Lög og réttur

1. Lög og réttur

2. Lögfræði • Fræðigreinin • Skipting • Hugtakanotkun

3. Lög og réttur • Hugtakið lög • Hugtakið réttur • Lög, skráð/óskráð • Réttindi • Heiti á fræðigreinum • Dómstóll

4. Fræðikerfi lögfræðinnar • Þjóðarréttur • Allsherjarréttur • Opinber réttur • Einkamálaréttur

5. Réttarheimildir • Ágreiningur um málefni og réttarstöðu • Hlutverk dómara • Réttarheimildir • Skilgreining á hugtakinu réttarheimild

6. Réttarheimildir • Sett lög • Stjórnskipunarlög • Almenn lög • Bráðabirgðalög • Venja • Fordæmi • Lögjöfnun • Eðli máls • Meginreglur laga

7. Sett lög • Hvað eru sett lög? • Hverjir setja lögin? • Í hvað skiptast sett lög • Stjórnskipunarlög • Almenn lög • Bráðabirgðalög

8. Stjórnskipunarlög = stjórnarskrá • Mikilvægi stjórnarskrárinnar • Meðferð frumvarps til breytingar á stjórnskipunarlögum • www.althingi.is/vefur/lagasafn.html

9. Almenn lög • Hverjir setja almenn lög • Hvernig eru almenn lög sett? • Hlutverk fastanefnda alþings við lagasetningu • Gildisskilyrði – undirritun

10. Reglugerðir og stjórnvaldsfyrirmæli • Reglugerðir • Samþykktir • Tilskipanir • Reglur • Auglýsingar • http://www.logbirtingablad.is/servlet/logbirting/listi/1/87

11. Bráðabirgðalög • Hvenær eru þau sett? • Hver setur þau? • Skilyrði fyrir setningu þeirra • Þinghlé • Brýn nauðsyn • Stjórnarskrá

12. Meðferð bráðabirgðafrumvarps • Leggja strax fyrir Alþingi • Sex vikur frá setningardegi • >> lög eða >> falla úr gildi

13. Skilgreining á bráðabirgðalögum Bráðabirgðalög eru lög sem forseti Íslands gefur út milli þinga þegar brýna nauðsyn ber til.

14. Réttarvenja • Mat dómstóla • Aldur venjunnar • Afstaða almennings til hennar • Efni hennar • Dómar hæstaréttar • Venja >> lög

15. Skilgreining á venju réttarvenja byggist á því að menn hafa um langt skeið hagað sér með tilteknum hætti, vegna þess að þeir hafa talið sér það heimilt eða skylt.

16. Fordæmi • Hlutverk dómara og dómstóla • Réttarmótandi hlutverk þeirra • Skilgreining hugtaksins

17. Skilgreining á fordæmi Með hugtakinu fordæmi er átt við að dómsúrlausn hafi gengið um tiltekið réttaratriði sem er ólögfest og hún sé síðan notuð sem fyrirmynd í síðara dómsmáli Dómar hæstaréttar Vs Dómar héraðsdóms

18. Lögjöfnun skilgreining Lögjöfnun er fólgin í því að beita settu lagaákvæði um ólögákveðið atriði sem er eðlisskylt því sem rúmast innan setta lagaákvæðisins.

19. Lögjöfnun • Notað ef ekki er til: • Réttarregla • Réttarvenja

20. Skilyrði til beitingar lögjöfnunar • Ólögákveðið atriði • Önnur réttarheimild nær ekki yfir það • Í höndum dómara – ath. skyldu dómara • Lög banna lögjöfnun • Dæmi: dómur um grunnreglur þagnarverndar einkalífs

21. Eðli máls skilgreining • Þá leysir dómarinn úr ágreiningsefni eftir því sem hann telur skynsamlegast, réttlátast og eðlilegast eftir öllum málavöxtum. • Dæmi: réttur óskilgetins barns til meðlags – byggt á eðli máls

22. Meginreglur laga og eðli máls • Meginreglur laga – skilgreining Dómari reynir að lesa úr tilteknum lagabálki ákveðna stefnumörkun eða vilja löggjafans og finna þannig út grundvallarreglu

23. Eðli máls >> sanngirni og réttlætiskennd dómara • Meginreglur laga >> tengjast settum lagareglum

24. Lögskýringar • Lögskýringargögn: • Frumvarp til laga • Greinargerð með frumvörpum • Umræður á alþingi • Umræður í nefndum á alþingi • Kenningar fræðimanna

25. Lögskýringar • Almenn lögskýring • Það sem stendur skrifað er túlkað eftir orðanna hljóðan • Þrengjandi lögskýring • Efnislegt inntak orðsins túlkað þrengra en orð þess benda til • Rýmkandi lögskýring • Það sem stendur skrifað er túlkað rýmra en orð þess benda til

26. Gagnályktun • Lagaákvæði skýrt þannig að það sem ekki er talið upp í ákvæðinu, fellur utan þess.

27. Birting laga • Grundvallarregla lýðræðisins • Stjórnartíðindi • Lögbirtingarblaðið • Ef lög ekki réttilega birt >> lög ekki gildandi