ทฤษฎีการเรียนรู้ของกาเย่

1. ทฤษฎีการเรียนรู้ของกาเย่ทฤษฎีการเรียนรู้ของกาเย่

2. Gagne ได้ให้นิยามของการเรียนรู้ไว้ว่า เป็นการเปลี่ยนแปลงสมรรถภาพ (Capability) หรือความสามารถ ของมนุษย์ ซึ่งสามารถสังเกตได้จากพฤติกรรมบางประการที่ แสดงออกมา การเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นจากการที่มนุษย์ ได้รับประสบการณ์จากสภาพการเรียนรู้ในระยะเวลาหนึ่ง

3. กาเย่ ได้แบ่งประเภทการเรียนรู้พื้นฐานออกเป็น 8 ลักษณะ • เรียงตามลำดับก่อนหลังได้ดังนี้ • การเรียนรู้สัญญาณ (Signal Learning) • การเรียนรู้จากสิ่งเร้ากับการตอบสนอง(Stimulus –Response Learning) • การเรียนรู้เชื่อมโยง (Simple Chaining Learning) • การเรียนรู้ด้วยภาษา (Verbal Association Learning ) • การเรียนรู้ความแตกต่าง (DiscriminationLearning) • การเรียนรู้มโนทัศน์ ( ConceptLearning) • การเรียนรู้กฎ (Rule Learning) • การเรียนรู้การแก้ปัญหา (Problem –solving Learning )

4. การเรียนรู้สัญญาณ (Signal Learning) • เป็นการเรียนรู้ขั้นพื้นฐานที่สุด • เกิดขึ้นโดยผู้เรียนมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่เป็น • เงื่อนไขอย่างทันทีทันใด • และเกิดการเรียนรู้เมื่อกระทำซ้ำหลาย ๆ ครั้งบนเงื่อนไข • เดียวกัน

5. การเรียนรู้จากสิ่งเร้ากับการตอบสนอง(Stimulus –Response Learning) • เป็นการเรียนรู้ที่เกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งเร้าอย่างตั้งใจหรือจำเพาะเจาะจงโดยกระทำซ้ำบ่อย ๆ • ตอบสนองให้ถูกต้องเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ • การควบคุมสิ่งเร้าจะเพิ่มความถูกต้องของการตอบสนองได้มากขึ้น • การเสริมแรงหรือการให้รางวัลมีความจำเป็น

6. การเรียนรู้เชื่อมโยง (Simple Chaining Learning) เป็นการเรียนที่จะต้องมีการกระทำเชื่อมโยงต่อเนื่อง ระหว่างสิ่งเร้ากับการตอบสนองตั้งแต่สองคู่ขึ้นไป โดยมากเป็นการเรียนรู้ด้านทักษะ (Motor Learning)

7. การเรียนรู้ด้วยภาษา (Verbal Association Learning ) • การเรียนจะเกิดขึ้นจากความสัมพันธ์ของการใช้ถ้อยคำหรือภาษาตอบสนองต่อสิ่งเร้า จนเกิดเป็นภาษาขึ้นมาเรียกสิ่งต่างๆ • การเรียนประเภทนี้ เป็นลักษณะเดียวกับการเรียนรู้แบบเชื่อมโยง (Connection Learning) ของเอบบิงฮอส (Ebbinghaus)

8. การเรียนรู้ความแตกต่าง (Discrimination Learning) • เป็นการเรียนรู้ที่ต้องมีความเข้าใจอย่างกว้างขวางลึกซึ้งตามลำดับขั้นต่าง ๆ ที่จะเรียนรู้ จนสามารถจำแนกความแตกต่างที่มีอยู่ของสิ่งเร้าทั้งหลายได้เช่น สามารถแยกชื่อต่าง ๆ ของพืชและสัตว์ได้และเรียกได้อย่างถูกต้อง

