Geschiedenis beleven Simulatie en rollenspel als werkvorm in de geschiedenisles

1. Geschiedenis belevenSimulatie en rollenspel als werkvorm in de geschiedenisles

2. Enkele overdenkingen bij de huidige geschiedenisdidactiek • De inductieve methode, gebaseerd op het actief analyseren van bronnen en ander basismateriaal, leidt tot een vrij technische, ambachtelijke benadering van de geschiedenis • De grote meeslepende verhalen zijn verdwenen (zie Arie Wilschut) • Motiveringsprobleem?

3. Leerplandoelen VVKSO: • 1ste graad 32 – 2de graad ASO/KSO 23 – 2de graad TSO/KSO 22: de leerlingen kunnen zich inleven in het dagelijks leven van de mens tijdens de bestudeerde beschavingenSpontaan wordt dan gedacht aan een modeshow, een proefmoment, …

4. In combinatie met andere leerplandoelen krijgt dit doel ook een andere dimensie: • De leerlingen kunnen deze kenmerken (van de bestudeerde samenlevingen) verbinden met fundamentele maatschappelijke problemen en de aanwezigheid ervan in de eigen tijd • De leerlingen geven voorbeelden van gelijkenissen en verschillen in maatschappelijk gedrag tijdens de bestudeerde samenlevingen en in de hedendaagse tijd; bijvoorbeeld de houding tegenover de medemens, de natuur, de bovennatuur; het gebruik van instrumenten en techniek; de verplaatsingen van grote bevolkingsgroepen (migratie) …; gelijkheid, vrijheid, rechtvaardigheid

5. In combinatie met andere leerplandoelen krijgt dit doel ook een andere dimensie: • De leerlingen kunnen informatie uit de bestudeerde beschavingen en uit de eigen tijd uitdrukken in verschillende vormen (geschreven en gesproken taal, beeldtaal, lichaamstaal) en ze voor anderen verduidelijken • De leerlingen beseffen dat de fundamentele problemen van mens en samenleving dezelfde blijven maar dat de oplossingen veranderlijk zijn en met de historische context verbonden

6. In combinatie met VOET-en (vbn. eerste graad):Opvoeden tot burgerzin: • kunnen op een verdraagzame manier omgaan met verschillen in sexe, huidskleur en etniciteit • kunnen verschillende gezinsvormen en gezinsculturen beschrijven en er begrip voor opbrengen • kunnen zich een beeld vormen van het gedrag van mannen en vrouwen in de maatschappij in het algemeen en het gezin in het bijzonder en dit toetsen in de eigen leefkring

7. In combinatie met VOET-en (vbn. eerste graad):Sociale vaardigheden: • zich als persoon present stellen: uitkomen voor een eigen mening […] • respect en waardering voor anderen opbrengen: de eigenheid van medeleerlingen accepteren en waarderen • in groepsverband meewerken en een toegewezen opdracht uitvoeren • bij een opgegeven groepstaak of bij een groepsdiscussie leiding geven • opkomen voor de eigen rechten en voor de rechten van anderen uit de groep • ongelijk of onmacht toegeven in een discussie of in een spelsituatie

8. In combinatie met VOET-en (vbn. eerste graad):Sociale vaardigheden: • De leerlingen beheersen elementen van het communicatieve handelen … • De leerlingen kunnen in een groepsdiscussie hun mening weergeven, handhaven en bijsturen • De leerlingen kunnen onder begeleiding een taakgroep organiseren en bevorderen de onderlinge verstandhouding • De leerlingen kunnen uit aangeboden informatie, leef- en omgangsgewoonten binnen gezinnen of culturen weergeven en hun eigen gedrag daartegenover verwoorden en bespreekbaar stellen

9. Het kan niet elke les ‘feest’ zijn • Eenvoudige vormen van simulatie: leerlingen volgen een les(deel) actief/passief vanuit een rol • Uitgewerkt rollenspel (vb. De Griekse kolonisatie)

10. Simulatie • Hulp bij vastzetten door identificatie (vb. Parisoordeel, mythologische verhalen …)

11. Orpheus De eerste Griekse zanger; vaak afgebeeld met zijn lier Kalliope Moeder van Orpheus, de belangrijkste onder de muzen, godinnen van de kunst, die voor de goden dansten en zongen Oiagros Koning van Thracië of een riviergod; vader van Orpheus? Apollo God van de muziek en de dichtkunst; misschien wel de echte vader van Orpheus; schenkt Orpheus de lier

