Uzm. Hem. EMEL ÇAVUŞ ŞİMŞEK İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.

1. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI Uzm. Hem. EMEL ÇAVUŞ ŞİMŞEK İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.

2. İÇERİK • CİNSEL KİMLİK • CİNSEL YÖNELİM • CİNSEL ROL • CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ • CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI

3. İnsan yaşamı doğumdan itibaren cinsiyet ve cinsellik çerçevesinde örgütlenmiştir. Kimlik bir bütündür. Birbirinden kavramsal olarak ayrılabilen bireysel ve sosyal iç içe iki parçası vardır. Sosyal kimlik, kişinin toplumdaki yeri ve onun için tanımlanmış rollerden oluşur. Kişisel kimlik, kendi iç ruhsal süreçlerini barındırır.

4. Kimliğin parçalarından biri olan cinsel kimlik ise kişinin ait olduğu cinsi bilme hissidir “ben kadının/ben erkeğim”.

5. CİnselKİmlİk Bireyin kendi bedenini ve benliğini belli bir cinsiyet içinde algılayışı, kabullenişidir. Yani kişinin kendini erkek, kız, cinsiyetsiz ya da her iki cinsiyetli olarak algılamasıdır. Cinsel kimlik gelişimi, doğumla başlayan ve yetişkinliğe kadar devam eden bir süreçtir.

6. CİNSEL YÖNELİM Bireyde duygu, istek ve davranışların belli bir cinsiyete çekimidir. Bu yöneliş bireyin cinsel kimliğine uygun ya da karşı biçimde olabilir. Örneğin; Cinsel kimliğini erkek olarak algılayan birinin cinsel yönelimi, yani cinsel seçimi kadın ya da erkek ya da her iki cinsiyete doğru olabilir.

7. CİNSEL ROL Cinsel rol, kişinin iç cinsel kimlik duygusunun gözlenen dış davranış yansımasıdır. Uygun koşullarda, cinsel kimlik ve cinsel rol uyumludur; Örneğin; Bir erkek kendini erkek olarak görür, kabul eder, vücudunu erkek olarak algılar; dışa vuran davranışlarında, toplumsal uyumunda erkeksi bir görünümü ( rolü ) benimser.

8. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ Cinsel yönelimi belirleyenlerin önemli bir bölümü, biyolojik yatkınlıklar, cinsel organlar, genetik yapı, hormonlar, doğum öncesi belirlenmiştir. Doğumla getirilen özellikler cinsel yönelimin tek belirleyicisi değildir. Bunun çok önemli kanıtlarından biri tek yumurta ikizlerinin daima aynı cinsel yönelime sahip olmamasıdır.

9. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ Çocuklar yetiştirildikleri cinsiyet ( kararlaştırılan cinsiyet olarak da bilinir) ile uyumlu bir cinsel kimlik geliştirirler. Yaşamın ilk yıllarında anne-çocuk ilişkisinin niteliği, cinsel kimliğin belirlenmesinde çok önemlidir. Aşağılayıcı ve hostil annelik cinsel sorunlara neden olabilir.

10. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ • Cinsiyet hormonları; Doğal gelişimde cinsiyet kromozomlarının, doğum öncesi ve doğum sonrasında uygun cinsiyet hormonlarının yeri büyüktür. Uygun bir cinsel kimliğin gelişebilmesi için uygun biyolojik gelişim gereklidir. Yetişkin insanın cinsel davranışı cinsiyet hormonlarının niceliği ile fazla etkilenmez. Örneğin erkekte cinsel güçsüzlük, kadında cinsel soğukluk, eşcinsellik, karşıtcinsellik gibi durumları hormonlarla düzeltmeolanağı yoktur.

11. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ • Çekirdek cinsel kimlik çocukluğun ilk bir buçuk, iki yılında, • Genel olarak cinsel kimlik duygusu ilk dört yılında yerleşmektedir. • Bu yaştan sonra cinsel kimlikte değişme çok güç, belki de olanaksızdır.

12. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ Cinsel kimliğin gelişmesinde yaşamın ilk yıllarındaki deneyimlerin etkisi büyüktür. Çocukluk çağındaki öğrenmeler, ilk ilişkiler ve özdeşimler cinsel kimliğin gelişmesini etkiler; ona biçim verir.

13. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ • Bireyin ilk sevgi nesnesi annesidir. Cinsel ya da cinsel olmayan ilk olumlu, doyurucu ilişkiler anne, daha sonra baba ve kardeşlerle olan ilişkilerdir. • Bu ilişkilerde sürekli ağır bozukluklar yoksa yetişen çocuğun ilerde olumlu sevgi ilişkileri kurma olasılığı yüksektir.

14. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ Uygun özdeşim örneklerinin bulunuşu ya da bulunmayışı, cinsel kimliğin gelişmesinde en önemli etkenlerden biridir.

15. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ Erkek çocuğun baba ya da baba yerinde olan bir erkek; kız çocuğun anne ya da anne yerine geçen bir kadın ile özdeşim yapma olanağı bulunması; erkek çocuğun babayı, kız çocuğun anneyi benimsemesi; onun özelliklerini benliğine sindirmesi sağlıklı cinsel kimlik gelişimi için zorunludur. Bir çok cinsel korkular, saplantılar, sapmalar bu özdeşimin yapılamayışından kaynaklanır.