9. การเรียนรู้มโนทัศน์ ( Concept Learning) • โดยทั่วไปมโนทัศน์จะมีอยู่สองลักษณะคือ • มโนทัศน์แบบรูปธรรมม ซึ่งเกิดขึ้นจากการสังเกตและร่วมกิจกรรม จากสภาพการณ์ที่จัดให้เป็นแบบรูปธรรม • มโนทัศน์แบบนามธรรม เป็นมโนทัศน์ที่เกี่ยวกับสัญลักษณ์ หรือสิ่งแทนของจริงต่าง ๆ เช่น สี่เหลี่ยม สามเหลี่ยม ความร้อน เป็นต้น ดังนั้น การเรียนรู้มโนทัศน์ จึงเกิดขึ้นได้ตามจุดมุ่งหมายที่เราตั้งไว้ โดยเรียนรู้ผ่านทางสภาพการณ์การเรียนรู้เพื่อให้เกิดการตอบสนอง จนสามารถสรุปหลักการและจุดมุ่งหมายจากสิ่งแวดล้อมได้

10. การเรียนรู้กฎ (Rule Learning) เป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นจากการนำเอามโนทัศน์จำนวนเหนึ่งมาสัมพันธ์กันอย่างมีลำดับต่อเนื่องและชัดเจน แล้วสร้างเป็นข้อสรุปหรือกฎที่มีความหมายใหม่ขึ้นมา และสามารถนำไปใช้อธิบายกับเหตุการณ์ต่าง ๆ ได้

11. การเรียนรู้การแก้ปัญหา (Problem –solving Learning ) เป็นการเรียนรู้ขั้นสูงที่สุดที่เกิดจากการนำหลักหรือกฎเบื้องต้นต่าง ๆ ที่สร้างขึ้นมา จากหลักการก็จำนำไปสู่กระบวนการคิดใหม่ ๆ เกิดการคิดและขยายแนวคิด จนสามารถนำหลักการไปใช้อย่างสร้างสรรค์ และสามารถแก้ปัญหาต่าง ๆ ได้ จนกระทั่งได้ความรู้ใหม่เพิ่มขึ้น

12. จากลักษณะการเรียนรู้ดังกล่าว กาเย่ได้กล่าวว่า ผู้เรียนจะเกิดความสามารถ ซึ่งเป็นผลของการเรียนรู้ (Learning Outcomes) และผลของการเรียนรู้นี้ ถ้ามองในมุมหนึ่งก็คือ “จุดมุ่งหมายของการศึกษาและการ เรียนการสอน” นั่นเอง

13. ทฤษฎีการเรียนรู้ของกาแย่กับเทคโนโลยีการศึกษาทฤษฎีการเรียนรู้ของกาแย่กับเทคโนโลยีการศึกษา จากทฤษฎีการเรียนรู้ของกาเย่ ดังได้อธิบายสรุปมาแล้วนั้น จะเห็นว่าเป็นทฤษฎีการเรียนรู้ร่วมสมัยที่ประยุกต์ทฤษฎีการเรียนรู้ต่าง ๆเข้ามาสู่เหตุการณ์การเรียนการสอน (Instructional Event) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในส่วนที่เกี่ยวกับการออกแบบและพัฒนาระบบการสอน ซึ่งก็คือเทคโนโลยีการสอนนั่นเอง

14. กาเย่ ได้ให้ข้อเสนอแนะว่าการเรียนรู้ของแต่ละบุคคลจะมีประสิทธิภาพเพียงใดนั้น จะขึ้นอยู่กับปัจจัย 2 ประการคือ 1. สภาพการเรียนรู้ (Conditions of Learning ) เป็นความพร้อมภายในตัวผู้เรียน ( Internal Conditions) ด้านความสามารถที่มีอยู่ก่อนเรียน (พฤติกรรมเบื้องต้น) และสภาพภายนอก (External Conditions) ที่จัดให้แก่ผู้เรียน

