REPRODUKTIVNO Z DRAVLJE ŽENA U CRNOJ GORI

1. REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ŽENA U CRNOJ GORI DOC. DR AGIMA LJALJEVIĆ

2. Господ Бог рече: није добро да је човек сам начинићу му помоћника њему слична - Књига постања 1.18, Библија

3. STOPA MASKULINITETA IZNOSI 969 ŽENE GENERATIVNOG DOBA

4. Status žena u porodici i društvu mijenjao se sa promjenom socijalno ekonomskih odnosa, od matrijahata do današnjeg vremena oslobađanja žena.

5. Struktura ženskog stanovništva starog 15 i više godina prema školskoj spremi 1991. 2003. 1-3 razed osnovne škole 2,1 4-7 razed osnovne škole 10,9 Osnovno obrazovanje 24,6 Svega srednje obrazovanje 43,8 Više obrazovanje 4,2 Visoko obrazovanje 6,3 Nepoznato 1,7 Izvor: SG CG – 2005. str. 49 6,4 13,4 Bez školskespreme 3,3 17,1 29,3 29,2 2,9 3,5 1,3

6. Ekonomska kriza i pad udjela zaposlenih pogodili su pretežno populaciju nezaposlenih žena sa srednjim, višim i visokim obrazovanjem

7. Promjene koje su se u našem društvu i porodicama odigrale u novije vrijeme, tako su snažne da su ostavile značajne posljedice po društveni status žena i njihovo zdravlje. Socijalno ekonomska kriza u bivšoj državi, koja je u tranziciju ušla uz ratovanje, društveno i ekonomsko stradanje ostavila je snažan pečat na zdravlje žena.

8. OČEKIVANO TRAJANJE ŽIVOTA NA ROĐENJU PRIKAZ SZO ZA POSLEDNJU GODINU ZA KOJU IMAMO PODATKE

10. MORBIDITE ŽENA U CRNOJ GORI

13. Na globalnom planu zdravstveni pokazatelji žena dominantno su povezani sa njihovom generativnom funkcijom. U novije vrijeme sve više se pokalanja pažnja oštećenjima zdravlja u vezi sa ruzicima radne sredine i specifičnostima zdravstvenih problema u vezi sa radnim mjestom.

14. Definicija reproduktivnog zdravlja prema Fondu Ujedinjenih naroda za stanovnistvo (UNFPA) glasi: Reproduktivnozdravlje je stanje fizickog, mentalnog i socijalnog dobrostanja a ne samo odsustvo bolesti ili slabosti, a na sve nacine povezano sa reproduktivnim sistemom kao i njegovim funkcijama i procesima.

15. Reproduktivno zdravlje je način postizanja zadovoljavajućeg i sigurnog seksualnog života, čija je svrha unapređenje kvaliteta života i ličnih veza, a ne samo savjetovanje kao i zaštita vezana za reprodukciju i polno prenosive infekcije.

16. Planiranje porodice kao dio reproduktivnog zdravlja podrazumijeva mogućnost svakog ljudskog bica da ima potomstvo i slobodu da odluci kada, kako i koliko želi.

17. ZNAČAJ PLANIRANJA PORODICE • Medicinska istraživanja su pokazala da prerane, prekasne i prečeste trudnoće negativno djeluju na zdravlje žene, a isto tako i na zdravlje prije i kasnije rođene djece • Mnoge sigurne moderne metode kontracepcije mogu spriječiti anemiju, spolno prenosive infekcije i smanjiti nastajanje cista na jajnicima • Zbog rizičnog seksualnog ponašanja spolne bolesti su vrlo proširene među mladim ljudima

18. Kod djece adolescentnih majki češća je niska porođajna težina, mrtvorođenost i dojenačka smrtnost, a mentalni, socijalni i emocionalni razvoj djece može biti ometen • Adolescentne majke često odgađaju i napuštaju školovanje • Adolescentne majke imaju • više medicinskih komplikacija u trudnoći i porodu • Rađanje u adolescentskoj dobi nosi povećane zdravstvene i socijalne rizike za majku i dijete

19. Reproduktivna zdravstvena zaštita je skup metoda, tehnika i usluga koje doprinose reproduktivnom zdravlju i dobrobiti kroz sprečavanje i riješavanje reproduktivnih zdravstvenih problema.

20. PRAVO NA REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE predstavlja dio opštih ljudskih prava, a uključuje slobodno i svjesno odlučivanje o vremenu za roditeljstvo, za rađanje željenog broja djece te o razmaku između poroda. Uključuje i dostupnost informacija i sredstava za kontracepciju te pravo na najviše standarde zaštite seksualnog i reproduktivnog zdravlja.

21. Zaštita reproduktivnog zdravlja uključuje: • edukaciju o polnosti i reprodukciji, • savjetovanje o planiranju porodice, • zdravstvenu zaštitu reprodukcije, • prevenciju, dijagnostiku i liječenje različitih bolesti i poremećaja, • prekide trudnoće • prevenciju polnog zlostavljanja i brigu o žrtvama.

