Szczegółowa Uprawa Roślin

1. Szczegółowa Uprawa Roślin Dr inż. Marcin Kozak Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin Budynek główny, p. I, p. 276, tel. 3205-293

2. Produktywność Jest to intensywność z jaką rośliny gromadzą energię w postaci substancji organicznej. Jest to pojęcie wyrażone za pomocą ilości masy wytworzonej na jednostkę powierzchni (liści, gleby) i czasu (np. g/cm2/godz)

3. Produktywność • Maksymalna 60 g/m2/dzień tj. 600 kg/ha/dzień • Przeciętna 10-20 g/m2/dzień tj. 100-200 kg/ha/dzień • Produktywność w warunkach polowych 200-300 kg/ha/dzień

4. Produkcyjność Oznacza całkowitą ilość biomasy wytworzonej przez rośliny niezależnie od jej przydatności użytkowej. Jest to pojęcie wyrażone za pomocą jednostek masy (g, kg, t).

5. Plennność Jest to zdolność do wytworzenia biomasy użytecznej (wyrażone w g z rośliny, g z m2, t z ha.

6. Plon Jest to użyteczna część masy organicznej, którą stanowią różne części rośliny (nasiona, bulwy, korzenie, kwiaty), zależnie od sposobu użytkowania.

7. Plon uboczny Jest to dodatkowa użyteczna część masy organicznej, którą stanowią różne części rośliny (słoma zbóż i rzepaku, liście buraków, nasiona lnu włóknistego i słoma lnu oleistego).

8. Odmiana rolnicza – to zbiór roślin jednego gatunku,o mniej lub bardziej wyrównanych wartościach biologicznych, morfologicznych i użytkowych różniący się od innych odmian tego samego gatunku określonymi cechami i reakcją na warunki przyrodnicze.

9. Systematyka rolnicza – podział roślin na podstawie cech rolniczych tj. cel i sposób uprawy, wymagania siedliskowe, klimatyczne, nawozowe. Grupy roślin: • Okopowe, • Zbożowe, • Motylkowe, • Przemysłowe, • Specjalne.

10. Fotosynteza • Jest to podstawowy proces biologiczny polegający na wykorzystaniu energii promieniowania słonecznego i wytworzeniu masy organicznej. • Roślinność Świata w ciągu roku wytwarza od 100 do 150 miliardów ton s.m. • Fotosynteza brutto wyrażona jest całkowitą ilością CO2, przyswojoną przez rośliny • Fotosynteza netto jest to fotosynteza brutto pomniejszona o asymilatów, które zostały zużyte na procesy oddychania

11. Czynniki wpływające na fotosyntezę • Światło • Temperatura • Woda • Dwutlenek węgla CO2 • Składniki mineralne • Metabolizm rośliny

12. Światło-podział roślin ze względu na wymagania świetlne • Rośliny dnia długiego-potrzebują pewnej liczby dni o naświetleniu powyżej 14 godzin • Rośliny dnia krótkiego-potrzebują pewnej liczby dni o naświetleniu trwającym 8-14 godzin aby przejść w generatywną fazę wzrostu • Rośliny wymagające do rozwoju średniej długości dnia • Rośliny fotoperiodycznie obojętne

13. Temperatura • Forma ozima • Forma jara • Przewódka • Temperatura minimalna do rozwoju roślin jest w granicach od 0 do 50C (zboża ozime) i od 8 do 110C (kukurydza) • Temperatura optymalna do rozwoju roślin jest w granicach od 25 do 300C (zboża ozime) i od 32 do 350C (kukurydza)

14. Woda - transpiracja Stosunek wody wyparowanej do wyprodukowanej w tym czasie suchej masy nazywany jest współczynnikiem transpiracji i wyrażony jest g wody na 1 g suchej masy. • Zakres współczynnika transpiracji wynosi od 230 do 2000 g na 1 g s.m. • U prosowatych wynosi od 200-400 g na 1 g s.m. • U podstawowych zbóż od 400-500 g na 1 g s.m. • U roślin pastewnych od 600-700 g na 1 g s.m.