15. เหตุการณ์ในการเรียนรู้ (Event of Learning ) • หมายถึง กระบวนการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในระหว่างการเรียนรู้ กาเย่ได้เสนอรูปแบบของกระบวนการเรียนรู้และการจำ (A basic Model of Learning and memory) ซึ่งเป็นรูปแบบที่ตั้งอยู่บนทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มความรู้ความเข้าใจยุคใหม่ [Modern Cognitive ( Information processing) Theories ]

16. การควบคุม (Exccutive Control) ความคาดหวัง (Expcclancies) หน่วยแสดง (Effector) ความจำระยะยาว (Long-Term Momory) การควบคุมการตอบสนอง (Response Generator) สภาพ แวดล้อม (Environ- Ment) หน่วยรับ (Receptor) การบันทึกความรู้สึก (Sensory Register) ความจำระยะสั้น (Shot-Term Memory) รูปแบบกระบวนการเรียนรู้และการจำของกาเย่

17. จากภาพ • เมื่อมีสิ่งเร้าจากสภาพแวดล้อมมากระตุ้นหน่วยรับ • ประสาทสัมผัสจะรับสิ่งเร้าส่งไปทำการบันทึกความรู้สึก • และจะได้รับการกลั่นกรองจากกระบวนความตั้งใจและการเลือกการรับรู้ เลือกเฉพาะข้อมูลที่ต้องการ • แล้วส่งต่อหน่วยความจำระยะสั้น โดยอาศัยสื่อ (ภาพและหรือเสียง) และบางส่วนถูกส่งไปยังหน่วยความจำระยะยาวและเรียกมางานได้ด้วยกระบวนการเสาะหา และการระลึก ผลจากกระบวนการนี้ทำให้มีการปฏิบัติโดยอาศัยหน่วยแสดง เป็นการตอบสนอง เมื่อได้ทราบผลการปฏิบัติก็จะเกิดการเรียนรู้ การทราบผลการปฏิบัติเป็นกระบวนการข้อมูลย้อนกลับ ส่วนการควบคุมประสิทธิภาพการเรียนรู้นั้น จะขึ้นอยู่กับกระบวนการควบคุมและการคาดหวัง กระบวนการควบคุมที่สำคัญคือ ยุทธศาสตร์การคิด

18. ลำดับขั้นของกระบวนการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องกัน เป็น 8 ลำดับขั้น คือ 1. ความตั้งใจ (Attention) เป็นลักษณะและธรรมชาติของมนุษย์ในการรับรู้ สิ่งเร้า 2. การรับรู้ (Selective Perception) เป็นการเลือกรับรู้ความรู้ต่าง ๆ เพื่อนำไปเก็บ ในหน่วยความจำระยะสั้น 3. จัดข้อมูลความรู้ (Rehearsal) ในหน่วยความจำระยะสั้น 4. จัดรหัสความรู้ (Semantic Encoding) เพื่อนำไปเก็บในหน่วยความจำระยะยาว 5. นำออกมาใช้ (Retrieval) รวมทั้งการเสาะหา การนำความรู้เก็บไว้ในความจำ การทำงานหรือหน่วยการตอบสนอง

19. 6. การตอบสนอง (Response Organization) เป็นการเลือกและการ จัดการปฏิบัติ 7. การป้อนกลับ ( Feedback) เป็นเหตุการณ์ภายนอกในลักษณะของ การเสริมแรง 8. การควบคุมประบวนการเรียนรู้ (Executive Control Processes) เป็น การใช้ยุทธศาสตร์การคิดและอื่น ๆ เป็นกระบวนการภายในตัว ผู้เรียนที่จะ ควบคุมกระบวนการเรียนรู้

20. ผลที่เกิดจากการเรียนรูผลที่เกิดจากการเรียนรู การเรียนรูในทัศนะของ Gagne ครอบคลุมไปถึงผลที่เกิดขึ้นจากประสบการณที่ไดรับจาก การเรียนรู (outcomes of learning experiences) การศึกษาทัศนะของ Gagne เกี่ยวกับ ผลสัมฤทธิ์ที่จะ เกิดขึ้นจากการเรียนรูจะเปนขอมูลในการจัดประสบการณการเรียนรูใหแก ผู้เรียน Gagne ไดแบงแยกรูปแบบของความสามารถที่เปนผลมาจากการเรียนรูหรือผลิตผลที่ได จากการเรียนรู (end products) ออกเปน 5 ประการ คือ 1. สารสนเทศที่เปนคําพูด (verbal information) 2. ทักษะทางสติปญญา (intellectual skills) 3. เจตคติ (attitudes) 4. ทักษะการเคลื่อนไหว (motor skills) 5. กลยุทธในการจัดการขอมูล (cognitive strategies)

