AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

1. AZƏRBAYCANDÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ AQRONOMLUQİXTİSASIÜZRƏ FİTOPATOLOGİYA KURSU

2. I BÖLMƏ: BİTKİLƏRİN ÜMUMİ PATOLOGİYASI Mövzu 2. Göbələklər bitkilərin xəstəlik törədiciləridir Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor İbrahim Cəfərov

3. P L A N 2.1 Fitopatogen göbələklərin biologiyası 2.2 Göbələklərin bioloji xarakterizəsi. Mitsel və onunşəkildəyişmələri 2.3 Göbələklərin qidalanması və çoxalması 2.4 Göbələklərin təsnifatı 2.5 Əsas taksonomiki qrupların səciyyəsi

4. Ədəbiyyat 1. İbrahim Cəfərov Ümumi fitopatologiya. Bakı: «Elm», 2007, 388 s. 2. İbrahim Cəfərov Fitopatologiya (fənnin öyrənilməsinə dair metodik vəsait). Bakı: «Elm», 2008, 181 s. 3. İbrahim Cəfərov Fitopatologiya. Bakı: «Şərq-Qərb», 2012, 561s. 4. Попкова К.В. Общая фитопатология. М.: «Агропромиздат», 2005, 398 с. 5. Семенкова И.Г., Соколова Э.С. Фитопатология. М.: Изд. Академия,2003, 496 с. 6. Чикин Ю.А. Общая фитопатология. Томск: ТГУ, часть 1, 2001, 170 с. 7. Charles Lane Fungal Plant Pathogens. 2012. 8. George Nichelas Agrios Plant Pathology. 2005, 952 p. www. google.ru www.dic.academic.ru

7. Göbələk hüceyrəsi Endoplazmatik şəbəkə Vakuol Ribosomlar Mitoxondrilər Plazmatik membran Sitoplazma Lomasomlar Nüvə nüvəciklə Hüceyrə divarı Holci aparatı Sentriollar Ehtiyat qida maddələri (qlikogen)

8. Mitsel və onun şəkildəyişmələri Buğumsuz mitsel

9. Hif Buğumlu mitsel

10. Hüceyrə divarı Məsamə Nüvə Arakəsmə Buğumsuz hif Buğumlu arakəsməli hif

11. sporangi sporangi-daşıyan stolon rizoidlər

12. Anastomozlar

13. Rizomorf

14. Cücərən sklerosiya

15. Albugo candida göbələyinin xlamidosporları

16. qaustoriya Bitki hüceyrəsi

17. Bitki hüceyrəsində qaustoriya

18. Göbələklərin qidalanması Obliqat saptortoflar Fakültətiv saptortoflar Fakültətiv parazitlər Obliqat parazitlər

19. Obliqat saptortoflar Rhizopus nigricans

20. Obliqat parazitlər Uncinula necator

21. Fakültətiv saptortoflar Venturia inaequalis

22. Fakültətiv parazitlər Botrytis cinerea

23. Göbələklərin çoxalması Reproduktiv Vegetativ cinsi çoxalma qeyri-cinsi çoxalma

24. Chytridiomycetessinfi Qeyri-cinsi çoxalma: 1 qamçılı zoosporlarla Cinsi proses- holo, izo, hetero və ooqamiya Əksər nümayəndələrin həyat tsikli öyrənilməmişdir

25. Xitridiomisetlərdə cinsi proses: 1-izoqamlı planoqamiya; 2-heteroqamlı planoqamiya; 3-ooqamlı planoqamiya.

26. Oomisetlərdə ooqamiya tipli cinsi çoxalma

27. Oomisetlərdə qeyri-cinsi çoxalma: Zoosporlarla (sporangilərdə formalaşırlar) Bütöv sporangilərlə

28. Cinsi proses - ziqoqamiya Əks işarəli “+” və “-” bir-birinə qarşı gedən mitsellərdən şişlər yaranır Qametangiyadan əsas mitseli aralayan arakəsmə formalaşır Zygomycetes sinfi