12. Eurydike Nimf en geliefde van Orpheus; sterft na een slangenbeet Kerberos Driekoppige waakhond aan de ingang van de onderwereld Charon Veerman die de doden over de rivier van de onderwereld (de Acheron/Styx) brengt Hades God van de onderwereld; heerst over de schimmen van de doden en bewaakt de rijkdommen onder de grond

13. Persephone Echtgenote van Hades, door hem geschaakt; woont telkens een half jaar in de onderwereld (winter) en een half jaar op aarde (zomer) Demeter Godin van het graan en van de vruchtbaarheid Tantalus Bewoner van de onderwereld; gestraft voor zijn hoogmoed; moest in de onderwereld honger en dorst lijden Sisyphus Bewoner van de onderwereld; gestraft omdat hij eens de dood boeide; moest in de onderwereld steeds opnieuw een zware steen op een heuvel duwen

14. Danaïden 50 dochters van koning Danaë die in hun huwelijksnacht hun man vermoordden; moesten in de onderwereld een bodemloos vat vullen Hermes De boodschapper van de goden en god van de reizigers; heeft vleugels aan zijn voeten en op zijn helm

15. Simulatie • Hulp bij vastzetten door identificatie (vb. Parisoordeel, mythologische verhalen …) • Hulp bij het aanschouwelijk voorstellen van historische gegevens

17. Ik, Umberto, wisselaar in Genua, verklaar hierbij van ……………………...., koopman in dezelfde stad, de som van ……. florijnen te hebben ontvangen. Gedaan te Genua, …. ……….. 12…. Handtekening + zegel Umberto

18. Simulatie • Hulp bij vastzetten door identificatie (vb. Parisoordeel, mythologische verhalen …) • Hulp bij het aanschouwelijk voorstellen van historische gegevens • Identificatie en concrete voorstelling van de sociale verhoudingen

19. De sociale verhoudingen Burgers, metoiken en slaven in Athene

20. De bevolking van de Atheense polis ca. 432 v. C.

22. Simulatie in een klas van 30 lln. Volledige bevolking • 4 burgers • 4 burgervrouwen • 7 kinderen uit de oikos van burgers • 4 metoiken (mannen, vrouwen en kinderen) • 11 slaven

23. De sociale verhoudingen Spartiaten, perioiken en heloten

24. De bevolking van Sparta in de 5de eeuw v.C. • 9000 spartiaten • 60.000 perioiken • 150.000 heloten In een klas van 25 leerlingen: • 1 spartiaat • 7 perioiken • 17 heloten

25. De sociale verhoudingen Een verfijnder benadering van de Romeinse sociale verhoudingen t.t.v. de republiek

26. Aulius Cornelius Piso Geslacht: Man Leeftijd: 38 Sociale rang: Patriciër Extra gegevens: Grootgrondbezitter, pater familias van een grote familia Appius Claudius Calvus Geslacht: Man Leeftijd: 42 Sociale rang: Patriciër Extra gegevens: Grootgrondbezitter, pater familias van een grote familia

27. Decimus Aurelius Magnus Geslacht: Man Leeftijd: 35 Sociale rang: Patriciër Extra gegevens: Grootgrondbezitter, oudste zoon van de pater familias van een grote familia Marcus Aemilius Catullus Geslacht: Man Leeftijd: 55 Sociale rang: Patriciër Extra gegevens: Grootgrondbezitter, oudste zoon van de pater familias van een grote familia

28. Cornelia Geslacht: Vrouw Leeftijd: 34 Sociale rang: Extra gegevens: Vrouw van Aulius Cornelius Piso, grootgrondbezitter en pater familias van een grote familia; zelf dus matrona in het huis van Aulius

29. Claudia Geslacht: Vrouw Leeftijd: 33 Sociale rang: Extra gegevens: Vrouw van Appius Claudius Calvus, grootgrondbezitter en pater familias van een grote familia; zelf dus matrona in het huis van Appius

30. Gaius Calceolarius Geslacht: Man Leeftijd: 38 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Schoenmaker in de Subura (Romeinse armenwijk) Gnaius Panificior Geslacht: Man Leeftijd: 30 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Bakker in de Subura (Romeinse armenwijk)

31. Caeso Porcius Geslacht: Man Leeftijd: 37 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Rijke bankier op de Quirinalisheuvel. Door geldzaken met verarmde patriciërs schatrijk geworden Lucius Frumentator Geslacht: Man Leeftijd: 54 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Graanhandelaar. Door speculatie met graan in tijden van hongersnood schatrijk geworden