21. ผลการเรียนรูดานการรับรูสารสนเทศ (verbal information) ผลการเรียนรูดานการรับรูสารสนเทศ เปนความสามารถของผูเรียนในการจะเรียนรูวา ขอมูลนั้น คืออะไร สารสนเทศในที่นี้ไดแก เนื้อหาในแตละบทเรียน ขอเท็จจริง วันที่ ชื่อ ลักษณะรูปพรรณสัณฐาน ของสิ่งตางๆ ความสามารถในการรับรูสารสนเทศเหลานี้ อาจอยูใน รูปของสารสนเทศที่ไดจากการอาน หรือสารสน เทศที่ไดจากการบอกกลาว ซึ่งลวนเปน วิธีการที่ทําใหเกิดการเรียนรูได

22. ผลการเรียนรูดานทักษะสติปญญา (intellectual skills) ผลการเรียนรูดานทักษะสติปญญา เปนความสามารถในการเรียนรูวาจะกระทําอยางไร กับ สารสนเทศที่รูนั้น เปนการประยุกตจากอะไรเปนอยางไร เปนการเรียนรูที่เกิดจากการใช สัญลักษณ การสื่อ ความหมาย และการคํานวณ เพื่อแกปญหา การทําใหผูเรียนไดมี ปฏิสัมพันธกับสภาพแวดลอมทางออม โดยใหปฏิบัติตามที่ผูเรียนคิด 1. ขั้นการรูลักษณะแตกตาง (discrimination) เปนขั้นที่สามารถบอกความแตกตางระหวาง สัญลักษณตาง ๆ 2. ขั้นการเกิดความคิดรวบยอด (concepts forming) เปนความสามารถในการเรียนรูความคิดรวบยอด 3. ขั้นการเรียนรูกฏ (rules learning) เปนขั้นที่นําความคิดรวบยอดตาง ๆ มาสัมพันธกันเกิด เปนกฏและสามารถใชกฎนั้นเพื่อหาคําตอบได

23. ผลการเรียนรูดานเจตคติ (attitudes) เปนภาวะภายในของสิ่งมีชีวิตที่มีอิทธิพลตอการกระทําและการคิดที่มีรูปแบเฉพาะตอคน สัตว สิ่งของ และเหตุการณ การที่คนเราไดรับประสบการณทั้งทางดานบวกและลบทําใหเกิดการเรียนรูได เชน การปฏิบัติงานแลวเปนที่ยอมรับของเพื่อน ก็จะทําใหมีเจตคติที่ดีตอการปฏิบัติงานนั้นตอไป ผลการเรียนรู ที่ทําใหเกิดเจตคติทางบวกยอมทําใหเกิดความเต็มใจในการเรียนรูสิ่งนั้น

24. ผลการเรียนรูดานทักษะการเคลื่อนไหว (motor skills) เปนความสามารถที่คนเราใชในกิจกรรมตาง ๆ ทักษะในการ เคลื่อนไหวมีองคประกอบ 2 ประการดวยกันประการแรก คือ กฏ ที่จะบอกใหทราบวาจะทําอยางไร หรือจะเคลื่อนไหวอยางไร ประการที่สองคือ การเคลื่อนไหวของกลามเนื้อซึ่งจะคลองแคลวถูกตอง มากขึ้นจากการฝกปฏิบัติ