22. FAKTORI RIZIKA PO ZDRAVLJE ŽENA

23. Globalni indikatori reproduktivnog zdravlja • Vrijednost ukupnog fertiliteta • Prevalenca kontracepcije • Maternalni mortalitet • Obuhvat antenatalnom njegom • Udio živorođenih uz stručnu pomoć • Obuhvat osnovnom obstetričkom zaštitom • Obuhvat komprehenzivnom, esencijalnom obstetričkom njegom • Vrijednosti perinatalnog mortaliteta

24. Prevalenca živorođenih sa malom tjelesnom masom na rođenju • Prevalenca seropozirivnosti trudnica na sifilis • Prevalenca anemija kod žena • Procenat ginekoloških prijema za abortus • Prevalenca žena sa polnom zloupotrebom i nasiljem • Prevalenca inferiliteta kod žena • Incidenca ureteritisa kod muškaraca • Prevalenca HIV infekcija kod trudnica • Raširenost znanja o HIV prevenciji i upražnjavanje mjera zaštite

26. Кao i u nizu ostalih zemalja i u Crnoj Gori je u poslednjoj deceniji prošlog vijeka došlo do opadanja fertiliteta ispod nivoa potrebnog za obnavljanje stanovništva.

27. Red rođenja 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2002 2004. Prvo dijete 27,4 24,3 30,2 37,7 39,3 41,3 41,6 43,4 Drugo 22,2 22,2 26,6 30,3 33,9 32,8 32,1 32,1 Treće 14,5 17,7 17,2 17,0 16,7 16,3 16,9 15,4 Četvrto 9,6 13,1 10,2 7,2 6,0 5,8 5,7 5,5 Peto i više 26,4 23,7 15,8 7,9 4,3 3,8 3,7 3,6 Izvor: SG CG – 2005. , str. 53

28. U toku 2005. godine u Crnoj Gori rođeno je7481 djete. To je najmanji broj živorođene djece od kada se statistički prati procenat rađanja. Istovremeno zabilježen je i najmanji (1642) prirodni priraštaj stanovništva u Crnoj Gori. U odnosu na 1950. godinu broj živorođenih je opao za više od 4400 djece.

30. Stope smrtnosti odojčadi Perinatalna neonatalna postneonatalna Evropa 5,42 3,88 2,29 Evropska unija 3,10 3,06 1,64 Crna Gora (2001) 13,4 11,2 4,52 Crna Gora (2002) 10,8 8,2 2,8 STOPA PERINATALNOG MORTALITETA U 2003 IZNOSILA JE 10.1, A U 2004 IZNOSILA JE 9.1

31. Komplikacije trudnoće, porođaja i babinja su vodeći uzrok mortaliteta žena generativne dobi u zemljama u razvoju. Od svih statističkih pokazatelja, ovaj pokazuje najveću diskrepancu između razvijenih i zemalja u razvoju. U Crnoj Gori se od 2000. godine ne bilježi ni jedan slučaj umiranja žena od posljedica trudnoće, porođaja i babinja

32. U zemljama u tranziciji je broj pobačaja bar četiri puta veći od broja koji se prikazuje u rutinskoj zdravstvenoj statistici

33. BROJ POBAČAJA U VANBOLNIČKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI BROJ POBAČAJA U BOLNIČKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI

34. Upotreba kontraceptivnih sredstava kod žena generativne dobi u svijetu varira od 23% u Afričkim zemljama do 78% u razvijenim zemljama. UNICEF region % upotrebe kontraceptiva kod žena 15-49god. povećanja upotrebe kontraceptiva 1990-2000 1990 2000 Afrika 16 23 +46 Azija 39 48 +25 Latinska Amerika 62 73 +19 Centralna Evropa i Baltik 63 66 +4 Razvijene zemlje 71 78 +9 Zemlje u razvoju 54 65 +20

35. KONTRACEPCIJA U CRNOJ GORI Prema podacima UNICEFA iz 2001. godine 52,7% žena iz Crne Gore je koristilo kontracepciju • Istraživanje iz 2005. godine je pokazalo da je:   13,9% koristilo kondom -         8,2% je koristilo spiralu -         4,7% je koristilo kontraceptivne pilule -  6,6 % je koristilo neko od ostalih kontraceptivnih sredstava i -         20,5% koristi ostale metode.

36. Živorodjeni 1960 1970 1980 1990 2000 2004 Ukupno 13127 10636 10542 9380 9184 7887 Od maloletnica 847 758 490 666 543 394 % 6,4 7,1 5,2 7,1 5,9 5,0 REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ADOLESCENATA

37. Zdravstvena njega u toku trudnoće i stručnja pomoć pri porođaju

38. Ispitivanje stavova građana (2005.) ukazuje da • se prevenciji karcinoma dojke i cerviksa ne poklanja dovoljna pažnja, jer oko 88% ispitanica nikada nije uradilo mamografiju, a 81,5% Papanikolau test. • Usluge službi dispanzera za žene i specijalističkih ambulanti u bolnicama, ne koristi 42,6% ispitanika.

39. INCIDENCA HIV INFEKCIJA KOD TRUDNICA NIJE ZABILJEŽEN NI JEDAN SLUČAJ HIV INFEKCIJE KOD TRUDNICA

40. Skupština Svjetske zdravstvene organizacije (WHO, 57. zasijedanje, 2004. godine) usvojila je «Globalnu strategiju reproduktivnog zdravlja», sa ciljem da se ubrza progres na postizanju milenijumskih razvojnih ciljeva, a u cilju poboljšanja seksualnog i reproduktivnog zdravlja populacije svake zemlje. Cilj strategije je da pospješi globalno smanjenje maternalnog i perinatalnog morbiliteta i smrtnosti majki i djece

41. PRIORITETI: • Unapređenje antenatalne i perinatalne zdravstvene zaštite, • Unapređenje zdravlja mladih oba pola, • Povećanje obima i kvaliteta rada u savjetovalištima za kontracepciju • Prevencija, rano otkrivanje i liječenje svih stanja i oboljenja koja mogu nepovoljno uticati na ferilitet, • Smanjenje učestalosti zaraznih bolesti koje se prenose polnim putem.

42. HVALA HVALA