OCHRON A SIEDLISK PRZYRODNICZYCH W OBSZARZE „TORFOWISKA ORAWSKO-NOWOTARSKIE” Wojciech Mróz

1. OCHRONA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH W OBSZARZE „TORFOWISKA ORAWSKO-NOWOTARSKIE” Wojciech Mróz Instytut Ochrony Przyrody PAN

2. Dyrektywa Siedliskowa siedliska oraz gatunki roślin i zwierząt (bez ptaków) Dyrektywa Ptasia gatunki ptaków i ich siedliska Obszary siedliskowe Obszary ptasie 30.04.2004 25.01.2008 5.09.2007

3. METODY I NARZĘDZIA OCHRONY • Metody ochrony: całkowicie w gestii krajów członkowskich UE • (istotny jest efekt: zachowanie lub odtworzenie właściwego • stanu zachowania gatunków i typów siedlisk przyrodniczych) • Główne narzędzia ochrony: • plany ochrony (wstępne przygotowania) • procedury przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko (są już prowadzone, np. żwirownia) • finansowanie kosztów wdrażania i funkcjonowania sieci (np. płatności w ramach programu rolno-środowiskowego) – są realne możliwości – czy wykorzystane?

4. NATURA 2000 – OBOWIĄZKI PAŃSTW UE • Określenie niezbędnych działań ochronnych, a tam gdzie to potrzebne opracowanie planów ochrony (samodzielnych lub wkomponowanych w istniejące plany) • Podejmowanie odpowiednich działań w celu uniknięcia pogorszenia stanu siedlisk na tych obszarach • 3. Ocenianie skutków oddziaływania wszelkich planów lub przedsięwzięć, które mogłyby w istotny sposób zagrozić gatunkom i siedliskom, dla których ochrony obszar został wyznaczony • 4. Odpowiednie zarządzanie obszarami z uwzględnieniem wyników prowadzonego monitoringu

5. NATURA 2000 – PLANY OCHRONY USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 29. 1. Dla obszaru Natura 2000 minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony na okres 20 lat, uwzględniający ekologiczne właściwości siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony obszar ten został wyznaczony, wykorzystując, obejmujące obszar Natura 2000, plany ochrony ustanowione dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego oraz plany urządzenia lasu. Plan ochrony może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt.

6. NATURA 2000 – PLANY OCHRONY USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 29. 2. Projekt planu ochrony obszaru Natura 2000 sporządza sprawujący nadzór nad obszarem w terminie 5 lat od dnia wyznaczenia tego obszaru, w uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin. Art. 29. 3. Plan ochrony obszaru Natura 2000 zawiera:   1)  opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków;   2)  opis warunków zachowania lub przywrócenia właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków, o których mowa w ust. 1;   3)  wykaz zadań ochronnych, z określeniem sposobu ich wykonywania, rodzaju, zakresu i lokalizacji, na okres stosowny do potrzeb;   4)  określenie zakresu monitoringu przyrodniczego;   5)  opis przebiegu granic obszaru Natura 2000.

7. PROJEKTY DOTYCHCZASREALIZOWANEW OBSZARZE • PROJEKT POLSKO-ANGIESKO-HOLENDERSKI, wykonywany przy współudziale MŚ - zakończony • PROJEKT „NORWESKI”, pod nadzorem MŚ, • MRozwoju Regionalnego i NFOŚ • - kontynuacja

8. STRATEGIE ZARZĄDZANIA • „Strategia zarządzania” – • wstępna wersja • Gromadzenie informacji o zasobach przyrodniczych obszaru – aktualizacja danych o borach bagiennych i cietrzewiu • Identyfikacja istniejących lub potencjalnych zagrożeń oraz szukanie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków – propozycje działań ochronnych • Analiza istniejących opracowań planistycznych pod kątem ich zgodności z ochroną siedlisk i gatunków w obszarze Natura 2000

9. KROK NASTĘPNY: PLAN OCHRONY I WDROŻENIE OCHRONY • Plan ochrony dla obszaru Natura 2000: • Musi być sporządzony • Może być prosty i krótki, ujmujący tylko najważniejsze kwestie, ale realistyczny i zdroworozsądkowy • Powinien być podstawowym dokumentem dla zarządzających obszarami • Zarządzanie obszarem: • Muszą w nim uczestniczyć właściciele lub władający terenem • Powołanie Stowarzyszenia lub sporządzenie umowy o Partnerstwie publiczno-prywatnym spośród przedstawicieli właścicieli (lokalnych społeczności) i instytucji władających obszarem, jako odpowiedzialnych za zarządzanie obszarem • Konieczny merytoryczny nadzór Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody

10. Torfowiska • Orawsko-Nowotarskie: mapa siedlisk przyrodniczych

11. Siedliska torfowiskowe Torfowisko przejściowe przy granicy ze Słowacją

12. Mapa rozmieszczenia siedlisk torfowiskowych

13. OCHRONA SIEDLISK TORFOWISKOWYCH • Zasypywanie rowów odwadniających • Wykonanie zastawek • Usunięcie drzew z kopuł torfowisk • Niwelacja, profilowanie pionowych obrzeży torfowiska powstałych na skutek eksploatacji torfu

14. OCHRONA TORFOWISK – działania towarzyszące • Drogi przeciwpożarowe – wyżwirowanie i naprawa istniejących dróg; • Wykup działek na torfowiskach podzielonych– jeśli właściciele zgłoszą taką potrzebę; • Ustalenie rekompensat za zaniechanie wydobycia (wg. prawa górniczego dot. przypadków wydanych koncesji); • Płatności rolno-środowiskowe za odpowiednie zabiegi, utrzymanie i głównie zaniechanie gospodarowania itd. na działkach rolnych położonych na torfowiskach;

15. OCHRONA TORFOWISK – działania już prowadzone • Aktywna ochrona na • „Borze na Czerwonem”: • zastawki na rowach, • usuwanie sosny zwyczajnej z kopuły torfowiska

16. Bory bagienne

17. MAPA BORÓW BAGIENNYCH - ZAKTUALIZOWANA

18. OCHRONA SIEDLISK LEŚNYCH • Zastawki na rowach odwadniających • Utrzymanie dróg leśnych oraz szlaków zrywkowych w sąsiedztwie • Utrzymanie dotychczasowego sposobu gospodarowania, zgodnego z uproszczonym planem urządzania lasu • Sporządzenie uproszczonych planów urządzenia lasu uwzględniających ochronę borów bagiennych • Szkolenie w zakresie programów leśnośrodowiskowych (jeśli zostaną wdrożone od 2013 r) i innych działań służących pozyskiwaniu środków

19. SIEDLISKA NADRZECZNE – ŁĘGI i KAMIEŃCE

20. MAPA SIEDLISK NADRZECZNYCH

21. OCHRONA SIEDLISK NADRZECZNYCH • Zaniechanie prac regulacyjnych Czarnego Dunajca (Wróblówka-Długopole) • Zaniechanie poboru kamienia z koryta Czarnego Dunajca • Budowa odcinka wału przeciwpowodziowego, lub zastosowanie innego rozwiązania ochrony ppow. (jeśli jest taka potrzeba) • Gospodarka w łęgach prowadzona na dotychczasowych zasadach • Likwidacja dzikich wysypisk śmieci • Likwidacja gatunków inwazyjnych w miarę ich pojawiania się

22. ŁĄKI I MURAWY

23. MAPA ROZMIESZCZENIA ŁĄK I MURAW

24. OCHRONA SIEDLISK ŁĄKOWYCH • Wykaszanie łąk z usuwaniem siana, wypas • Usuwanie krzewów • Rezygnacja z intensyfikacji produkcji łąkowej PONADTO: Szkolenie i doradztwo dla rolników w zakresie programów rolno-środowiskowych i innych działań służących pozyskiwaniu środków

25. OCHRONA GATUNKÓW ZWIERZĄT

26. OCHRONA GATUNKÓW ZWIERZĄT zbieżna z ochroną siedlisk!!! Ważka: łątka turzycowa utrzymanie siedliska – wykaszanie zbyt wysokiej roślinności zielnej i usuwaniu krzewów i drzew na brzegach cieków, rotacyjne usuwanie części roślinności wodnej na kolejnych fragmentach cieku, tzn. w różnych latach na różnych fragmentach zasiedlonego odcinka, Potencjalnie: rezygnacja z intensywnego nawożenia w odległości przynajmniej 50 m od cieku, Wilk: zapobieganie kłusownictwu, utrzymanie siedliska – kompleksu leśnego z fragmentami nie penetrowanymi przez ludzi, wypłata odszkodowań Wydra: Utrzymanie siedliska: zadrzewione odcinki cieków Płazy: utrzymanie łęgów w aktualnym stanie ze zbiornikami wodnymi Skójka gruboskorupowa: utrzymanie naturalnych koryt cieków wodnych, zaniechanie poboru kamienia

27. PROGRAMY ROLNO-ŚRODOWISKOWE • Pakiet 5: Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 • Ochrona siedlisk lęgowych ptaków – 1370 zł/ha • Półnaturalne łąki wilgotne: 840 zł/ha • Półnaturalne łąki świeże: 840 zł /ha • Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe: 870 zł/ha • Użytki przyrodnicze (torfowiska wysokie 7110, 7120, przejściowe 7140, zasadowe 7230): 550 zł/ha

28. Dziękuję za uwagę Wojciech Mróz