32. Porcia Geslacht: Vrouw Leeftijd: 18 Sociale rang: Extra gegevens: Oudste dochter en enig kind van de schatrijke bankier Caeso Porcius Lucia Geslacht: Vrouw Leeftijd: 25 Sociale rang: Extra gegevens: Dochter van de schatrijke graanhandelaar Lucius Frumentator

33. Quintus Vinitor Geslacht: Man Leeftijd: 56 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Wijnteler. Mijn kwaliteitswijn heeft veel succes in de betere kringen in Rome en zo heb ik goede contacten kunnen leggen

34. Servius Mercator Geslacht: Man Leeftijd: 44 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Groothandelaar. Mijn handelskantoor aan de Tiberhaven is gespecialiseerd in exotische producten voor de Romeinse elite

35. Spurius Balneator Geslacht: Man Leeftijd: 46 Sociale rang: Plebejer Extra gegevens: Badmeester in het badhuis nabij het forum Alexandros Iatros Geslacht: Man Leeftijd: 54 Sociale rang: extraneus (buitenlander) Extra gegevens: Grieks geneesheer in Rome

36. Primus Geslacht: Man Leeftijd: 18 Sociale rang: Slaaf Extra gegevens: Deurslaaf bij de rijke patriciër Aulius Cornelius Piso Secundus Geslacht: Man Leeftijd: 25 Sociale rang: Slaaf Extra gegevens: Slaaf in de Tiberhaven (laden en lossen van schepen)

37. Tertius Geslacht: Man Leeftijd: 48 Sociale rang: Slaaf Extra gegevens: Huisslaaf bij de rijke patriciër Aulius Cornelius Piso, belast met het onderwijs van de kinderen Quartus Geslacht: Man Leeftijd: 27 Sociale rang: Slaaf Extra gegevens: Slaaf uit de lijfwacht van de rijke patriciër Aulius Cornelius Piso

38. Toepassingen • Romeinse naamgeving • Sociale groepen en verhoudingen • Familia • Sexeverhoudingen • Mogelijkheden tot sociale promotie • Politieke zeggenschap • …

39. Simulatie • Hulp bij vastzetten door identificatie (vb. Parisoordeel, mythologische verhalen …) • Hulp bij het aanschouwelijk voorstellen van historische gegevens • Identificatie en concrete voorstelling van de sociale verhoudingen • Inleving, beleving van uit één standpunt

40. De Perzische oorlogen • Perzen • Grieken in Klein-Azië • Atheners • Plataeërs • Spartanen

42. Toen dus de Atheners zich bij Marathon hadden opgesteld, was het ongeveer als volgt: het leger breidde zich uit in de slagorde op dezelfde lengte als het Perzische, doch het middendeel was slechts enkele rijen diep, en daar was het leger het zwakst terwijl de vleugels het sterkst waren. (…) De Atheners stormden op het gegeven bevel, in looppas tegen de barbaren los. De ruimte tussen de beide legers bedroeg niet minder dan acht stadiën (175-195 m). Toen de Perzen zagen hoe hun vijanden in looppas kwamen aanrennen, hielden ze zich gereed om hen op te vangen en meenden dat het vanwege de Atheners gekheid was en een daad van algehele vernietiging. Zij merkten immers hoe gering hun aantal was en hoe ze stormenderhand aansnelden, zonder de minste steun van paardenvolk en boogschutters. De strijd bij Marathon duurde lang. Het middendeel werd door de barbaren overwonnen. Ze zetten de achtervolging in.

43. Maar op de beide vleugels zegevierden de Atheners en de Plataeërs. En toen ze overwonnen hadden, lieten zij de barbaren vluchten, trokken hun beide legers samen en streden tegen hen die in het midden doorgebroken waren; hier overwonnen de Atheners.Zij achtervolgden de vluchtende Perzen en sloegen hen neer tot zij aan de schepen kwamen … In de slag van Marathon sneuvelden van de barbaren 6400 man, van de Atheners 192.

45. Een voorbeeld van een uitgewerkt rollenspel De Griekse kolonisatie midden 8ste – midden 6de eeuw v.C.

46. Waarom dit onderwerp? • Actualisering • Historisch referentiekader • Chronologisch en ruimtelijk referentiekader • Bronnenonderzoek • Oorzaken – aanleiding – gebeurtenis – gevolgen • …

47. De Griekse kolonisatie: de bronnen en hun interpretatieproblemen • De geschreven bronnen: het voorbeeld van Cyrene

49. De stichting van Cyrene (trad. 631 v.C.) – de geschreven bronnen • Pindaros, Pythische oden 462 v.C. • Herodotos, Historiën midden 5de eeuw v.C. • Privilegie van de inwoners van Cyrene afkomstig uit Thera 4de eeuw v.C.