Türkiye’nin Rekabet Gücü Üzerine Gözlemler

1. Türkiye’nin Rekabet Gücü Üzerine Gözlemler İzak Atiyas ve Ozan Bakış 5. İzmir İktisat Kongresi 1 Kasım 2013

2. Ana Mesele: Verimlilik • “Verimlilik her şey değildir ama uzun dönemde hemen hemen her şeydir” • Krugman, Age of Diminished Expectations

3. İşgücü Verimliliği Ortalama Büyüme Oranı

4. İV artışı: TürkiyevsÖrnekülkeler

5. İV Artışının Dekompozisyonu

6. İstihdamın Sektörel Dağılımı (%)

7. Sektörel İstihdam Not: Aldan-Çakmak: Bölgeselfarklılıklar; TR6 bölgesi

8. İşgücü Verimliliği Farkları (2010)

9. TFV Büyüme Oranı

10. TFV Büyüme Oranı: Sektörler

11. İmalat Sanayiinde İstihdam ve Satışların Firma Büyüklüğüne Göre Dağılımı

12. 2000’li yılların Özellikleri • 1980’lerde başlayanyenibüyümemodeli • Makro İstikrar • Reel faiz oranında düşüş • (uluslararası karşılaştırmalar dahil) • Bankacılık sisteminin varlık yapısındaki değişim • Krediye erişimin artması • Kurumsal değişim • “AB çıpası” • Merkez Bankası • Bağımsız İdari Otoriteler • Genel olarak hükümetlerin keyfi davranma kapasitesini azaltan kurumsal değişiklikler

13. İhracatta Yapısal Değişim

14. İhracatın Teknoloji İçeriği

15. İhracatın karmaşıklık düzeyi EXPY: Birülkeninihracatsepetinin “ortalamakişibaşınageliri”

16. İhracatın Sıradanlığı

17. Eğitimin Getirisi

18. Türkiye’de eğitimin kalitesi ortalamada düşük varyansı da yüksektir: PISA sonuçları Elit okullarda okuyan öğrencilerin performansı OECD ortalamasına göre yüksek; düz liselerin performansı ise çok düşüktür

19. ERG 2011 TIMMS raporu • “Türkiye’de öğrenciler ya çok iyi ya da çok kötü performans göstermeye eğilimlidir. • Dağılımın iki uçta bu kadar toplanmış olması Türk eğitim sisteminde eşitsizliğinönemli bir sorun olduğuna işaret eder.”

20. Eğitim ve Kayıtdışılık • Beşeri sermaye ile kayıt dışılık arasında önemli bir ilişki vardır (Taymaz 2009). • Girişimcinin eğitim seviyesi kayıt dışında kalma seçiminde önemli bir rol oynamaktadır. • Kayıt içindeki firmalar ile kayıt dışında kalan firmalar arasında önemli bir verimlilik (TFV) farkı ortaya çıkmaktadır • İmalat sanayindeki firmalar arasında kayıt içindeki firmaların TFV, kayıt dışındaki firmalarınkinden 1.5 kat fazladır. • Girişimcinin eğitim düzeyi kontrol edildiğinde bu fark % 44’e düşmektedir. • Dahası, kayıt dışılık finansmana erişim konusunda kayıt içindeki şirketler ile kayıt dışındaki şirketler arasında bir fark ortaya çıkmamaktadır. • Sonuç: Kayıt dışılık bir “vergi” sorunu kadar bir “eğitim sorunu” olarak ortaya çıkmaktadır • Betam:

21. İşgücü piyasalarında katılık • Betam: Ücret katılığı bölgeler arası farklılık gösteriyor • Sanayide ücret katılığı ile kayıt dışılık arasındaki korelasyon çok düşük; hizmetlerde ise yüksek • OECD verilerinegöreişgücüüzerindekivergioranıçokyüksekdeğil • Dünya Bankası: Özellikle düşük ücretliler üzerindeki vergilerin azaltılması istihdamı olumlu etkileyebilir

22. Sanayi politikası meselesi • Yeniden dünya gündemine girdi • Krizin etkisi? • Sanayi politikasının temel meseleleri • Dışsallıklar • Eşgüdüm sorunları • Belirsizlikten kaynaklanan giriş engelleri • Kredi piyasalarına erişim • Kapasite

23. Türkiye’de sanayi politkası • 1990’lardan beri sektörel açıdan “tarafsız” • Son yıllarda sektörel seçicilik artmış durumda • Odak noktası: sektörel ticaret açığı • Sektörel strateji belgeleri: verimlilik odaklı değil

24. Örnek: Demir Çelik Sektörü Strateji Belgesi • “Dünya çelik üretimindeki büyümenin, 2010 yılına kıyasla, %15.7’den, %6.8’e gerilediği 2011 yılında, Türk çelik sektörü, 2 puanlık artışla, % 17 oranında büyümeyi başarmıştır. Ekonomisindeki büyümenin iki misli civarındaki bu büyüme oranı ile Türkiye, 2011 yılında, dünyanın en büyük 30 çelik üreticisi arasında, üretimini en hızlı arttıran ülke olmuştur.” • Genel olarak üretim miktarı ve ticaret dengesi odaklı bir rapor. En doğru odaklar bunlar mı? • Verimlilik analizi yok • “Verimlilik” kelimesinin geçtiği en “ilgili” cümle: “Demir-çelik sektöründe, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik proje ve çalışmalara destek verilecektir.” • Halbuki önce mevcut durumun nedenlerinin ortaya çıkarılması faydalı olurdu. • Sorulması gereken temel soru: en önemli piyasa aksaklıkları nelerdir?

25. Öncelikler • Kurumsal çerçeve • yetkileri yeniden merkezileştirme dürtülerinin önüne geçilmesi • Beşeri sermaye/eğitim • Emek piyasalarının katılığı • Sanayi politikası • Vergi reformu