15. Dwutlenek węgla (CO2) • Dwutlenek węgla występuje w powietrzu w stężeniu ok. 0.03% i jest łatwo wchłaniany przez szparki • Źródłem CO2 jestrozkładająca się w glebie substancja organiczna

16. Tworzenie biomasy oparte jest na: • Węglu – C, którego źródłem dla roślin jest CO2 • Wodorze – H, którego źródłem jest woda • Tlenie – O, który pobierany z wody i atmosfery z CO2 i O2

17. Składniki mineralne • Dla wzrostu i rozwoju roślin wyższych niezbędne jest 12 pierwiastków: • Makroskładniki: azot, fosfor, potas, wapń, siarka i magnez, • Mikroskładniki: żelazo, cynk, mangan, miedź, bor i molibden

18. Rozszerzenie uprawy ziemniaka wynikało z: • Zastąpienia tradycyjnej, ekstensywnej trójpo-lówki z polem ugorującym, płodozmianem • Wykorzystania ziemniaka w żywieniu trzody chlewnej • Przemysłowego wykorzystania ziemniaka do produkcji alkoholu • Podniesienia poziomu agrotechniki i zapewnieniu dobrego przedplonu dla zbóż • Wykorzystania ziemniaka jak podstawowego produktu żywnościowego zwłaszcza w uboższych warstwach społeczeństwa

19. Powierzchnia uprawy ziemniaków na świecie (w mln. ha w 1999)

20. Plony ziemniaków na świecie (dt z ha 1999)

21. Zmiana powierzchni uprawy ziemniaków w Polsce (mln. ha)

22. Średnie plony ziemniaków w Polsce (w t z ha)

23. Kierunki użytkowania ziemniaka • Jadalne do bezpośredniej konsumpcji • Do przetwórstwa spożywczego • Dla krochmalnictwa • Dla gorzelnictwa • Na paszę • Sadzeniaki

24. Struktura wykorzystania ziemniaków w Polsce (w%) 1997 2010

25. Produkty przemysłu spożywczego pozyskiwane z ziemniaka • Produkty suszone (grys, kostka, pure, granulat) • Produkty mrożone (frytki, kostka, placki, kluski) • Produkty konserwowe (ziemniaki sterylizowane w puszkach, słoikach, folii) • Produkty wykorzystane w zakładach zbiorowego żywienia • Produkty smażone, chipsy, frytki, kostka

26. Skład chemiczny bulw ziemniaka

27. Wartość odżywcza 150 g ziemniaków

28. Pokrycie dziennego zapotrzebowania po spożyciu 150 g ziemniaków

29. Warunki przyrodnicze • Klimatyczne • Temperatura • Opady • Glebowe • Rejonizacja odmian

31. kwiaty owoce liść stolon łodyga oczko i brew korzenie

32. Agrotechnika • Przedplon i uprawa roli • Nawożenie • Materiał sadzeniakowy i sadzenie • Pielęgnowanie • Zbiór, przechowywanie i przygotowanie do obrotu

33. Przedplon i uprawa roli • Wybierając stanowisko pod ziemniaka, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na to, aby po zbiorze przedplonu było dość czasu na wykonanie bardzo starannej uprawy jesienią. Jest ona, zaczynając od pielęgnowanej podorywki, podstawowym warunkiem podnoszenia kultury gleby, którą uzyskuje się przez wieloletnią właściwą uprawę i nawożenie.

34. Przedplony • Najlepszym przedplonem pod ziemniaki są: • rośliny motylkowe wieloletnie i ich mieszanki z trawami, • strączkowe na zielonkę (lub zielony nawóz) i nasiona, okopowe. • Wyjątek stanowi łubin uprawiany na nasiona, który tak jak i ziemniak jest porażany czarną nóżką. • Gorsze stanowiska pozostawiają po sobie zboża ozime i jare.

35. Przedplon – rośliny motylkowe • Rośliny motylkowe wieloletnie i strączkowe mają silnie rozwinięty system korzeniowy, który głęboko penetruje glebę i korzystnie wpływa na jej żyzność. • Bakterie brodawkowe żyjące w symbiozie z tymi roślinami (w brodawkach korzeniowych) pobierają wolny azot z atmosfery i wykorzystują go do budowy swego organizmu. Wzbogacają więc glebę w azot, gdy ich resztki pożniwne lub całe rośliny zostaną przyorane i rozłożą się. • Na stanowisku po motylkowych i ich mieszankach z trawami można ograniczyć nawożenie organiczne i zmniejszyć nawożenie mineralne.