25. ผลการเรียนรูดานกลยุทธในการจัดการสารสนเทศ (cognitive strategies) กลยุทธในการจัดการสารสนเทศ เปนทักษะทางสติปญญาแบบพิเศษ เปนความสามารถที่ ผูเรียน จัดการภายในโครงสรางความรูความคิดโดยใชกระบวนการที่เกี่ยวของกับขอมูล ความ ตั้งใจ การเรียนรู การจํา และการคิด รูปแบบการเรียนรูเหลานี้จะตองมีทักษะเกี่ยวกับ กระบวนการของขอมูลเขามา เกี่ยวของ พฤติกรรมในกิจวัตรประจําวันตาง ๆ เหลานี้ ไดแก ความตั้งใจ การจํา ความเขาใจ และ การแก ปญหา เคยเปนหัวขอที่นักจิตวิทยานํามาศึกษา เพื่อมุงหวังที่จะใหเกิดความ เขาใจอยาง ลึกซึ้งถึงการรับขอมูลเพื่อจํา เพื่อแกปญหา และเพื่อประยุกตความรูที่ไดนี้มา ปรับปรุงการศึกษาเพื่อชวย ซอมเสริมการคิดที่ไมสมบูรณ

26. ลําดับขั้นการสอน Gagne และ Briggs (1974) ไดเสนอแนวความคิดของลําดับขั้นการสอนไว 9 ขั้น ดังนี้ 1. ขั้นดึงความสนใจ (gaining attention) เพื่อเราใหผูเรียนเกิดความตั้งใจในการเรียน 2. ขั้นใหผูเรียนทราบจุดประสงค (informing the learner of the objective) เพื่อให ผูเรียน ไดทราบวา ผูเรียนจะเรียนรูอะไร ชวยใหผูเรียนไดเรียนรูอยางมีความหมาย 3. ขั้นกระตุนการเรียนรูที่มีอยูเดิม (stimulating recall of prerequisite learning) เพื่อกระตุนให ผูเรียนนําความรูที่มีอยูเดิมมาสัมพันธกับความรูใหม 4. ขั้นใหสื่อสิ่งเรา (presenting the stimulus material) สิ่งเราที่แสดงหรือสื่อใหแก ผูเรียนเปน สิ่งเราและสื่อที่เกี่ยวของกับการกระทํา (performance) ซึ่งสะทอนใหเห็นสิ่งที่ ผูเรียนจะเรียนรู

27. 5. ขั้นใหแนวทางสูการเรียนรู (providing “learning guidance”) ผูสอนอาจใชคําถามชวย ชี้นําใหผูเรียน เพื่อใหผูเรียนไดกฎเกณฑและเกิดความคิดรวบยอดเกี่ยวกับเรื่องนั้น ๆ 6. ขั้นใหแสดงออก (eliciting the performance) ผู้สอนอาจใหผูเรียนแสดงหรือทําใหดูเพื่อ ให ผูเรียนไดแสดงความสามารถเมื่อไดรับแนวทางหรือการบอกแลว 7. ขั้นใหขอมูลปอนกลับ (providing feeding) เปนขั้นที่ชวยใหผูเรียนไดทราบถึงผลที่ ตนปฏิบัติ หรือแสดงวาไดผลดีเพียงใด 8. ขั้นประเมินผล (assessing the performance) เปนขั้นของการตรวจสอบผลการ เรียนรูของ ผูเรียนแตละคนวามีความตั้งใจในการเรียนและมีความรูความคิดถูกตองมากนอยเพียงใด 9. ขั้นสงเสริมความคงทนและการถายโยง (enhancing retention and transfer) เปนขั้นของ การใหผูเรียนได นําความรูที่ไดนั้นไปเชื่อมโยงสัมพันธกับขอมูลใหม เพื่อเสริมความจําหรือทําใหเกิดความ รูใหม เชนให ทําแบบฝกหัด หรือทบทวน

28. Gagne’s Model

29. จัดทำโดย สุนันทรัตน์ โพธิ์ศรี รอยพิมพ์ จันทรโชติ โกศล เลิศล้ำ ดวงพร บุญเจริญ กรุณา สุชิน