Download
1 / 13
E N D
Desant na Drvar 25. maj 1944. god.
Zbog neuspješnih ofanziva na partizane (bitka na Neretvi, bitka na Sutjesci) i neuspјelih atentata na Tita, njemačka komanda se odlučila za novu operaciju, čiji glavni cilj nije bio da se unište partizanski odredi, već da se ukloni ili zarobi Vrhovni štab NOVJ i da se tako dobije strateška prednost sve dok se potpuno ne unište odredi NOV i POJ.
Za dan napada Nemci su uzeli dan proslave Titovog rođendana, očekujući da će partizane zateći nespremne. Usljed čestog izviđanja neprijatelja avionima, kao i direktnih opomena od britanskog obavještajnog centra, Vrhovni štab je preduzeo izvesne mjere za slučaj napada Njemaca iz vazduha. Premešten je i štab britanske vojne misije. Čak je jedna brigada bila smještena u samom Drvaru. Njemci su napad otpočeli u šest časova izjutra 25. maja1944. godine. Prvo su žestoko bombardovali čitav prostor, a zatim su počeli padobranski desant.
Čim su se spustili, njemački padobranci su odmah stvorili svoje baze i smjesta prelazili u napad. Kod svakog nemačkog padobranca nalazila se po jedna Titova fotografija. Uoči napada, Tito je došao u pećinu u Drvaru, gde je večerao s gostima, tako da ga je napad zatekao u pećini. Sovjetske i britanske misije su bile izvan Drvara, pa njima nije pritila nikakva direktna opasnost. Kada je počelo bombardovanje iz vazduha, Tito i ostali članovi Vrhovnog štaba su se sklonili u pećinu. U međuvremenu su se prizemljili padobranci, a jedna grupa je odmah krenula u pravcu pećine. U tom trenutku nijedna desetina Pratećeg bataljona Vrhovnog štaba nije se nalazila kod Tita, osim jednog ordonansa, jer su sve desetine bile raspoređene kod sovjetske i britanske misije, kao i na raznim drugim dužnostima u gradu.
Mićo Janković, zamjenik komandanta Pratećeg bataljona, koji se nalazio u štabu bataljona u centru grada, čim je vidio da padaju padobranci, zgrabio je svoju mašinku i sa još jednim saborcem pojurio ka pećini. Iza mosta na reci Unac naletio je na četiri njemačka padobranca koji su išli prema pećini, i pošto ih je spazio prije nego što su oni njega ugledali, otvorio je vatru iz mašinke i sve ih ubio. Njemci su neprekidno bacali pojačanja u grad. Napadali su i po njivama na kojima su se nalazile i radile drvarske djevojke i odmah ih hvatali i poslije streljali.
Od vojnih jedinica u Drvaru i njegovoj užoj okolini nalazila se jedino Viša oficirska škola, ali gotovo svi polaznici ove škole bili su izašli u zoru da uče, pa su se razmestili po okolnim šumarcima, mahom svi bez oružja. Kada su vidjeli da se padobranci spuštaju, pojurili su u zgradu, ali osim revolvera, uglavnom nisu imali drugog oružja. Ipak, pojedine grupe iz oficirske škole počele su da pružaju organizovaniji otpor. Njemci su prije podne streljali veliki broj seljaka u Drvaru. Svim zarobljenicima postavljali su kao prvo pitanje: “Gde je Tito?” Kako niko nije htio da odgovori, Njemci su ubijali sve od reda. U gradu je bjesnela žestoka bitka. Čitav Okružni komitetSKOJ-a za Drvar je poginuo. Nemački padobranci bili su pali tačno pred kuću u kojoj su se nalazili skojevci i odmah je blokirali, tako da iz nje niko nije mogao izaći. U zgradi je bilo šest članova OK SKOJ-a za Drvar i sekretar Sreskog komiteta SKOJ-a za Drvar. Tokom borbe, omladinci su vraćali nazad bombe koje su im Nemci ubacivali kroz prozor.
Pećina u kojoj se nalazio Vrhovni štab bila je pod stalnom vatrom njemačkih padobranaca. Kurir Edvarda Kardelja je izašao je na otvor pećine da osmotri kretanje Njemaca, ali je bio pogođen jednim snajperskim metkom u glavu. Tito i Kardelj su se probili iz pećine oko 11 sati prije podne. U međuvremenu bitka se i dalje razvijala.
Iz Srba (udaljenost preko 20 km vazdušnom linijom) je usiljenim maršem stigla odmah iza podneva Treća lička brigada i iz marša se upustila u borbu sa nemačkim padobrancima, kojih je bilo blizu hiljadu. U protivnapadu partizani su oslobodili američkog novinara Stojana Pribićevića, kog su Nemci u zoru zarobili sa još tri saveznička novinara. Ličani su vrlo brzo potisli Nemce i suzbili ih na drvarskom groblju. Tu su borbe vođene sve do jutra, kada su se probili nemački tenkovi preko Petrovca i Oštrelja. Tito se 3. juna, sa nekoliko pripadnika Vrhovnog štaba, svojim psom, šefom sovjetske vojne misije generalom Kornejevim i Vivijen Strit, vršiocem dužnosti britanske vojne misije, sovjetskom Dakotom sa Kupreškog polja, prebacio u italijanski Bari[1]. Amerikanci su evakuisali pripadnike svoje vojne misije i ostalih 74 pripadnika glavnog štaba, Titove telohranitelje kao i 118 ranjenih partizana[1]. Tri dana kasnije je Vrhovni štab prebačen na ostrvoVis.
