacja, oświata)

  30. Typy społeczeństw (Daniel Bell, Alaine Touraine i in.) Społeczeństwo postindustrialne, poprzemysłowe • Technika maszynowa ustępuje technice „intelektualnej”(automatyzacja, komputeryzacja, robotyzacja/informatyzacja pracy – człowiek kontroluje proces produkcji; Internet; energia jądrowa, odnawialna) • Zmiana w strukturze zawodowej(usługi górą) • Zanik tradycyjnej klasy robotniczej (zob. praca) • Urbanizacja, dez-, reurbanizacja – na pewno zaczynają zanikać społeczności tradycyjne... • Umasowienie produkcji(koncentracja kapitału), zjawisk społecznych, kultury (ale – uwaga; teraz to, co masowe, przestaje być trendy...)

More Related