29. Qeyri-cinsi çoxalma – endogen sporlarla sporlar sporangi sporangidaşıyan Zygomycetes sinfi

30. Ascomycetes sinfi Cinsi proses qametangioqamiyadır- bu zaman iki çox nüvəli hüceyrənin mayalanması baş verir Anteridi bir hüceyrəli və çox nüvəlidir Mayalanma zamanı anteridinin möhtəviyyatı trixogin vasitəsilə askoqona tökülür Erkək və dişi nüvələr mayalanmır, dikarion cütünə assosasiya olunur Dişi cinsi orqan- arxikarp iki çox nüvəli hüceyrədən ibarətdir

31. meyoz mitoz sporlar anteridi trixogen askogen Askomisetlərin cinsi çoxalması

32. 3 Askomisetlərin cinsi çoxalması: 1-anteridi; 2- kisə və kisəsporun inkişafı; 3- kisə 8 sporla

33. Hər kisədə 8 askospor Hər kisədə 8 askospor

34. dikariotik mitsel plazmoqamiya - mayalanma tipi Bazidispor + mayalanma tipi haploid mitsel papaq yayılması və cücərməsi CİNSİ ÇOXALMA dikariotik mitsel bazidispor 4 çıxıntılı bazidi 4 haploid nüvəsi olan bazidi Bazidi meyoz bazidi karioqamiya Haploid (n) Dikariotik (n+n) Diploid (2n) diploid nüvə bazidispor Basidiomycetes sinfi

35. Puccinia uredinospor teliospor Puccinia graminis

36. Göbələklərin təsnifat vahidləri aləm – regnum şöbə- divisio sinif – classis sıra – ordo fəsilə – familiae cins – genus növ – species

37. Göbələklərin və göbələyə bənzər orqanizmlərin əsas taksonomiki qrupları ALƏM - REGNUM Chromista Protozoa Fungi və ya Mycota ŞÖBƏLƏR - DİVİSİO Chytridiomycota Myxomycota Oomycota Zygomycota Hyphochytridiomycota Plasmodiophmycota Ascomycota Labyrinthulomycota Acrasiomycota Basidiomycota Distyosteliomycota Anamorfic fungi

38. Əsas taksonomiki qrupların səciyyəsi Aləm Protozoa Şöbə Plasmodiophoromycota Sinif Plasmodiophoromycetes Əhəmiyyətli cinslər: Plasmodiophora, Spongospora

39. Plasmodiophora brassicae

40. Plasmodiophorabrassicae - plazmodi

41. Spongosporasubterranea

42. Spongosporasubterranea

43. Spongosporasubterranea – plazmodilər

44. Əhəmiyyətli cinslər: Saprolegnia, Aphanomyces Şöbə OOMYCOTA Aləm CHROMİSTA Sinif OOMYCETES Oomisetlərin təsnifati Sıra Peronosporales Sıra Saprolegniales Fəsilə Saprolegniaceae Fəsilə Peronosporaceae Fəsilə Pythiaceae Fəsilə Albugaceae Əhəmiyyətlicinslər: Plasmopara, Peronospora, Peronoplasmopara, Bremia Əhəmiyyətli cinslər: Pythium, Phytophthora Əhəmiyyətlicinslər: (Albugo)

45. Hüceyrə divarı: əsas komponent - sellüloza Ehtiyat qida maddələri: mikolaminarin (beta qlyukan) Qamçı mərhələsi: apikal və ya yan qamçılar, uzun- lələyəbənzər, qısa - hamar

46. Su və yerüstü mühitdə Saprotroflar və parazitlər Üzümdə yalançı unlu şeh (mildyu və ya peronosporoz) Saproleqniozla yoluxmuş balıq

47. Kartofda fitoftoroz Xəstəliyin törədicisi – Phytophthora infestans

48. Pomidorda fitoftoroz Xəstəliyin törədicisi – Phytophthora infestans

49. Badımcanda fitoftoroz Xəstəliyin törədicisi – Phytophthora capsici

50. Bibərdə fitoftoroz Xəstəliyin törədicisi – Phytophthora capsici