VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ

1. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ HAZIRLAYAN Sos. Güv. Uzm. Ömer Ayhan AÇMAZ 5 Haziran 2014 Sosyal Güvenlik Kurumu Aktüerya ve Fon Yönetimi Daire Başkanlığı

2. AMAÇ • Belirli bir yaşın altındaki emeklileri kayıtlı istihdamda tutmak için mali açıdan hem devletin hem işverenin kabul edebileceği hem de çalışana daha fazla gelir sağlayacak yeni bir vergi ve teşvik sistemi geliştirmek

3. KAYIT DIŞI İSTİHDAMI OLUŞTURAN GRUPLAR Sosyal güvencesi olanlardan; Hak sahibi sıfatıyla SGK’dan aylık alıp kayıt dışı çalışanlar. 60 c/1 (eski yeşil kartlılar) kapsamında sağlık yardımlarına müstahak olup kayıt dışı çalışanlar. SGK’dan yaşlılık aylığı alarak kayıt dışı çalışanlar. Sosyal güvencesi olmadan kayıt dışı çalışanlar.

4. KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE ÖNCELİKLİ HEDEF KİTLE NEDEN EMEKLİLER? Sosyal güvencesi olmayıp kayıt dışı çalışma nedenleri ve yapılması gerekenler: Nedenler Çalışanlar açısından sigortalılık bilincinin bulunmaması Çalışanlar açısından işsiz kalma korkusu İşverenler açısından maliyet Yapılması gerekenler Bilinçlendirme, yasal düzenlemeler, denetim

5. KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE ÖNCELİKLİ HEDEF KİTLE NEDEN EMEKLİLER? Sosyal güvencesi olup kayıt dışı çalışanlardan hak sahibi sıratıyla (eş durumundakiler hariç) SGK’dan aylık alanların kayıt dışı çalışma nedenleri ve yapılması gerekenler Nedenler Çalışan açısından Düzenli bir gelir sahibi ve sağlık yardımlarına müstahak olmaları Kayıtlı istihdamda çalışması durumunda aylıklarının kesilecek olması İşsiz kalma korkusu Sigortalılık bilincinin bulunmaması İşverenler açısından maliyet Yapılması gerekenler Bilinçlendirme, yasal düzenlemeler, denetim

6. KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE ÖNCELİKLİ HEDEF KİTLE NEDEN EMEKLİLER? 60 c/1 (eski yeşil kartlılar) kapsamında sağlık yardımlarına müstahak olup kayıt dışı çalışanların kayıt dışı çalışma nedenleri ve yapılması gerekenler Nedenler Çalışan açısından Sağlık yardımlarına müstahak olmaları İşsiz kalma korkusu Sigortalılık bilincinin bulunmaması İşverenler açısından maliyet Yapılması gerekenler Bilinçlendirme, yasal düzenlemeler, denetim

7. KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE ÖNCELİKLİ HEDEF KİTLE NEDEN EMEKLİLER? Sosyal güvencesi olup kayıt dışı çalışanların kayıt dışı çalışma nedenleri ve yapılması gerekenler Nedenler Daha fazla gelir elde etmek Yapılması gerekenler Bilinçlendirme, yasal düzenlemeler, denetim Vergi ve prim iadeleri vasıtasıyla oluşturulacak yeniden dağıtım sistemi oluşturmak

8. KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE ÖNCELİKLİ HEDEF KİTLE NEDEN EMEKLİLER? Uzun bir süreç: Bilinçlendirme, yasal düzenlemeler, denetim Bugün uygulamaya konsa yarın işlemeye başlayacak bir süreç: Vergi ve prim iadeleri vasıtasıyla oluşturulacak yeniden dağıtım sistemi oluşturmak

9. BAZI SAYISAL VERİLER 2013 yılında SGK’dan yaşlılık aylığı alanlar yaklaşık 7,3 milyon kişi (Ocak 2014 SGK Aylık İstatistik Bülteni) 2013 yılında kayıt dışı istihdam sayısı yaklaşık 9,4 milyon kişi (TÜİK veri tabanı) 2013 yılında emeklilikten dolayı iş gücüne dahil olmayanlar yaklaşık 3,8 milyon kişi (TÜİK veri tabanı)

10. BAZI SAYISAL VERİLER 7,3 milyon SGK emeklisi Eksi 3,8 milyon emekliliğinden dolayı işgücünde bulunmayanlar Eşittir 3,5 milyon kayıt dışı çalışan emekli??

11. BAZI SAYISAL VERİLER Türkiye’de Stoktaki Emeklilerin Yaşlara Göre Dağılımı 2012

12. BAZI SAYISAL VERİLER Türkiye’de Yıl içinde Emekli Olanların Yaşlara Göre Dağılımı 2012 NOT: 2012 yıl içinde Türkiye’de emekli olanların sayısı yaklaşık 358 bin olup bunların yaş ortalaması 51,8’dir.

13. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Problem Genç emeklilerin emekli olduktan sonra kayıt dışı çalışmalarını önlemek, onları kayıtlı istihdamda tutmak Çözüm Daha fazla maddi imkan sağlamak Bu Maddi İmkan Kim Tarafından Sağlanacak? İşveren?? Devlet??

14. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Genç Emeklileri Kayıtlı İstihdamda Tutmada Devletin Kullanabileceği Mekanizmalar Sosyal yardım mekanizması Maliyet tamamen devletin üzerinde Sosyal yardım sağlanan emeklinin kayıt dışı çalışma riski devam ediyor

15. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Genç Emeklileri Kayıtlı İstihdamda Tutmada Devletin Kullanabileceği Mekanizmalar Vergi ve sosyal sigorta prim mekanizmaları Sistemin hangi aktörü açısından maliyet unsuru? Devlet? İşveren? Bir maliyet unsuru mu? Hedef kitleyi kayıt dışı çalışmaktan uzak tutacak mı?

16. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Vergi Ve Sosyal Sigorta Prim Oranları Pirim Oranları MYÖ % 9 sigortalı, % 6 işveren (5 puanlık prim indiriminden yararlananlar için) GSS % 5 sigortalı, % 7,5 işveren İKMH % 2 işveren İşsizlik %1 sigortalı, % 2 işveren, % 1 devlet Devlet tahsil edilen MYÖ ve GSS primlerinin dörtte biri kadar sisteme katkı yapar PEK üzerinden % 15’i sigortalı, % 17,5’i işveren % 1’i devlet olmak üzere toplam % 33,5 + devlet katkısı

17. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Vergi Ve Sosyal Sigorta Prim Oranları Gelir Vergisi Oranları 11.000 liraya kadar %15 11.000 – 27.000 lira arası % 20 27.000 – 60.000 lira arası % 27 60.000 liradan fazla gelir için %35 Damga Vergisi Oranı % 0,759

18. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Vergi Ve Prim Tutarları (Asgari Ücret Üzerinden) Pirim Tutarı Devlet katkıları ve Hazinece karşılanan 5 puanlık prim indirimi dahil 499,35 lira (151,28 lirası devlet, 348,07 lirası işçi + işveren) Vergi Tutarları Gelir vergisi tutarı bekar ve çocuksuz bir sigortalı için 56,22 lira (136,55 – 80,33) Damga vergisi tutarı 8,13 lira Toplam Vergi Ve Prim Tutarı 563,7 lira

19. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Vergi Ve Prim İade Sisteminin Özellikleri Sistem gönüllülük esasına dayanacaktır Belirli bir yaşın altındaki emekliler önerilen sistemden tekrar bir hizmet akdine tabi çalışmaları durumunda faydalanabilecekler Sisteme başvuran sigortalıların aylıkları kesilecek Sistemden ayrılan sigortalıların aylıkları aylık artışları dikkate alınarak yeniden bağlanacak

20. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Vergi Ve Prim İade Sisteminin Özellikleri Sistemdeki sigortalılar ve hak sahiplerine koşulsuz sağlık yardımı verilecek Sistem kapsamında iade edilecek tutar ay içinde eksik çalışılan günler dikkate alınmaksızın ödenecektir Sistem kapsamında iade edilecek tutar günün ekonomik koşulları ve aylık seviyeleri dikkate alınarak arttırılıp azaltılabilecektir

21. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin Yansımaları (Asgari Ücret Üzerinden) Asgari ücretin net ele geçen tutarı 846 lira İade edilecek tutar 563,7 lira Asgari ücret üzerinden önerilen vergi ve prim iade sistemine tabi çalışacak bir sigortalının eline geçecek net tutar yaklaşık 1410 lira olacaktır. Söz konusu tutar asgari ücretin net tutarının % 67’sine eşittir.

22. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin İşveren Maliyetleri Açısından Değerlendirilmesi (Asgari Ücret Üzerinden) Önerilen sistem dışında çalışan normal bir sigortalının işverene maliyeti 1.258,43 lira Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan bir sigortalının işverene maliyeti 1.333,4 lira Önerilen sistemin işverene maliyeti 765,67 lira (846 – 80,33) Kayıt dışı işçi çalıştıran bir işverenin maliyeti: İşçiye ödediği tutar

23. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin Sigortalının Eline Geçecek Net Tutar Açısından Değerlendirilmesi (Asgari Ücret Üzerinden) Önerilen sistem dışında çalışan normal bir sigortalının eline geçen net tutar: 846 lira Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan bir sigortalının eline geçen net tutar: 922,4 lira + emekli aylıkları Kayıt dışı çalışan bir emeklinin Eline geçen net tutar: Emekli aylığı + kayıt dışı çalışmasından dolayı elde ettiği tutar

24. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistem İşverenler Ve Çalışanlar Tarafından Neden Tercih Edilmelidir? Yasal ortam İşveren açısından çalışana ödeyeceği ücret dışında sıfır maliyet Çalışan açısından daha fazla gelir

25. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin Dezavantajları Bazı sektörlerde gençlerin istihdam riski Çözüm: İlgili sektörlerde vergi ve prim iade sisteminden yararlanabilme yaşını aşağı çekmek Zaten kayıtlı istihdamda çalışanların maliyet riski Önerilen uygulama için belirli bir staj süresi konulması

26. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin Riskleri Bazı sektörlerde gençlerin istihdam riski Çözüm: İlgili sektörlerde vergi ve prim iade sisteminden yararlanabilme yaşını aşağı çekmek Emekli aylığını almadan zaten kayıtlı istihdamda çalışanların maliyet riski Çözüm: Önerilen uygulama için belirli bir staj süresi konulması

27. VERGİ VE PRİM İADE SİSTEMİ Önerilen Sistemin Riskleri Yüksek bildirilen PEK’lere istinaden yapılabilecek yüksek iade ödemeleri Çözüm 1: Sigortalının önceki yıllara ilişkin PEK’lerine göre bir kontrol mekanizması getirilebilir Çözüm 2: Sistem kapsamında yapılacak iade tutarlarına ilişkin bir üst sınır tanımlanabilir