16. CİNSEL KİMLİĞİN BELİRLEYİCİLERİ • Aile içinde ve toplumda karşı tutumlar cinsel kimlik gelişimini etkileyebilir. • İleri derecede suçlamalar, ağır günah duygusu suçüstü yakalanma endişeleri, ana- babanın çocuğun gelişmekte olan cinsel organlarıyla fazla ilgilenmeleri, aşırı denetleme, ergenlik öncesi ve sonrası çağda bir miktar gizliliğin tanınmaması, yanlış bilgi vermeler; cinsel korkular ve çekingenliklerle yüklü cinsel kimlik gelişimine yol açabilir.

17. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI Cinsel kimlik bozukluğu, aslında ilkçağlardan beri tanımlanan bir özelliktir. Ancak, sorunun tanımı ilk kez 1949’da Caldwell tarafından yapılmış ve Benjamin’in yazıları aracılığı ile 1953 ve 1956 yıllarında profesyonel literatürde ilgi çekmeye başlamıştır. Cinsel kimlik bozuklukları, kişinin biyolojik cinsiyetinden ya da cinsel rolünden devamlı bir şekilde rahatsızlık duyması ile belirlenir. Başka bir deyişle kadının kendisini erkek veya erkeğin kendisini kadın gibi görmesidir. Erkeklerde, kadınlara oranla 6-30 kat fazla görülmektedir.

18. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI • DSM-IV’e göre, cinsel kimlik bozukluklarının temel özelliği, kişinin belirlenmiş cinsiyetine ilişkin sürekli ve şiddetli rahatsızlık duyması ya da cinsiyetinin gerektirdiği cinsel rol için uygun olmadığı duyumunun olması ve karşı cinsiyetle güçlü ve sürekli bir özdeşim kurma isteği ve ısrarıdır. • Genellikle fiziksel görünümlerini değiştirmek için ergen ve erişkinler tıbbi veya cerrahi girişimler isterler. DSM-IV’ te bu kişiler basit olarak cinsel kimlik bozukluğu şeklinde sınıflandırılır.

19. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI Cinsel kimlik bozuklukları ile cinsel işlev bozuklukları arasında önemli farklar vardır. Sağlıklı cinsel etkinlik kapasitemizi etkileyen sorunlara cinsel işlev bozuklukları denir. Cinsel kimlik bozukluğu ise anatomik cinsiyetler ile ilgili rahatsızlıkların daha çok çocuklukta başladığı bir bozukluktur.

20. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI Çocuklarda Cinsel Kimlik Bozuklukları; * Diğer cinsiyette olma isteğini ya da ısrarını yineleyici bir biçimde dile getirme * Erkek çocukların aykırı giyimi yeğlemesi ya da kadınsı giyim kuşamı taklit etmesi * İmgesel oyunlarda güçlü bir biçimde ve sürekli olarak karşı cinsin rollerini oynamayı yeğleme ya da sürekli olarak diğer cinsiyette olma fantezileri taşıma

21. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI * Karşı cinsin alışılagelmiş oyunlarına ve eğlencelerine katılma konusunda yoğun bir istek duyma * Özellikle karşı cinsten oyun arkadaşları seçme * Erkek çocuklarda, penis ya da testislerin iğrenç olduğunu, ilerde yok olacaklarını öne sürme * Kız çocuklarında oturarak idrar yapmayı reddetme, ileride penisinin olacağını öne sürme, göğüslerinin büyümemesini ya da olağan kadınsı giysilere karşı ileri derecede tiksinti duyma

22. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI Ergenler ve yetişkinler ise ; *Diğer cinsiyette olma isteğini dile getirme, *Kendini diğer cinsiyetteymiş gibi gösterme, onlar gibi yaşamayı ve davranılmayı isteme * Kendi cinsiyetinden rahatsızlık duyma, cinsiyetinin gerektirdiği cinsel roller için uygun olmadığını düşünme

23. CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI * Primer ve sekonder cinsiyet özelliklerinden kurtulma üzerine kafa yorma Örneğin; Diğer cinsiyeti taklit etmek için cinsiyet özelliklerini fiziksel olarak değiştirmek üzere hormon, cerrahi ya da başka bir tür girişim uygulanmasını isteme * Yanlış cinsiyette doğduğuna ilişkin inanç taşıma

24. Cinsel kimlik bozukluklarında tedavi karmaşık bir sorundur ve amaç bozukluğu düzeltmekse nadiren başarılı olunur. Cinsel kimlik bozukluğu olan kişilerin çoğunda sabit fikirler ve değerler vardır ve değişmeyi istemezler. Psikoterapiye alınmalarının en sık nedeni, bozukluklarına eklenen depresyon veya anksiyetedir. • Normal kimlik krizi ve cinsel kimlik karmaşasının birlikte olması nedeniyle ergen hastaları tedavi etmek zordur.

25. Erişkin hastalar, genellikle bozukluklarını değiştirmeye değil nasıl baş edebileceklerini öğrenmeye gelirler. Amaç geleneksel cinsel kimliği olan kişi yaratmak değil, hastalara arzu ettikleri cinsel kimlikle rahat olmalarına yardım etmektir

26. TEŞEKKÜRLER