36. Przedplon – rośliny okopowe • Dobrym przedplonem może być stanowisko po burakach lub ziemniakach. • Ziemniaki mogą być uprawiane po sobie tylko w krótkich rotacjach (2–3 lata), gdyż występuje bardzo duże niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się mątwika ziemniaczanego. Najlepiej zatem uprawiać ziemniaka na tym samym polu nie częściej niż co 4-5 lat. • Wskazana jest uprawa odmian mątwikoodpornych, które przy właściwej agrotechnice redukują wyraźnie populacje mątwika i zapewniają stabilne plonowanie.

37. Przedplon – rośliny zbożowe • W praktyce najczęściej ziemniaki uprawia się po zbożach. • Zbożowe są słabym przedplonem dla ziemniaka, ale stanowiska po nich można polepszyć, stosując wsiewki międzyplonowe i międzyplon ścierniskowy. • Przyoranie międzyplonów lub ich resztek pożniwnych umożliwia zmniejszenie dawki obornika, zwiększa zawartość próchnicy i składników mineralnych, poprawia stosunki wilgotnościowe w glebie oraz polepsza jakość konsumpcyjną ziemniaka jadalnego.

38. Uprawa roli • Ziemniak wymaga gleby przewiewnej, pulchnej, starannie doprawionej i odchwaszczonej. • Zabiegi uprawowe ze względu na termin ich wykonania dzielimy na: • pożniwne, • jesienne, • wiosenne.

39. Zabiegi uprawowe pożniwne • Pożniwne zabiegi uprawowe pod ziemniaka są uzależnione od rodzaju gleby, przedplonu i terminu jego zbioru oraz zachwaszczenia pola. • Po zbożach (na polach niezaperzonych) należy zastosować pełen zestaw uprawek pożniwnych, natomiast po roślinach późniejszego zbioru można liczbę zabiegów ograniczyć, łącząc pożniwne z jesiennymi. Na polach zaperzonych do zabiegów pożniwnych trzeba włączyć mechaniczne lub mechaniczno-chemiczne zwalczanie tego uciążliwego chwastu.

40. Zabiegi uprawowe pożniwne po zbożach • Głęboszowanie (spulchnia ono i rozluźnia warstwę podorną, likwiduje podeszwę płużną i sprzyja głębszemu ukorzenieniu się roślin). • Podorywka (głębokość 8–12 cm, a przy wysokich ścierniskach i na glebach zwięzłych gliniastych nawet na głębokość do 15 cm). • Pielęgnacja (broną zębatą, talerzową lub kultywatorem z broną. Zabiegi te powtarza się 2–3-krotnie. • Wcześnie wykonana podorywka zapewnia szybką mineralizację ścierniska lub rozdrobnionej słomy, zabezpiecza przed nadmiernym ubytkiem wilgoci z gleby, przyspiesza niszczenie chwastów i umożliwia wczesny wysiew międzyplonu ścierniskowego.

41. Zabiegi uprawowe pożniwne po zbożach • Na polach zaperzonych po głębokiej podorywce należy zastosować bronę lub kultywator o zębach sprężynowych w celu wyciągnięcia rozłogów perzu na powierzchnię. • Zabieg taki wykonuje się kilkakrotnie i dopiero wysuszone rozłogi przyoruje, stosując głęboką orkę przedzimową. • Metoda „zmęczenia perzu”. Polega ona na 2–3-krotnej podorywce z jednoczesnym bronowaniem i głębokim przyoraniem pola jesienią.

42. Chemiczne zwalczanie perzu • Chemiczne zwalczanie perzu wymaga zastosowania herbicydów w zespole uprawek pożniwnych, gdy perz osiągnie fazę 4–6 liści, czyli 15–20 cm wysokości. • Można stosować m.in. następujące preparaty: Roundup 360 SL, Fusilade Super EC, Agil 100 EC, Focus Ultra 100 EC.

