Download
1 / 29
290 likes | 600 Views
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI. 1)Maddeyi oluşturan tanecikler 2)Element ve bileşikler 3)Fiziksel ve kimyasal değişim 4)Maddenin hallerinin tanecikli yapısı. Maddeyi oluşturan tanecikler.
E N D
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI 1)Maddeyi oluşturan tanecikler 2)Element ve bileşikler 3)Fiziksel ve kimyasal değişim 4)Maddenin hallerinin tanecikli yapısı
Maddeyi oluşturan tanecikler Maddenin taneciklerden oluştuğu fikri milattan önce 400lü yıllarda yunanlı filozof tarafından ortaya atılmıştır. Filozof bir gün sahilde gezerken kumun uzaktan bakılınca bütünsel bir görünüme sahip olduğunu,yakından bakıldığında ise taneciklerden oluştuğunu gözlemlemişti. Bu gözlem, nu bütün maddelerin taneciklerden oluşup oluşmadığı düşüncesine götürdü
Ancak tanecikler hakkındaki düşünceleri belirli deneylerle değil, varsayımlara dayanmaktaydı. Bu görüşe göre madde, gözle görülemeyen ve bölünemeyen taneciklerden oluşmuştur.
Yunan filozofa göre bütün görebildiğimiz maddelerin bölünebileceğini, maddeleri oluşturan taneciklerin ise görülemediği için bölünemeyeceğini ifade etmiştir. Bu taneciklere atom denir. Bütün maddeler aynı tip atomlardan meydana gelmiştir. Maddelerin birbirinden farklı olmasını maddeyi oluşturan atomların farklı şekillerde bir arada bulunmasından kaynaklandığını ileri sürmüştür.
Canlı hücresi ile atom arasındaki ilişki Bildiğimiz gibi canlıların en küçük birimi hücredir. Hücreyi görebildiğimiz kadar büyütebilseydik, büyük ve karmaşık yapılarla karşılaşırdık. Karmaşık yapılar hayatımız için önem taşıyan,büyüyüp gelişmemizi sağlayan proteinler, karbonhidratlar ve yağlardır. Bir hücrede çok sayıda bulunan bu karmaşık yapılardan bir tanesini büyütebilme imkanımız olsaydı, onların çok sayıda atomdan oluştuğunu görürdük.
Bazı hücreleri çıplak gözle görebilirken bazılarını ancak mikroskopta görebiliyoruz. Bir hücrede hücrenin büyüklüğüne ve çeşidine göre sayamayacağımız kadar atom vardır. En ayrıntılı mikroskopta bile hücreyi oluşturan atomları göremeyiz.
Element ve bileşikler Okul bahçemizi çevreleyen demir parmaklıklar,mutfakta kullandığımız bakır cezve ve alüminyum tencereler sırasıyla çok sayıda demir,bakır ve alüminyum atomlarından oluşmuştur. Çok sayıda aynı çeşit atomların bir araya gelerek oluşturduğu maddeler element denir. Elementlerdeki atomlar tek çeşittir ve elementler saf maddelerdir.
Demir elementi, raylar,okul bahçemizin parmaklığı,inşaat demirleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Farklı elementler farklı atomlardan oluşur. Örneğin;demir parmaklığı oluşturan atomlar cezveyi oluşturan atomlardan faklıdır.
Hidrojen ,oksijen ve iyot elementini oluşturan atomlar kümeler halinde bulunmaktadır. Atomların oluşturduğu atom kümesi molekül olarak adlandırılır. Atom ve molekül maddelerin özelliğini taşıyan en küçük birimlerdir. Dünyamızda 100den çok, farklı element ve buna bağlı olarak da 100den çok atom vardır.
Bazı moleküller tek çeşit atomdan oluşurken,bazı moleküller farklı çeşit atom içerebilir. Örneğin;şekilde gördüğümüz gibi su molekülü iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşmaktadır.
Molekülü oluşturan farklı çeşitteki atomların büyüklükleri ve özellikleri de birbirinden farklıdır. Bir molekül iki atomdan oluştuğu gibi çok fazla sayıda atomdan da oluşabilir. Moleküller az sayıda atom içeriyorsa basit yapılı, çok sayıda atomdan oluşmuşsa karmaşık yapılı olarak adlandırılır. Örneğin;su,iyot,hidrojen ve oksijen molekülleri basit yapılı iken, hücrede bulunan karbonhidrat,yağ ve proteinler karmaşık yapılı moleküllerdir.
En az iki farklı elementin bir araya gelerek oluşturdukları yeni,saf maddelere bileşik denir. Bileşik kendisini oluşturan elementlerden tamamen farklı özelliklere sahiptir. Bileşiklerin çoğu moleküllerden oluşmuştur. Bir bileşiği oluşturan moleküllerin her biri diğeriyle aynı sayıda atom içerir. Örneğin; su bir bileşiktir ve bir bileşiği oluşturmak için çok sayıda su molekülü bir araya gelir.suyu oluşturan moleküllerden her biri diğeriyle eşit sayıda atom içerir.
Madde moleküllerden oluşmuşsa o madde moleküler yapıda, atomlardan oluşmuşsa madde atomik yapıda bulunur. Bazı bileşikler moleküler yapıya sahip iken bazı bileşikler moleküler yapıya sahip değildir. Örneğin;tuz,molekül kümelerinden oluşmamıştır. Bu sebeple her bir tuz tanesi farklı taneciklerin oluşturduğu düzenli bir yığın şeklindedir.
