Literatuurgeschiedenis in havo 5

1. Literatuurgeschiedenis in havo 5 Marlies Schouwstra UniC, Utrecht

2. Handreikingvoor het schoolexamenhavo, domein E, literatuurgeschiedenis ‘het staat in dienst van literaire ontwikkeling en vormt geen kennisdoel op zich’ ‘niet de verplichting om werken te lezen van voor 1880’ ‘teksten en tekstfragmenten in historisch perspectief kunnen plaatsen’

3. Overwegingen, doelen, ambities • Betekenisvol en ‘levendig’ literatuuronderwijs: meerbeleven, minder ‘leren’; • Leerlingenlezenéénwerk van voor 1900; • Differentiatienaarcompetentieniveau(LvdL) en belangstelling, duskeuzebieden; • Leerlingenwerkensamen; • Leerlingenuitdagen; • De inspectietevredenstellen

4. Module literatuuronderwijs • Docentengeven ‘flashpresentatie’ over vijfperiodenuit de literatuurgeschiedenis llnkiezenperiode; • Leerlingengevengroepspresentaties over de vijfperioden gezamenlijkkennisconstruct; llnlerenaan en van elkaar; • Leerlingenschrijvenindividueelwerkstuk, vergelijkenoud en modern werk  llnverwerftinzicht in ‘verschuivingenten aanzien van inhoud, vorm en opvattingen’; historisch besef

5. Universelethema’s in eenmensenleven Liefde en vriendschapHeldendom Leven en doodWerkelijkheid en verbeelding Goed en kwaadToen en nu Mannen en vrouwen ‘De ander’ Ouders en kinderenMaatschappijkritiek Gevoel en verstandMoraal of geenmoraal GeloofAnders, namelijk… ‘Thuis’ De zin van het leven Geestesziekten

6. Hoe universeelzijn die thema’s? Probeer het zelfuit: • Noteerde titel van de twee boeken die je het laatsthebtgelezen (of die NU in je hoofdzitten). • Noteer de thema’s die in jouwboekenvoorkomen. • Kieseenthemadat in beideboekenvoorkomt. • Noteer het verschil in opvattingen over ditthemazoalsblijktuit de gelezenwerken.

7. De module 1: ‘flashpresentaties’ • Twee docenten; • Vijfperioden; • ‘Reader’s Digest ingang’: lichtverteerbaar, smeuiigenverrassend; • Voorbeeldachttiendeeeuw; • Voorbeeldnegentiendeeeuw.

8. De module: de groepspresentaties • 5 groepen van 5 (6) leerlingen; • Elkegroeppresenteerteenperiode: • 10 (12) thema’s; • 5 (6) literairewerken. Docent bevraagt, begeleidt, helpt, stuurt, suggereert, stimuleert, inspireert en moedigtaan.

9. De module: het individuele werkstuk • Twee werken: (in principe) een van voor 1900 en een van na 1945; • Een thema; • Analyseren, vergelijken en verklaren. Docent bevraagt, begeleidt, helpt, stuurt, suggereert, stimuleert, inspireerten moedigtaan.

10. Zo ziet het eruit • Filmpje • Let evt. op niveaus!

11. Voorbeelden • ‘Geestesziekten’ in Van de koele meren des doods en Hersenschimmen; • ‘De zin van het leven’ in Beatrijs en De grote zaal; • ‘Thuis’ in Sara Burgerhart en Alleen maar nette mensen • ‘Thuis’ als metafoor (gezin, vriendinnen, Nederland, je op je plek voelen); • Sara en David zijn op zoek naar zichzelf, hun plek in het leven, de wereld; • David queeste, Sara niet (want iemand die op een queeste gaat, is zich bewust van zijn doel, bovendien geen reis)

12. Opvallend (leerlingen) • Veel leerlingen lezen boven hun niveau; • Negentiende eeuw (meisjes!) en middeleeuwen waren het populairst; • Leerlingen vinden deze combinatie van samen en alleen werken prettig; • Helemaal geen negatieve houding ten aanzien van het lezen van een ouder werk; • Niveau werkstukken hoog; weinig niveauverschil met 6 vwo.

13. Opvallend (docenten) • Weinig voorbereidingstijd; • Veel tijd om (groepjes) leerlingen op maat te begeleiden; • Inspirerend (gesprekken over het leven); • Het nakijken van werkstukken was leuk (!): • over het algemeen van hoog niveau; • leerlingen laten zich zien; • weinig hersenloos overschrijven van internet; • Samenwerken docenten heeft meerwaarde.

14. Ten slotte • We moeten havisten niet onderschatten, maar juist uitdagen; • De module in deze vorm is met name geschikt voor havo 5; voor vwo 5 of 6 moet gestuurd worden op een hoger abstractieniveau, door bv. enkele thema’s aan te passen; • Deze module kun je ook alleen geven.

15. Contact Marlies Schouwstra, mschouwstra@unic-utrecht.nl