43. Jesienna uprawa roli • Po okopowych i roślinach późnego zbioru zabiegi jesienne mogą być ograniczone do kultywatorowania, talerzowania i orki przedzimowej. • Orkę przedzimową, z jednoczesnym przyoraniem nawozów fosforowych i potasowych oraz obornika, należy wykonać na głębokość 30–35 cm pługiem z przedpłużkiem. • Na glebach o płytkiej warstwie akumulacyjnej należy orać płycej – na głębokość około 25 cm. Kierunek orki przedzimowej powinien być w miarę możliwości prostopadły do kierunku sadzenia.

44. Jesienna uprawa roli – orka przedzimowa • Orka przedzimowa jest najważniejszym zabiegiem uprawowym wykonywanym jesienią i ma na celu: • równomierne rozmieszczenie składników organicznych i mineralnych w glebie, • zniszczenie chwastów przez ich głębokie przyoranie, • zmagazynowanie jak największego zapasu wody, • spulchnienie głębokiej warstwy gleby, • ułatwienie większego przemarzania gleby, które dodatnio wpływa na jej strukturę gruzełkowatą.

45. Wiosenna uprawa roli • Podstawowym zabiegiem wiosennej uprawy roli jest zabezpieczenie zgromadzonych w niej jesienią i zimą zapasów wody przed bezużytecznym parowaniem oraz pokruszenie i równomierne spulchnienie gleby do głębokości 12–14 cm, a także wyrównanie i zagęszczenie jej wierzchniej 2–3-centymetrowej warstwy tak, aby sadzenie mechaniczne było równomierne i dokładne.

46. Uprawa roli • Pierwszym zabiegiem wiosennym jest włókowanie lub bronowanie kruszące skorupę, przerywające parowanie i przyspieszające ogrzewanie gleby. Następnie po wysiewie nawozów mineralnych (gleby lekkie) należy spulchnić glebę za pomocą kultywatora i wału strunowego lub kultywatora i brony zębowej.

47. Wiosenna uprawa roli • Gdy na wiosnę stosuje się obornik oraz uprawia się ziemniaki na glebach zlewnych i podmokłych, można wyjątkowo wykonać orkę wiosenną na głębokość 18–20 cm. • Pług powinien być wtedy zagregatowany z narzędziem doprawiającym (broną zębową, kolczatką czy wałem Campbella i kolczatką). Orka ta przesusza glebę i ma na celu pozbycie się szkodliwego dla ziemniaka nadmiaru wody. Należy się jednak wówczas liczyć ze zwiększonym zachwaszczeniem i dużymi nakładami energetycznymi.

48. Wymagania pokarmowe ziemniaka • Ziemniak w czasie swego wzrostu pobiera z gleby określone ilości składników pokarmowych. • Aby dać 30 t plonu z 1 ha, musi pobrać średnio (w kg): • 135–150 azotu, • 60–70 P2O5, • 240–300 K2O, • 90–105 CaO, • 15–25 MgO oraz pewne ilości mikroelementów. Wymagania pokarmowe i zasobność gleby wskazują na potrzeby nawozowe roślin.

49. Nawożenie organiczne ziemniaka • Podstawowy nawóz organiczny to obornik. • Ekonomicznie uzasadniona dawka to 25–30 t/ha, (większe dawki są bardzo pożądane, zwłaszcza pod ziemniaka jadalnego). • Obornik należy zastosować bezpośrednio po żniwach razem z podorywką lub jesienią z orką przedzimową. • Obornik wzmaga działanie nawożenia mineralnego, zwiększa zawartość skrobi w bulwach oraz poprawia właściwości smakowe ziemniaka.

50. Nawożenie organiczne ziemniaka • Na glebach lekkich, zwłaszcza przy niedostatku obornika, specjalnego znaczenia nabierają nawozy zielone. • Udane międzyplony przyorane jesienią w działaniu zastępują około połowę i więcej dawki obornika, a uzupełnione nawozami mineralnymi działają podobnie jak obornik. • Z międzyplonów na przyoranie należy zalecić seradelę i łubin na gleby lżejsze oraz gorczycę, rzepak i facelię na gleby mocniejsze.