Belirli sayıdaki atomlar birleşerek atom kümesi oluşturduğunda bu atom kümelerinden oluşan yapı moleküler yapılı bileşiktir. Bileşik, tanecik yığınlarından oluşmuş ise moleküler yapıda bulunmaz. Sonuç olarak bileşikler moleküler yapıda olabileceği gibi moleküler yapıda bulunmayabilir.
Maddelerin görünümünü keserek,parçalayarak,ufalayarak,hal değişikliğine uğratarak vb. benzer yollarla değiştirebiliriz. Bu durumda madde özelliğini kaybetmez. Sadece görünümünde meydana gelen değişiklere fiziksel değişim denir. Örneğin;bir cam bardağı kırdığımızda ,cam parçaları yine cam özelliğini taşır. Sadece camın görünümünde bir değişiklik meydana gelir.
Maddenin hal değiştirmesi fiziksel değişimdir.katının erimesi,sıvının buharlaşması ve sıvının donarak katı hale geçmesi sırasında ,madde kimlik değiştirmez. Sadece maddeyi oluşturan taneciklerin arasındaki uzaklık değişir.
Ekmeğin kızarması,sütün ekşimesi,kibritin,odunun,mumun ve kömürün yanması sırasında maddelerin kimlikleri değişir ve farklı özellikte yeni maddeler oluşur. Bir maddenin çeşitli etkilerle başka maddeler dönüşmesi kimyasaldeğişim olarak adlandırılır. Kimyasal değişim sırasında renk değişimi,gaz çıkışı,ısı veya ışık yayılması gibi belirtiler gözlenir.
Kimyasal değişim, hayatımızın bir parçasıdır. Canlılık faaliyetlerimiz sırasında birçok kimyasal değişim gerçekleşmektedir. Örneğin;solunum yaparken karbon dioksitin açığa çıkması,yediğimiz besinlerin sindirilmesi,bitkilerin büyüyüp gelişmesi kimyasal değişimdir.
Saf madde ve karışımlar Karışım, iki veya daha fazla çeşitte maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşur. Element ve bileşikler saf madde olup aynı çeşit taneciklerden oluşur.bu tanecikler atom veya moleküldür. Karışımlar birden fazla maddeden oluşur. Karışımı oluşturan tanecikler farklı moleküller veya farklı atomlar olabilir.
Örneğin;kakao ve su karışımında,kakao ve su tanecikleri bir arada bulunur. Aynı şekilde bir karışım olan şekerli suda, suyu ve şekeri oluşturan farklı tanecikler karışım halinde bir arada bulunur.
Maddenin hallerinin tanecikli yapısı Bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur. Bu tanecikler atom veya molekül olabilir. Bütün tanecikler hareketlidir. Fakat biz taneciklerin hareketini göremeyiz. Taneciklerin yaptığı hareketlerden birisi titreşim hareketidir. Maddelerin katı,sıvı veya gaz halde olması maddeleri oluşturan taneciklerin bir araya geliş biçiminin sonucudur. Tek başına bir taneciğin katı,sıvı ve gaz halinden bahsedilemez.
Katı haldeki maddeleri oluşturan tanecikler şekilde görüldüğü gibi birbiriyle sürekli temas halinde bulunur. Bu sebeple taneciklerin arasında çok az boşluk vardır. Katı maddeyi oluşturan tanecikler,sadece oldukları yerde titreşim yapar. Bu tanecikler yer değiştirmedikleri için aralarındaki boşluk değişmez. Bu sebeple katı maddeler belirli şekle ve hacme sahiptir.
Sıvı haldeki maddelerin tanecikleri de temas halinde bulunur. Bu sebeple sıvılarda sıkıştırılamaz. Ancak aralarındaki boşluk, katı haldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluğa göre daha fazladır.Sıvı haldeki maddelerin tanecikleri titreşim hareketinin yanı sıra kendi etraflarında döner ve birbirleri üzerinde kayarlar. Böylece bulundukları yeri değiştirirler.
Taneciklerin bulunduğu yerden başka yere gitmesi yani öteleme hareketi yapması ,sıvılara akma özelliği kazandırır. Bu sayede sıvılar şekilde de görüldüğü gibi bulundukları kabın şeklini alırlar.
Gaz halindeki maddelerin tanecikleri ise birbirinden bağımsız hareket eder. Şekilde görüldüğü gibi taneciklerin aralarında oldukça fazla boşluk vardır. Gaz haldeki maddenin tanecikleri,sıvı haldeki maddenin tanecikleri gibi titreşim ve öteleme hareketi yapar. Bu sebeple gazlar da sıvılar gibi akma özelliğine sahiptir.
Sıvı ve gaz maddeleri oluşturan maddelerin taneciklerin hareketini,ortamda bulunan toz parçacıklarının hareketine benzetebiliriz. Temiz olduğunu düşündüğümüz bir ortamda havadaki tozu göremeyiz. Fakat pencereden süzülen güneş ışığında toz parçacıklarını ve onların hareket halinde olduğunu görürüz.
Sonuç olarak, maddeyi oluşturan tüm tanecikler, maddenin bütün hallerinde titreşim hareketi yapar. Sıvı ve gaz haldeki maddelerin tanecikleri öteleme hareketi de yapar.
Madde; katı,sıvı ve gaz sırasına göre hal değiştirdiğinde taneciklerin sayısı değişmez. Ancak tanecikler daha hızlı hareket edecekleri için tanecikler arası uzaklık artar. Bu sebeple daha fazla yer kaplar. Gaz haldeki maddelerin tanecikleri arasındaki mesafe en fazla iken,katı haldeki maddelerin tanecikleri arsındaki mesafe en azdır.
